Dźwignia finansowa – co to jest i jak działa?

Jak działa dźwignia finansowa i jakie korzyści może przynieść inwestorom? To narzędzie, które pozwala zwiększyć potencjalne zyski dzięki wykorzystaniu kapitału obcego, czyli pożyczonych środków. Jednak jej stosowanie wiąże się również z ryzykiem – warto zrozumieć nie tylko mechanizm działania dźwigni finansowej, ale i jej wady, które mogą wpłynąć na stabilność finansową firmy.

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

• Czym jest dźwignia finansowa?
• Jakie są zalety dźwigni finansowej?
• Jakie są wady dźwigni finansowej?
• Jak działa dźwignia finansowa?
• Jakie są rodzaje dźwigni finansowych?
• Jak obliczyć poziom dźwigni finansowej?
• Jak analizować dźwignię finansową?
• Jakie są dobre praktyki w stosowaniu dźwigni finansowej?

​Dźwignia finansowa – definicja

Dźwignia finansowa (także lewar finansowy i lewarowanie) to strategia inwestycyjna polegająca na wykorzystaniu kapitału obcego, aby zwiększyć potencjalny zysk z początkowej inwestycji^{[1] [2] [3]}. Jest to narzędzie, które daje inwestorowi nie tylko możliwość inwestowania bez nadmiernego angażowania kapitału własnego, ale również kontrolowania większej wartości aktywów przy stosunkowo niewielkim wkładzie własnym^{[4] [5] [6]}.

Mechanizm dźwigni finansowej działa na zasadzie pomnożenia kapitału dostępnego na rynku za pomocą kredytów lub innych form finansowania zewnętrznego^{[7] [8]}. W rezultacie nawet niewielkie zmiany wartości zainwestowanych pieniędzy mogą prowadzić do proporcjonalnie większych zysków lub strat.

Dźwignia finansowa to stosowanie zadłużenia do finansowania działalności przedsiębiorstwa w celu zwiększenia potencjalnych zysków z inwestowania bez angażowania własnych środków.

Definicja dźwigni finansowej

Przykłady lewarów finansowych obejmują zarówno inwestowanie na rynku akcji (np. żeby otworzyć pozycję), jak i w przypadku fizycznych zakupów oraz instrumentów pochodnych, gdzie możliwość użycia kredytów lub kontraktów terminowych pozwala zwiększyć zaangażowanie kapitałowe przy mniejszych zasobach własnych^{[9] [10]}. Oddziaływanie dźwigni finansowej jest szczególnie widoczne w przypadku inwestycji o dużym potencjale wzrostu, gdzie zastosowanie pożyczonych środków może znacząco zwiększyć zarówno zyski, jak i ryzyko strat w zależności od zmian na rynku.

Zalety dźwigni finansowej

Korzyści z lewarowania polegają głównie na zwiększeniu potencjalnego ROI przy relatywnie niewielkim wkładzie własnym i niskim nakładzie pracy. Dzięki wykorzystaniu środków pożyczonych od kapitału obcego inwestor może kontrolować większą wartość majątku, co pozwala na osiągnięcie wyższych zysków w przypadku korzystnych zmian rynkowych.

Dźwignia pozwala także zawrzeć transakcje w celu dywersyfikacji portfela inwestycyjnego, ponieważ dzięki dostępności kapitału obcego inwestor może rozłożyć swoje inwestycje na różne aktywa lub projekty, zwiększając szansę na osiągnięcie zysków.

Użycie lewarowania pozwala lepiej wykorzystać dostępne zasoby i poprawia efektywność operacyjną, zwłaszcza w przypadku przedsiębiorstw. Poprzez finansowanie rozwoju lub ekspansji za pomocą pożyczek, firma może szybciej osiągać cele wzrostu, co może prowadzić do wzrostu wartości rynkowej i zysków.

Czasami (dzięki dobrym wskaźnikom rentowności kapitału własnego i efektywności wykorzystania kapitału) lewary mogą ułatwić uzyskanie lepszych warunków kredytowych. W tym kontekście zależą one jednak od stopnia wykorzystania pożyczonych środków. Zwiększenie zadłużenia może poprawić rentowność kapitału własnego, jeśli stopa zwrotu z inwestycji przewyższa koszt obsługi długu. Z drugiej strony wysoki poziom kosztów finansowych może znacząco wpłynąć na rentowność przedsiębiorstwa, szczególnie gdy zyski z inwestycji nie przewyższają kosztów obsługi długu.

Wady dźwigni finansowej

Lewarowanie może zwiększyć zyski, ale równie mocno zwiększa ryzyko strat w przypadku niekorzystnych zmian wartości majątku. Gdy inwestowanie nie przynosi oczekiwanych rezultatów, strata może przekroczyć pierwotny wkład własny, co może prowadzić do trudności finansowych inwestora lub przedsiębiorstwa.

Zastosowanie lewarów wiąże się z koniecznością spłaty pożyczonych środków, niezależnie od wyników zainwestowanych pieniędzy. Gdy aktywa nie przynoszą dochodów lub ich wartość spada, inwestor może być zmuszony do spłaty zobowiązań finansowych, co zwiększa ryzyko niewypłacalności.

W długim okresie częste korzystanie z lewarowania może prowadzić do zwiększenia kosztów finansowania, w tym wyższych odsetek od zaciągniętych kredytów, co negatywnie wpływa na rentowność.

Zagrożeniem jest też możliwość nadmiernego zaangażowania w ryzykowne działania inwestycyjne, zwłaszcza gdy inwestor lub firma nie dysponują wystarczającym doświadczeniem w zarządzaniu lewarowaniem. Bez odpowiedniego nadzoru i strategii zarządzania ryzykiem może to prowadzić do impulsywnych decyzji inwestycyjnych, a w konsekwencji pogłębiają problemy finansowe.

​Działanie dźwigni finansowej

Mechanizm dźwigni finansowej opiera się na wykorzystaniu zewnętrznych źródeł finansowania, takich jak kredyty lub emisje obligacji, w celu zwiększenia potencjalnego zwrotu z inwestycji. Umożliwia ona inwestorowi lub przedsiębiorstwu kontrolowanie większej wartości majątku przy stosunkowo niewielkim kapitale własnym. Zaciągając kredyt lub korzystając z innych form finansowania, firma lub inwestor może zainwestować w projekty o wyższym potencjale zysku, niż by było to możliwe tylko przy użyciu środków własnych.

Podstawowym mechanizmem działania dźwigni jest poprawa wyników finansowych. W przypadku wzrostu wartości inwestycji zysk generowany przez pożyczony kapitał przewyższa koszty związane z jego obsługą (odsetki, prowizje), co prowadzi do większych zysków niż w przypadku finansowania wyłącznie środkami własnymi. Z drugiej strony, w sytuacji spadku wartości majątku, straty są również proporcjonalnie większe, ponieważ pożyczone środki muszą być spłacane niezależnie od wyników inwestycji.

Efekt lewarowania zależy od różnicy między stopą zwrotu z inwestycji a kosztami pozyskania kapitału. Jeżeli stopa zwrotu z inwestycji przewyższa koszt pozyskania kapitału, a dodatkowo firma lub inwestor dysponują mniejszym kosztem długu, lewary są korzystne i prowadzi do wzrostu rentowności. W przeciwnym razie, jeżeli koszty obsługi długu są wyższe niż zyski z inwestycji, mogą prowadzić do pogłębienia strat i kłopotów finansowych.

​Rodzaje dźwigni finansowych

Istnieją następujące rodzaje dźwigni finansowych:

​Dźwignia operacyjna

Dźwignia operacyjna odnosi się do wykorzystania stałych kosztów operacyjnych w strukturze kosztów przedsiębiorstwa, co oznacza, że wzrost przychodów wpływa na większy wzrost zysków operacyjnych. Firmy z wysokim lewarem operacyjnym osiągają większe korzyści z rosnącej sprzedaży, ponieważ ich koszty stałe są rozłożone na większą liczbę jednostek produkcji. Jednak w przypadku spadku przychodów, firma ponosi większe straty, ponieważ stałe koszty muszą być pokryte niezależnie od wyników sprzedaży.

​Dźwignia finansowa

Dźwignia finansowa polega na wykorzystaniu zewnętrznych źródeł finansowania, takich jak kredyty lub emisje obligacji, w celu zwiększenia potencjalnego ROI. Dzięki jej zastosowaniu firma lub inwestor mogą kontrolować większy kapitał przy mniejszym wkładzie własnym, ale wiąże się to z ryzykiem, ponieważ zobowiązania muszą być spłacane niezależnie od wyników. Zwiększa to zarówno zyski, jak i potencjalne straty.

​Dźwignia łączna

Dźwignia łączna jest połączeniem dźwigni operacyjnej i finansowej. Przedsiębiorstwo wykorzystuje zarówno stałe koszty operacyjne, jak i zewnętrzne finansowanie do zwiększenia efektywności swoich inwestycji. Tego rodzaju dźwignia pozwala na większą elastyczność w zarządzaniu zasobami, ale także zwiększa ryzyko, ponieważ wpływ na wyniki przedsiębiorstwa mają zarówno wahania sprzedaży, jak i zmiany w kosztach finansowania.

​Dźwignia inwestycyjna

Dźwignia inwestycyjna to wykorzystanie pożyczonych środków do zwiększenia wartości inwestycji na rynku finansowym, co umożliwia inwestorowi kontrolowanie większej ilości aktywów przy mniejszym kapitale własnym. Stosowanie dźwigni inwestycyjnej pozwala na osiągnięcie wyższych zysków w przypadku korzystnych zmian na rynku, jednak wiąże się również z wyższym ryzykiem, ponieważ zmiany wartości zainwestowanych środków w przeciwnym kierunku mogą prowadzić do dużych strat.

Obliczanie poziomu dźwigni finansowej

Obliczanie poziomu dźwigni polega na analizie stosunku pożyczonych środków do kapitału własnego, a także na ocenie wpływu zadłużenia na rentowność i płynność finansową firmy. Wzór na wskaźnik dźwigni finansowej to:

Dźwignia finansowa = (Zysk przed opodatkowaniem i odsetkami / Zysk operacyjny)

Wskaźnik ten wskazuje, o ile większy jest zysk przed opodatkowaniem i odsetkami w porównaniu do operacyjnego zysku. Aby zobrazować to na przykładzie, załóżmy, że firma ma następujące dane finansowe:

• Zysk przed opodatkowaniem i odsetkami (EBIT) = 500 000 PLN
• Zysk operacyjny = 300 000 PLN

Wtedy wskaźnik dźwigni finansowej wynosi:

Dźwignia finansowa = 500 000 PLN / 300 000 PLN = 1,67

Powyższy przykład pokazuje, że firma ma poziom lewarowania równy 1,67, co sugeruje, iż jej zysk przed opodatkowaniem i odsetkami jest 1,67 razy wyższy od operacyjnego zysku.

Dzięki tym obliczeniom inwestorzy mogą ocenić, w jakim stopniu firma korzysta z pożyczonych środków, a także jakie ryzyko wiąże się z jej strukturą finansową. Wysoki poziom dźwigni może sugerować większe ryzyko w przypadku negatywnych zmian na rynku, ponieważ firma może mieć trudności w obsłudze zobowiązań, jeśli wyniki finansowe będą niższe niż oczekiwano.

​Analiza dźwigni finansowej

Analiza dźwigni finansowej powinna skupiać się na ocenie stosunku pożyczonych środków do kapitału własnego oraz ich wpływu na rentowność przedsiębiorstwa. Kluczowe jest zrozumienie, jak zmiany w poziomie operacyjnego zysku wpływają na efekt dźwigni finansowej, czyli zdolność firmy do generowania większych zysków przy stosunkowo niskim wkładzie własnym. Im wyższy poziom zysku operacyjnego w stosunku do kosztów finansowych, tym korzystniejszy efekt dźwigni, co może prowadzić do wyższej rentowności.

Istotnym aspektem jest także określenie maksymalnej dźwigni finansowej, czyli granicy, do której firma może bezpiecznie zwiększać swoje zadłużenie, nie narażając się na ryzyko niewypłacalności. Zbyt wysoka dźwignia może prowadzić do negatywnych skutków w przypadku spadku przychodów, ponieważ zobowiązania muszą być spłacane niezależnie od wyników operacyjnych. Analizując efekt dźwigni finansowej, należy również uwzględnić zmienność rynku, koszt długu oraz ogólne zarządzanie ryzykiem, by zapewnić stabilność finansową przedsiębiorstwa.

Dobre praktyki w stosowaniu dźwigni finansowej

Wykorzystanie dźwigni finansowej wymaga starannego planowania oraz ścisłego zarządzania ryzykiem. Ważne ustalenie odpowiedniego stopnia dźwigni finansowej, który zapewnia optymalizację potencjalnych zysków, ale nie naraża inwestora na nadmierne ryzyko. Do metod ustalania stopnia dźwigni finansowej należą analiza rentowności, wskaźniki zadłużenia czy modelowanie scenariuszy ryzyka. Na przykład przy otwieraniu pozycji na giełdzie papierów wartościowych, inwestorzy powinni dokładnie ocenić sytuację rynkową oraz przewidywaną stopę zwrotu, aby dostosować poziom dźwigni do poziomu ryzyka, jakie są w stanie zaakceptować.

W przypadku stosowania dźwigni finansowej, istotne jest porównanie kosztu kapitału własnego z kosztami pozyskania finansowania z kapitałów obcych, aby ocenić opłacalność inwestycji i minimalizować ryzyko związane z zadłużeniem.

Ważnym elementem oceny opłacalności inwestycji jest porównanie zwrotu z inwestycji do kosztu kapitału, ponieważ jeśli zwrot z zainwestowanego kapitału nie przewyższa jego kosztu, inwestycja może nie przynieść oczekiwanych korzyści finansowych.

Zbyt wysoka dźwignia może prowadzić do gwałtownych strat finansowych w przypadku niekorzystnych zmian cen aktywów. Dobre praktyki obejmują również regularne monitorowanie pozycji oraz stosowanie strategii zabezpieczających, takich jak zlecenia stop loss, które mogą zminimalizować straty w przypadku niesprzyjających ruchów rynkowych.