Ryzyko finansowe – co to jest i jak je mierzyć? 

Firmy stale mierzą się z pewnym ryzykiem finansowym – jest ono nieuniknione. Kluczem do sukcesu jest natomiast zdolność jego pomiaru i odpowiedniego zarządzania.

Z tego artykułu dowiesz się:  

• Czym jest ryzyko finansowe?
• Jakie są rodzaje ryzyka finansowego?
• Jak mierzyć ryzyko finansowe?
• Jak zarządzać ryzykiem finansowym?

Ryzyko finansowe – definicja  

Ryzyko finansowe to nieodłączny element każdej działalności gospodarczej, a także każdej decyzji podejmowanej przez przedsiębiorstwo. Ryzyko finansowe może być związane nie tylko z podejmowaniem działań, lecz także z zaniechaniem pewnych decyzji. 

Ryzyko finansowe to pojęcie, które odnosi się do potencjalnego wystąpienia zdarzeń, które mogą prowadzić do utraty zainwestowanych lub/i posiadanych środków.

Definicja ryzyka finansowego

Analiza różnorodnych aspektów ryzyka finansowego pokazuje, że dotyczy ono zarówno wyborów strategicznych, jak i codziennych operacji biznesowych. Przykładowo, decyzja o wprowadzeniu nowego produktu na rynek może wiązać się z ryzykiem niskiej sprzedaży, a zatem strat finansowych związanych z inwestycją w rozwój produktu oraz jego marketing. Z drugiej strony, zaniechanie inwestycji w badania i rozwój to pierwszy krok do utraty konkurencyjności i trudności w utrzymaniu pozycji na rynku na dłuższą metę. W praktyce zarządzanie ryzykiem finansowym obejmuje szereg działań, a dokładnie: 

• analizę wskaźników finansowych, 
• przeprowadzanie scenariuszy stresowych, 
• zastosowanie instrumentów finansowych do zabezpieczenia przed ryzykiem, 
• budowanie rezerw finansowych na wypadek nieprzewidzianych zdarzeń. 

Ważnym aspektem zarządzania ryzykiem finansowym jest również ciągłe doskonalenie procesów zarządzania oraz monitorowanie zmian w otoczeniu biznesowym. W ten sposób będziesz w stanie skutecznie reagować na zmieniające się warunki i minimalizować ryzyko wystąpienia strat finansowych.  

Rodzaje ryzyka finansowego  

Każda działalność wiąże się z ryzykiem finansowym, dlatego tak ważne jest, aby skutecznie nim zarządzać, a dodatkowo identyfikować i zrozumieć jego różne rodzaje, do których zaliczamy m.in.:

• Ryzyko inwestycyjne – wiąże się z niepewnością co do uzyskania oczekiwanej stopy zwrotu z inwestycji. Jest to ryzyko poniesienia straty lub niższej rentowności niż spodziewana. Każda firma lub inwestor, podejmujący decyzje inwestycyjne, naraża się na ryzyko inwestycyjne. Aby zarządzać tym ryzykiem, istotne jest prowadzenie dogłębnej analizy inwestycji, dywersyfikacja portfela inwestycyjnego oraz stosowanie strategii zabezpieczeń.
• Ryzyko rynkowe – związane jest ze zmiennością cen na rynkach. Obejmuje ono ryzyko zmian cen aktywów, towarów, walut czy stóp procentowych. Firmy mogą radzić sobie z ryzykiem rynkowym poprzez stosowanie wielu instrumentów finansowych, na przykład kontraktów terminowych czy regularnego monitorowania sytuacji na rynkach finansowych.
• Ryzyko kredytowe – ryzyko kredytowe dotyczy niewywiązania się kontrahenta z zobowiązań finansowych. Szczególnie narażone na ryzyko kredytowe są wszelkie instytucje finansowe, a w tym banki. Mogą one oczywiście minimalizować takie ryzyko. W tym celu należy przeprowadzać dokładne analizy kredytowe swoich kontrahentów, stosować polityki zabezpieczeń oraz dywersyfikować portfele kredytowe. 
• Ryzyko płynności – najprościej mówiąc, jest to niezdolność firmy do terminowej spłaty zobowiązań finansowych. Najczęściej ryzyko płynności prowadzi do problemów finansowych, a nawet do bankructwa. Firmy mogą minimalizować ryzyko płynności poprzez utrzymywanie odpowiednich rezerw gotówkowych, zarządzanie należnościami i zobowiązaniami oraz monitorowanie przepływów pieniężnych. 
• Ryzyko operacyjne – ten rodzaj ryzyka wynika ze zdarzeń lub błędów wewnętrznych firmy, na przykład awarii systemów, błędów ludzkich czy nieuczciwych działań pracowników. Jeśli chcesz uniknąć ryzyka operacyjnego, wprowadź ścisłe procedury i kontrolę wewnętrzną, a dodatkowo regularnie szkól swoich pracowników.  
• Ryzyko systemowe – dotyczy ono zakłóceń w funkcjonowaniu całego rynku lub danej branży, a nie tylko konkretnych firm czy aktywów. Jest to ryzyko trudne do oszacowania i prognozowania. Aby ograniczyć ryzyko systemowe, instytucje finansowe prowadzą szczegółową kontrolę i analizę ryzyka oraz stosują środki zaradcze na poziomie makroekonomicznym. 

Mierzenie ryzyka finansowego  

Proces mierzenia ryzyka finansowego obejmuje wiele kroków. Wszystko zależy od rodzaju działalności, a także oczekiwań przedsiębiorcy. Istnieje jednak wiele uniwersalnych działań, które sprawdzą się w przypadku różnorodnych firm:

• Analiza danych – zacznij od zebrania danych dotyczących różnych aspektów działalności firmy, a szczególnie przepływów pieniężnych, wskaźników finansowych i danych operacyjnych. Równie ważne na tym etapie są wyniki przeprowadzonych wcześniej audytów. Analiza pozwoli Ci na identyfikację obszarów o podwyższonym ryzyku oraz ocenę wpływu ryzyka na działalność firmy. 
• Modelowanie statystyczne – ryzyka finansowe wymagają od Ciebie sięgnięcia po cenne narzędzia statystyczne, przeznaczone do modelowania i prognozowania. Zastosuj modele matematyczne, które pozwolą Ci przeprowadzić analizę ryzyka finansowego, operacyjnego czy rynkowego. W ten sposób oszacujesz prawdopodobieństwo wystąpienia różnych scenariuszy. 
• Wskaźniki ryzyka – opracuj wskaźniki ryzyka, które mogą służyć jako mierniki wykrywające potencjalne zagrożenia dla działalności firmy. Przykłady wskaźników ryzyka to np. wskaźniki zadłużenia, wskaźniki płynności finansowej czy wskaźniki efektywności operacyjnej. 
• Mapowanie ryzyka – możesz również skorzystać z mapy ryzyka, która wizualizuje różne rodzaje ryzyka oraz ich wzajemne powiązania. Mapowanie ryzyka ułatwi Ci zrozumienie głównych obszarów ryzyka oraz identyfikację priorytetów w zakresie zarządzania ryzykiem. 

Zarządzanie ryzykiem finansowym  

Proces zarządzania ryzykiem finansowym obejmuje szereg kluczowych etapów, które są niezbędne do skutecznego ograniczenia potencjalnych zagrożeń i zapewnienia stabilności działalności. Są to m.in.:

Identyfikacja ryzyka 

Pierwszym krokiem jest identyfikacja wszystkich potencjalnych zagrożeń, które mogą wpłynąć na funkcjonowanie przedsiębiorstwa. Proces ten wymaga przeprowadzenia kompleksowej analizy wszystkich obszarów działalności firmy, włączając w to aspekty finansowe, operacyjne, strategiczne, itp. Identyfikacja ryzyka może obejmować zagrożenia wewnętrzne: 

• błędy w zarządzaniu,  
• problemy technologiczne,

oraz zagrożenia zewnętrzne:  

• zmiany rynkowe,  
• zmiany polityczne,  
• zmiany prawne.  

Pomiar i ocena ryzyka 

Kolejnym krokiem jest ocena potencjalnego wpływu każdego zidentyfikowanego ryzyka na firmę oraz oszacowanie prawdopodobieństwa jego wystąpienia. Na tym etapie stosuje się różne metody i narzędzia, ale szczególnie pomocne są: 

• analiza scenariuszowa,  
• modelowanie statystyczne,
• wskaźniki ryzyka.

Celem jest zrozumienie, jakie mogą być konsekwencje każdego zagrożenia oraz jakie działania należy podjąć w celu ich zminimalizowania. 

Działania ograniczające ryzyko  

Na podstawie oceny ryzyka, przedsiębiorstwo podejmuje działania mające na celu ograniczenie potencjalnych zagrożeń lub ich skutków. Najczęściej takie działanie obejmuje modyfikację strategii biznesowej, wprowadzenie nowych procedur, zakup ubezpieczeń czy też dywersyfikację portfela produktów lub usług. Bardzo ważne jest podejmowanie środków zaradczych, które zmniejszą prawdopodobieństwo wystąpienia ryzyka lub zminimalizują jego skutki w przypadku jego materializacji. 

Monitorowanie i kontrola ryzyka 

Ostatnim etapem jest ciągłe monitorowanie ryzyka oraz efektywności podjętych działań zapobiegawczych. Firmy – również Twoja, muszą stale śledzić zmiany w otoczeniu biznesowym, analizować nowe zagrożenia oraz reagować na pojawiające się problemy. W razie potrzeby należy dostosowywać strategie zarządzania ryzykiem i podejmować dodatkowe działania zapobiegawcze. Istotne jest również prowadzenie regularnych przeglądów i audytów, aby upewnić się, że proces zarządzania ryzykiem jest skuteczny i adekwatny do zmieniających się warunków działalności. 

Regularny pomiar oraz odpowiednie zarządzanie ryzykiem finansowym to klucz do utrzymywania rentowności i płynności finansowej firmy. Przewidując potencjalne zagrożenia i reagując na nie, możesz ograniczyć ich negatywne skutki i efektywniej spełniać wyznaczone sobie cele biznesowe.