Psychotechnika – co to jest i jakie ma zastosowania?

Psychotechnika to interdyscyplinarna dziedzina nauki, która pełni ważną funkcję w ocenie i rozwijaniu zdolności oraz predyspozycji jednostek. Jak ją wykorzystywać, żeby dopasować odpowiednie osoby do odpowiednich ról zawodowych?

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

• Czym jest psychotechnika?
• Jakie są elementy psychotechniki?
• Jakie są zastosowania psychotechniki?

Psychotechnika – definicja

Psychotechnika to dziedzina nauki, zajmująca się badaniem i zastosowaniem metod psychologicznych w różnych dziedzinach życia, zwłaszcza w kontekście pracy i procesu rekrutacji pracowników. Koncentruje się na ocenie zdolności, predyspozycji i umiejętności osób, aby dopasować je do odpowiednich stanowisk pracy, co ma na celu zwiększenie efektywności i bezpieczeństwa w miejscu pracy^{[1] [2]}.

Psychotechnika to dziedzina psychologii stosowanej, zajmująca się badaniem i oceną zdolności, predyspozycji oraz cech osobowościowych jednostek, mających na celu optymalizację ich efektywności i bezpieczeństwa w kontekście zawodowym.

Definicja psychotechniki

W ramach psychotechniki stosuje się różnorodne testy i metody badawcze, które mogą obejmować testy inteligencji, zdolności manualnych, percepcji, reakcji na stres czy umiejętności pracy zespołowej. Działania te pomagają w identyfikacji mocnych i słabych stron pracowników, co ułatwia proces rekrutacji, szkolenia i rozwoju zawodowego^{[3] [4] [5]}.

Psychotechnika znajduje również zastosowanie w psychologii transportu, gdzie ocenia się zdolności kierowców do bezpiecznego prowadzenia pojazdów, oraz w lotnictwie, wojsku i innych branżach wymagających wysokiego poziomu precyzji i niezawodności^[6].

Elementy psychotechniki

Do psychotechniki zalicza się następujące elementy^{[7] [8] [9]}:

• Testy psychometryczne to narzędzia oceniające zdolności, cechy osobowości i kompetencje, używane do analizy predyspozycji i zachowań jednostek.
• Testy inteligencji mierzą ogólne zdolności intelektualne, takie jak logiczne myślenie, zdolność do rozwiązywania problemów, pamięć oraz umiejętność abstrakcyjnego myślenia.
• Testy zdolności specjalnych badają specyficzne umiejętności, np. zdolności manualne, techniczne, mechaniczne czy matematyczne.
• Testy osobowości (np. MMPI – Minnesota Multiphasic Personality Inventory – czy Big Five Personality Test) mają na celu ocenę cech osobowości, które mogą wpływać na efektywność i zachowanie w miejscu pracy oraz pomagają określić profil osobowości kandydata.
• Testy psychomotoryczne skupiają się na ocenie koordynacji ruchowej, szybkości reakcji oraz zdolności do pracy pod presją czasu. Przykłady obejmują testy mierzące czas reakcji na bodźce wzrokowe czy słuchowe oraz testy koordynacji ręka-oko.
• Symulacje i gry decyzyjne służą do oceny umiejętności podejmowania decyzji i rozwiązywania problemów w symulowanych, ale realistycznych warunkach. Uczestnicy muszą podejmować decyzje na podstawie dostarczonych informacji, co pozwala ocenić ich zdolności analityczne, strategiczne i interpersonalne.
• Testy sytuacyjne są podobne do symulacji – też oceniają reakcje kandydatów na hipotetyczne, ale realistyczne sytuacje zawodowe, lecz w ich wypadku kandydaci muszą opisać, jak by się zachowali w danej sytuacji. Pozwala to ocenić ich zdolności interpersonalne czy umiejętność radzenia sobie ze stresem.
• Strukturalizowane wywiady prowadzone przez psychologów mają na celu zgłębienie motywacji, aspiracji zawodowych oraz oceny zdolności interpersonalnych i społecznych kandydata.
• Kwestionariusze zainteresowań zawodowych pomagają określić, jakie typy pracy najbardziej odpowiadają zainteresowaniom i preferencjom danej osoby.

Zastosowania psychotechniki

Psychotechnika ma wiele zastosowań w różnych dziedzinach^{[10] [11] [12] [13]} – może być np. jednym z etapów rekrutacji kandydatów na różne stanowiska pracy. Dzięki różnorodnym testom pracodawcy mogą lepiej dopasować kandydatów do wymagań konkretnej pracy. W organizacjach wykorzystuje się ją też do oceny dynamiki zespołów i doboru pracowników – badania pomagają zidentyfikować osoby o komplementarnych umiejętnościach i cechach osobowości, co prowadzi do harmonijnej pracy zespołowej.

W transporcie psychotechnika gra ważną rolę w ocenie zdolności kierowców i operatorów maszyn. Badania psychotechniczne pomagają w ocenie reakcji, koordynacji wzrokowo-ruchowej, widzenia zmierzchowego i adaptacji wzroku, co zwiększa bezpieczeństwo na drogach i w miejscach pracy.

Psychotechnika jest również stosowana w rekrutacji i ocenie żołnierzy oraz funkcjonariuszy służb mundurowych. Testy oceniają zdolności fizyczne, psychiczne, odporność na stres oraz umiejętności przywódcze. Z kolei w medycynie pracy pomaga oceniać zdolność pracowników do wykonywania swoich obowiązków w różnych warunkach, zwłaszcza wymagających precyzji i odporności na stres.

Psychotechnika jest też stosowana w systemach edukacyjnych do oceny zdolności uczniów i studentów oraz do doradztwa zawodowego – w tym kontekście pomaga m.in. w lepszym zrozumieniu potencjału edukacyjnego jednostki i kierowaniu jej na odpowiednie ścieżki kariery zawodowej. Wspiera też procesy rehabilitacji zawodowej osób po wypadkach lub z problemami zdrowotnymi, pomagając w ocenie ich zdolności do powrotu do pracy lub przekwalifikowania się na inne zawody.