​ESG – wszystko, co musisz wiedzieć

ESG, koncepcja skupiona się na kwestiach środowiskowych, społecznych i zarządczych, staje się kluczowym punktem odniesienia dla współczesnych przedsiębiorstw. W erze rosnącej świadomości społecznej jest nie tylko trendem, ale też koniecznością w strategii biznesowej.

Z tego artykułu dowiesz się:

• Czym jest ESG?
• Jaka wygląda historia ESG?
• Czym jest raportowanie ESG?
• Jak wdrożyć ESG w Twojej firmie?
• Co można zyskać dzięki ESG?
• Jakie są alternatywy dla ESG?

ESG – definicja

ESG jest rozwinięciem koncepcji CSR. Jest to skrót utworzony od pierwszych liter angielskich słów environmental (środowisko), social responsibility (społeczna odpowiedzialność) i corporate governance (ład korporacyjny). ESG należy traktować jako zestaw czynników pozwalających monitorować wszystkie efekty działalności firmy. Są to również kryteria (w tym niefinansowe) oceny wiarygodności organizacji. Już w 2020 roku inicjatywy z tego zakresu podejmowało 88% instytucji publicznych w Europie i na świecie^[1].

ESG odnosi się do trzech kluczowych obszarów mierzenia zrównoważoności i wpływu społecznego przedsiębiorstw: środowiska (Environmental), społeczności (Social) oraz zarządzania (Governance). Te kryteria są używane przez inwestorów do oceny odpowiedzialności i przyszłego ryzyka firm.

Definicja ESG.

ESG zawiera w sobie trzy obszary, których nie powinno traktować się oddzielnie. Środowisko wpływa na lokalną społeczność, która również kształtuje je swoimi działaniami. Oba czynniki oddziałują z kolej na ład korporacyjny, a szerzej: możliwość działań biznesowych. One z kolei są powiązane zarówno ze środowiskiem, jak i społecznością.

Kwestie środowiskowe (litera E w skrócie) odróżniają koncepcję ESG od CSR. Należy je rozumieć nie tylko jako ogólne poszanowanie środowiska, w którym działa marka, ale również zestaw działań na rzecz jego ochrony. Wiele zależy od specyfiki brandu, ale w raportach będą brane pod uwagę czynniki takie jak zużycie energii, wody czy materiałów, korzystanie z odnawialnych źródeł energii lub współpraca (np. marketingowa) z organizacjami ochrony przyrody.

Z kolei odpowiedzialność społeczna (S w skrócie) jest rozwinięciem koncepcji CSR. W tym wypadku zwraca się uwagę na jakość relacji i współdziałanie z pracownikami, klientami oraz lokalną społecznością miejsca, w którym działa Twoja firma. W skład odpowiedzialności społecznej wchodzi również działalność charytatywna marki.

Ostatnim elementem jest ład korporacyjny (G w ESG). Tutaj bierze się pod uwagę czynniki takie jak struktura zarządu, prawa udziałowców czy przeciwdziałanie korupcji. Także szkolenia i komunikacja z pracownikami będą brane pod uwagę w przypadku ładu korporacyjnego.

​Historia ESG

Koncepcja ESG (Environmental, Social, and Governance) rozwinęła się przez dekady w odpowiedzi na globalne wyzwania, takie jak zmiany klimatyczne, nierówności społeczne i potrzeba bardziej odpowiedzialnego zarządzania korporacyjnego. W latach 60. i 70. XX wieku, gdy poruszano kwestie społeczne takie jak prawa obywatelskie, narodziła się idea odpowiedzialnych inwestycji. Inwestorzy zaczęli wycofywać kapitał z firm produkujących broń i amunicję, a w 1971 roku powstał Pax World Fund, jeden z pierwszych funduszy inwestujących z uwzględnieniem kwestii etycznych.

W latach 80. aktywizm inwestycyjny skoncentrował się na apartheidzie w Południowej Afryce. Inwestorzy na całym świecie w proteście przeciwko działaniom rządu RPA zaczęli wycofywać kapitał z firm działających w tym kraju. Pokazała to, że inwestycje mogą być potężnym narzędziem zmian społecznych.

W latach 90. uwaga skierowana była na zrównoważony rozwój i zmiany klimatyczne. Raport „Nasza wspólna przyszłość” z 1987 roku wprowadził pojęcie zrównoważonego rozwoju, a wprowadzenie protokołu z Kioto w 1997 roku zwróciło uwagę inwestorów na zmiany klimatu i konieczność inwestowania w technologie przyjazne dla środowiska.

Lata 2000 przyniosły skandale korporacyjne, takie jak upadłość Enron i oszustwa WorldCom, podkreślając potrzebę lepszego zarządzania i przejrzystości w firmach. W tym czasie ONZ stworzyło Principles for Responsible Investment (PRI, dosłownie zasady odpowiedzialnego inwestowania), promujące odpowiedzialne inwestowanie. W latach 2000 koncepcja ESG zaczęła być formalizowana, wzrosła też liczba narzędzi, wskaźników i indeksów związanych z ESG.

Od 2010 roku obserwuje się upowszechnienie ESG. Wzrosło zainteresowanie zrównoważonym finansowaniem, takim jak zielone obligacje. Wprowadzenie przez ONZ Celów Zrównoważonego Rozwoju (SDG) w 2015 roku nie tylko zwiększyło zainteresowanie tą koncepcją, ale również dało dodatkowy inwestorom dodatkowe narzędzia. Współczesne podejście do ESG koncentruje się na aktywnym przyczynianiu się do pozytywnych zmian w społeczeństwie i środowisku.

​Raportowanie ESG

W 2021 roku Unia Europejska wprowadziła dyrektywę CSRD – Corporate Sustainabilty Reporting Directive. Opracowano ją w odpowiedzi na globalne ocieplenie oraz zmiany w obrębie współczesnych społeczeństw. Nakłada ona obowiązek publikacji corocznych raportów ESG z całej działalności firmy z podziałem na poszczególne działy: środowisko, społeczeństwo i ład korporacyjny.

Z każdym kolejnym rokiem obowiązek raportowania będzie rozszerzany. Jako pierwsze musiały to robić tzw. jednostki interesu publicznego, czyli banki, fundusze inwestycyjne lub firmy ubezpieczeniowe. Od 2024 roku będzie to obowiązkowe dla firm zatrudniających powyżej 500 pracowników lub tych, których roczne przychody wynoszą ponad 40 milionów euro. Od 2025 roku raporty ESG będą musiały składać wszystkie (publiczne i prywatne) spółki zatrudniające powyżej 250 osób. Od 2026 roku raporty będą musiały publikować także wszystkie notowane na giełdzie organizacje zatrudniające powyżej 10 osób.

Raportowanie ESG odnosi się do procesu komunikowania informacji o działaniach i wynikach organizacji w obszarach środowiskowych, społecznych i zarządzania. Raport ESG wpływa na różne aspekty biznesu. Wiele instytucji korzysta z danych ESG przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych. Jakość i przejrzystość raportowania może wpływać na reputację firmy oraz na jej relacje z interesariuszami, takimi jak inwestorzy, klienci czy prawodawcy.

Poza Unią Europejską regulacje dotyczące ujawniania informacji ESG wprowadziły też inne organizacje, takie jak Global Reporting Initiative (GRI) czy Sustainability Accounting Standards Board (SASB), które ustalają standardy dla raportowania ESG (wytycznych w 2020 używała 1/5 małych i średnich organizacji na świecie^[2]). Firmy mogą być też zobowiązane do raportowania w ramach umów z inwestorami czy kredytodawcami. Także rosnące oczekiwania społeczności, konsumentów i inwestorów sprawiają, że wiele firm decyduje się na raportowanie ESG, nawet jeśli nie są do tego prawnie zobowiązane.

​Wdrożenie ESG w działalności firmy

Wdrożenie koncepcji ESG (Environmental, Social, and Governance – czyli Środowiskowe, Społeczne i Zarządzanie) w działalności firmy to skomplikowany proces, który wymaga zaangażowania zarówno kadry kierowniczej, jak i wszystkich pracowników. Proces ten można przedstawić w kilku krokach:

• Aby wdrożyć strategię ESG, konieczne jest zrozumienie jej przez kierownictwo i uznanie za priorytet. Zarząd firmy powinien wyznaczyć jasne cele i strategie dotyczące ESG.
• Przed wprowadzeniem zmian Twoja firma powinna dokładnie ocenić obecną sytuację w zakresie ESG. Może to obejmować analizę wpływu firmy na środowisko, relacje z pracownikami i praktyki zarządzania.
• Po ocenie obecnej sytuacji należy ustalić konkretne, mierzalne cele dotyczące ESG oraz wskaźniki, które pozwolą monitorować postępy w ich realizacji.
• Ważne jest, aby Twoja firma informowała swoich interesariuszy (takich jak inwestorzy, klienci czy pracownicy) o jej zobowiązaniach w zakresie ESG i regularnie dzieliła się postępami w ich realizacji.
• Wprowadzenie koncepcji ESG w działalności firmy wymaga zmiany kultury organizacyjnej. W tym celu niezbędne jest szkolenie pracowników, które pozwoli im zrozumieć, jakie zmiany są wprowadzane i dlaczego są ważne.
• ESG nie powinno być traktowane jako dodatkowy element działalności, ale jako integralna część procesów biznesowych. Oznacza to m.in. włączenie kryteriów ESG do procesu podejmowania decyzji inwestycyjnych czy zakupowych.
• Po wdrożeniu strategii ESG konieczne jest regularne monitorowanie postępów i raportowanie wyników. Firmy mogą korzystać z różnych standardów raportowania, takich jak GRI czy SASB, aby zapewnić przejrzystość i porównywalność wyników.
• Świat się zmienia, a z nim wyzwania i oczekiwania w zakresie ESG. Dlatego ważne jest, aby firma regularnie przeglądała swoją strategię ESG i dostosowywała ją do nowych realiów.

Korzyści z ESG

Wdrożenie ESG w działalności firmy to nie tylko kwestia odpowiedzialności społecznej, ale także sposób na zwiększenie konkurencyjności, poprawę relacji z interesariuszami i zapewnienie długoterminowej trwałości biznesu. Wdrażając zasady ESG, firmy mogą lepiej zrozumieć i reagować na oczekiwania interesariuszy, co może prowadzić do lepszych relacji z inwestorami, partnerami biznesowymi, społecznościami lokalnymi i innymi grupami.

Firmy aktywnie praktykujące zasady ESG często poprawiają w ten sposób swoją reputację wśród konsumentów, inwestorów i partnerów biznesowych. Współcześnie oczekują oni coraz częściej, że firmy będą działały odpowiedzialnie, nie tylko pod względem finansowym, ale także społecznym i środowiskowym. Widać to na przykładzie relacji z klientami – według badań PWC w 2021 roku 76% klientów deklarowało, że nie będzie kupować produktów firm, które źle traktują pracowników lub zanieczyszczają środowisko^[3].

Inwestowanie w praktyki związane z ESG może także przynieść korzyści w zakresie zarządzania ryzykiem. Przedsiębiorstwa, które analizują i podejmują działania w odpowiedzi na potencjalne ryzyka, mogą być lepiej przygotowane na kryzysy i nieoczekiwane wydarzenia. Dodatkowo wdrożenie zasad ESG może prowadzić do oszczędności kosztów, zwłaszcza w dłuższej perspektywie – przykładowo, działania na rzecz efektywności energetycznej czy zmniejszenia zużycia wody mogą prowadzić do niższych rachunków za energię i wodę.

Warto również podkreślić korzyści związane z przyciąganiem i zatrzymywaniem talentów. Wiele badań pokazuje, że pracownicy, zwłaszcza młodsi, preferują pracę dla firm odpowiedzialnych i zaangażowanych w sprawy społeczne i środowiskowe. Może to przekładać się na niższą rotację i lepszą kulturę organizacyjną.

​Alternatywy dla ESG

Alternatywy dla ESG odnoszą się do różnych innych ram czy strategii, które organizacje mogą przyjąć w celu osiągnięcia zrównoważonego rozwoju, odpowiedzialności społecznej lub lepszego zarządzania. Choć ESG jest obecnie jednym z najbardziej rozpowszechnionych podejść, istnieje kilka innych koncepcji i narzędzi, które firmy mogą rozważyć:

• CSR (Corporate Social Responsibility, społeczna odpowiedzialność biznesu) – to jedno z najstarszych podejść do odpowiedzialności biznesowej. Koncentruje się na tym, jak firmy poprzez działania, takie jak działalność charytatywna, etyka biznesowa czy prace społecznościowe mogą przynieść korzyść społeczeństwu. Kwestie związane z CSR reguluje norma ISO 26000.
• TBL (Triple Bottom Line, dosłownie potrójna linia wyników) – zakłada, że firmy powinny brać pod uwagę nie tylko zyski finansowe, ale także wpływ na społeczeństwo i środowisko. Trzy „linie wyników” to ludzie, planeta i zysk.
• Zrównoważony rozwój – choć to bardziej ogólna koncepcja niż konkretne narzędzie, zrównoważony rozwój odnosi się do rozwoju, który zaspokaja potrzeby obecnych pokoleń, nie pozbawiając takiej możliwości przyszłych pokoleń.
• Raportowanie zintegrowane – to podejście do raportowania korporacyjnego, które łączy informacje finansowe i niefinansowe, aby dostarczyć kompleksowy obraz wydajności firmy.
• Zielone inwestycje – polegają na inwestowaniu w projekty lub firmy, które wywierają pozytywny wpływ na środowisko.
• Certyfikaty zrównoważonego rozwoju – istnieje wiele certyfikatów dla firm, które chcą udowodnić swoje zobowiązania w zakresie odpowiedzialności. Przykłady to Fair Trade, Rainforest Alliance czy LEED (dla zielonego budownictwa).
• SRI (Socially Responsible Investing, inwestowanie odpowiedzialne społecznie) – to podejście do inwestowania, które bierze pod uwagę zarówno zwroty finansowe, jak i odpowiedzialność społeczną przedsiębiorstw.
• Impact Investing – czyli inwestycje, które mają na celu wywarcie pozytywnego, mierzalnego wpływu społecznego lub środowiskowego oprócz uzyskania zwrotu finansowego.
• Natural Capital Accounting – to metoda uwzględniania wartości środowiskowych zasobów (np. woda, powietrze, gleba) w procesie podejmowania decyzji biznesowych.
• Gospodarka o obiegu zamkniętym – podejście w ekonomii skupiające się na tworzeniu systemów, w których zasoby są ponownie wykorzystywane i recyklingowane bez generowania odpadów.
• B Corporation (B Corp) – to oznaczenie globalnego ruchu przedsiębiorstw dążących do łączenia zysku z pozytywnym wpływem na społeczeństwo i środowisko. Firma z certyfikatem B Corp przeszła rygorystyczną ocenę prowadzoną przez organizację B Lab w zakresie środowiska, traktowania pracowników i zarządzania. Certyfikat promuje zrównoważone i etyczne praktyki biznesowe, umożliwiając konsumentom identyfikację i wsparcie firm działających odpowiedzialnie wobec społeczności.
• Zasady Ruggie – to zestaw wytycznych dotyczących biznesu i praw człowieka, opracowanych przez Johna Ruggie, specjalnego przedstawiciela ONZ ds. praw człowieka i przedsiębiorstw. Mają na celu ustanowienie globalnych standardów dla zapobiegania i adresowania negatywnego wpływu działalności korporacyjnej na prawa człowieka. Za pomocą słów protect, respect and remedy (chronić, szanować i naprawiać) podkreślają trzy kluczowe filary: obowiązek państwa do ochrony praw człowieka, odpowiedzialność korporacji za ich poszanowanie oraz konieczność zapewnienia ofiarom dostępu do skutecznego środka naprawczego.
• SDG (Sustainable Development Goals, cele zrównoważonego rozwoju) – to zestaw celów ustalonych przez ONZ w 2015 roku, których realizacja ma uczynić świat bardziej zrównoważonym do 2030 roku. Wielu przedsiębiorców integruje je ze strategiami biznesowymi.

Każde z tych podejść oferuje unikalne perspektywy i narzędzia, które firmy mogą wykorzystać w zależności od ich specyfiki, celów i oczekiwań interesariuszy. Warto też zaznaczyć, że wiele z tych koncepcji jest komplementarnych i może być stosowane jednocześnie z ESG czy innymi ramami. Wybór odpowiedniego podejścia zależy od specyfiki firmy, jej celów oraz oczekiwań interesariuszy.