Fundusz inwestycyjny – definicja i rodzaje

Fundusze inwestycyjne dają inwestorom możliwość udziału w inwestycjach zarządzanych przez profesjonalistów. Jak dzięki nim można pomnożyć nawet mały kapitał i jak pozwalają czerpać korzyści z różnych aktywów i rynków?

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

• Czym są fundusze inwestycyjne i jak jest ich historia?
• Jakie są cechy charakterystyczne funduszu inwestycyjnego?
• Jakie są rodzaje funduszy inwestycyjnych?
• Jak działają fundusze inwestycyjne?
• Jak inwestować w fundusze inwestycyjne?
• Jaka jest rola funduszy inwestycyjnych?

Fundusze inwestycyjne – definicja i historia

Fundusze inwestycyjne to instytucje finansowe, które zbierają kapitał od inwestorów w celu wspólnego inwestowania w różnorodne aktywa. Ich celami są wypracowanie zysku i dywersyfikacja portfeli inwestycyjnych uczestników. Od samodzielnego inwestowania odróżniają się zarządzaniem przez profesjonalnych brokerów, doradców i analityków^[1]_.

Fundusze inwestycyjne to instytucje zbierające kapitał od wielu inwestorów w celu wspólnego inwestowania w zdywersyfikowane portfele aktywów finansowych.

Definicja funduszy inwestycyjnych

Historia funduszy inwestycyjnych sięga XIX wieku, kiedy to pierwsze tego typu instytucje zaczęły powstawać w Europie, a później także w Stanach Zjednoczonych. Jednym z przełomowych momentów było pojawienie się pierwszego funduszu otwartego w Stanach Zjednoczonych w 1924 roku. Massachusetts Investors Trust stał się prototypem przyszłych funduszy otwartych, ponieważ pozwalał inwestorom kupować i sprzedawać udziałów na bieżąco, co było innowacją w porównaniu do wcześniejszych funduszy zamkniętych, które nie oferowały takiej możliwości^[2].

Wzrost gospodarczy i rozwój rynków kapitałowych po II wojnie światowej stworzyły nowe możliwości dla inwestorów, a fundusze inwestycyjne zaczęły oferować coraz więcej produktów – pojawiły się wtedy m.in. fundusze wzajemne i fundusze dłużne. W latach 70. i 80. XX wieku pojawiły się fundusze indeksowe, których pionierem był John Bogle. W 1975 roku założył on pierwszy fundusz indeksowy dla indywidualnych inwestorów, Vanguard 500, który śledził indeks S&P 500^[3].

Pod koniec XX wieku i na początek XXI wieku popularność zyskały fundusze ETF (skrót od exchange-traded fund, co dosłownie oznacza fundusz notowany na giełdzie), którymi można handlować jak akcjami. Obecnie fundusze inwestycyjne są ważnym elementem rynków finansowych i pozwalają inwestorom działać na wielu rynkach i handlować różnymi aktywami^{[4] [5]}.

Cechy charakterystyczne funduszu inwestycyjnego

Fundusze inwestycyjne umożliwiają zbiorowe gromadzenie kapitału od wielu inwestorów. Dzięki temu nawet osoby dysponujące stosunkowo małymi kwotami mogą uczestniczyć w inwestycjach, które inaczej byłyby dostępne tylko dla dużych inwestorów. Zarządzają nimi menedżerowie, którzy decydują o strategii inwestycyjnej i dobierają aktywa do portfela inwestycyjnego funduszu, więc inwestorzy nie muszą śledzić rynków finansowych ani prowadzić analiz inwestycyjnych.

Fundusze inwestycyjne zazwyczaj lokują kapitał w różnorodne aktywa, co pozwala zmniejszyć ryzyko inwestycyjne. Dzięki rozmaitości dostępnych funduszy, inwestorzy mogą dywersyfikować swoje portfele inwestycyjne. Mogą także stosunkowo łatwo wejść i wyjść z inwestycji, ponieważ większość funduszy inwestycyjnych oferuje możliwość codziennego kupna i sprzedaży jednostek uczestnictwa. W przypadku funduszy otwartych, jednostki uczestnictwa wycenia się do kupna i sprzedaży każdego dnia roboczego.

Fundusze inwestycyjne są zazwyczaj ściśle regulowane przez odpowiednie organy nadzoru finansowego, co ma na celu ochronę inwestorów. Regulacje te dotyczą m.in. przejrzystości działania funduszy, ich struktury operacyjnej oraz sposobu raportowania wyników. W Polsce określają to przepisy ustawy o funduszach inwestycyjnych^[6].

Trzeba jednak pamiętać, że zwroty z inwestycji w fundusze inwestycyjne nie są gwarantowane i mogą być zmienne. Wartość jednostek uczestnictwa funduszu inwestycyjnego i wynikające z tego zyski mogą wzrastać lub spadać w zależności od kondycji rynków finansowych i skuteczności strategii inwestycyjnej menedżera funduszu.

Rodzaje funduszy inwestycyjnych

Fundusze inwestycyjne można podzielić ze względu na wiele kryteriów. Podstawową metodą podziału jest kryterium uczestnictwa. W tym wypadku wyróżnia się:

• Fundusze inwestycyjne otwarte to najpopularniejszy rodzaj funduszy inwestycyjnych, który oferuje inwestorom możliwość kupowania i sprzedawania jednostek uczestnictwa w każdym momencie działania funduszu. Cena jednostki uczestnictwa jest ustalana codziennie i bazuje na aktualnej wartości aktywów netto funduszu (NAV).
• Fundusze inwestycyjne zamknięte charakteryzują się stałą liczbą jednostek uczestnictwa, które emituje się jednorazowo w trakcie oferty publicznej. Po pierwszej emisji jednostkami handluje się na giełdzie podobnie do akcji, a ich cena zależy od popytu i podaży na rynku, więc cena jednostki może odbiegać od wartości aktywów netto funduszu. Fundusze zamknięte często inwestują w mniej płynne aktywa i inwestują w bardziej specjalistyczne czy ryzykowne przedsięwzięcia.

Fundusze inwestycyjne dzieli się też ze względu na obszar inwestycji:

• Fundusze akcji inwestują głównie w akcje spółek notowanych na giełdach papierów wartościowych.
• Fundusze obligacji skupiają się na inwestycjach w dłużne papiery wartościowe, takie jak obligacje korporacyjne czy rządowe.
• Fundusze rynków pieniężnych inwestują w krótkoterminowe instrumenty dłużne, takie jak bony skarbowe czy certyfikaty depozytowe.
• Fundusze mieszane łączą różne klasy aktywów, najczęściej akcje i obligacje.
• Fundusze surowcowe lokują kapitał w złocie, ropie naftowej czy metalach.
• Fundusze nieruchomości inwestują w nieruchomości komercyjne lub mieszkalne.

Innym możliwym kryterium podziału są cele inwestycyjne:

• Fundusze dochodowe pracują nad wygenerowaniem regularnego dochodu dla inwestorów, często przez inwestycje w wysoko oprocentowane obligacje lub akcje dywidendowe.
• Fundusze wzrostowe koncentrują się na maksymalizacji wzrostu kapitału, więc inwestują głównie w akcje firm o wysokim potencjale wzrostu.
• Fundusze zrównoważone łączą cele wzrostu kapitału i generowania dochodów.
• Fundusze indeksowe dążą do replikacji wyników określonego indeksu giełdowego, minimalizując zarządzanie aktywami i koszty operacyjne.

Działanie funduszy inwestycyjnych

Fundusz inwestycyjny rozpoczyna działalność od momentu zgromadzenia kapitału od inwestorów, którzy w zamian otrzymują jednostki uczestnictwa lub certyfikaty inwestycyjne. Każda jednostka uczestnictwa reprezentuje część udziału w całkowitym portfelu funduszu. Następnie menedżerowie funduszu decydują o alokacji środków w różne klasy aktywów. Celem jest maksymalizacja zwrotu z inwestycji przy jednoczesnym zachowaniu akceptowalnego poziomu ryzyka.

Strategia inwestycyjna funduszu jest ściśle określona w prospekcie emisyjnym, który zawiera również informacje dotyczące celów inwestycyjnych, ryzyka, opłat oraz polityki dotyczącej zakupu i odkupu jednostek uczestnictwa. Inwestorzy mogą nabywać lub odsprzedawać jednostki uczestnictwa zgodnie z ich aktualnymi wartościami rynkowymi.

W trakcie trwania inwestycji menedżerowie funduszu monitorują rynek i dokonują korekt w portfelu inwestycyjnym, aby dostosować go do warunków rynkowych. Mogą także decydować o dystrybucji zysków wśród uczestników funduszu w formie dywidend, jeżeli taka jest polityka funduszu.

Kiedy inwestorzy zdecydują się na wyjście z funduszu, mogą odsprzedać jednostki uczestnictwa z powrotem do funduszu lub, w przypadku funduszy zamkniętych, na rynku wtórnym. Ich wartość zależy od aktualnej wartości netto aktywów funduszu, więc zyski lub straty inwestorów zależą od efektywności zarządzania funduszem i kondycji rynkowej.

Inwestowanie w fundusze inwestycyjne

Inwestowanie w fundusze inwestycyjne wymaga przede wszystkim zrozumienia jego polityki inwestycyjnej. Inwestor powinien wiedzieć, w jakie aktywa fundusz inwestuje i jakie strategie stosuje. Dzięki temu może ocenić, czy uczestnictwo w funduszu pozwoli mu zrealizować własne cele finansowe i czy pasuje do jego tolerancji na ryzyko.

Warto też sprawdzić historię wyników funduszu, ale nie wolno zapominać, że przeszłe wyniki nie gwarantują przyszłych zysków. Mogą one jednak dać pewne wyobrażenie o tym, jak fundusz radził sobie w różnych warunkach rynkowych.

Kolejnym aspektem jest wysokość opłat i innych kosztów transakcyjnych. Może ona wpłynąć na ostateczną stopę zwrotu, ponieważ niektóre fundusze pobierają opłaty za wstęp lub wyjście z inwestycji. Nie wolno też zapominać, że chociaż fundusze otwarte oferują stosunkowo łatwy dostęp do zainwestowanych środków, to udział w funduszach zamkniętych mogą ograniczać możliwość sprzedaży jednostek przed określonym terminem.

Mimo iż fundusze inwestycyjne same w sobie są narzędziem dywersyfikacji portfela inwestycyjnego, nie powinny być jego jedynym elementem. Dobrze jest rozważać różne klasy aktywów i strategie inwestycyjne, aby zminimalizować ryzyko inwestycyjne i zwiększyć potencjalny ROI.

Rola funduszy inwestycyjnych

Fundusze inwestycyjne oferują inwestorom indywidualnym i instytucjonalnym multum możliwości inwestycyjnych oraz wpływają na dynamikę i stabilność rynku. Demokratyzują też dostęp do inwestycji – nawet osoby z ograniczonym kapitałem mogą w nich uczestniczyć, a zarządzanie aktywami przez menedżerów pozwala inwestorom budować wydajność kosztową.

Fundusze inwestycyjne stabilizują działalność rynków finansowych. Agregowanie dużych sum pieniędzy i inwestowanie w różne aktywa zwiększa płynność rynkową oraz ogranicza wpływ wahań rynkowych, co może przyczyniać się do mniejszej zmienności cen na rynku.