Modele analizy konkurencyjności – czym są i jaki wybrać?

Modele analizy konkurencyjności to narzędzia, które umożliwiają firmom zrozumienie dynamiki rynku i pozycjonowanie się wobec konkurentów. Dzięki nim przedsiębiorstwa mogą odkrywać nowe możliwości, identyfikować zagrożenia i skutecznie kształtować swoje strategie biznesowe.

Z tego artykułu dowiesz się:

• Czym jest model analizy konkurencyjności?
• Jakie są rodzaje modeli analizy konkurencyjności?
• Jak wybrać model analizy konkurencyjności?
• Jakie są zastosowania modeli analizy konkurencyjności?

Model analizy konkurencyjności – definicja

Modele analizy konkurencyjności to narzędzia wykorzystywane w strategii biznesowej do oceny pozycji firmy na rynku w stosunku do jej konkurentów. Skupiają się na identyfikacji najważniejszych czynników wpływających na konkurencyjność w branży oraz pomagają w zrozumieniu, jak wpływają na ich zdolność do osiągania zysków.

Model analizy konkurencyjności to narzędzie do oceny sił rynkowych, konkurentów i czynników zewnętrznych, które wpływają na pozycję konkurencyjną firmy.

Definicja modelu analizy konkurencyjności

Podstawowym celem modeli analizy konkurencyjności jest wsparcie firm w podejmowaniu decyzji dotyczących pozycjonowania marki, rozwoju produktów, wejścia na nowe rynki czy też inwestycji. Charakteryzują się one wszechstronnością (mogą być stosowane w różnych branżach i sektorach rynku) oraz kompleksowością, ponieważ biorą pod uwagę szeroki zakres czynników zewnętrznych i wewnętrznych, wpływających na pozycję konkurencyjną firmy.

Każdy model powinien służyć do identyfikacji kluczowych czynników sukcesu w branży, a także luk na rynku i obszarów, w których firma może zaoferować unikalną wartość. Często promują też strategiczne myślenie i refleksję nad pozycją firmy na rynku oraz nad jej mocnymi i słabymi stronami.

Rodzaje modeli analizy konkurencyjności

W analizie konkurencyjności stosuje się różne modele, aby zrozumieć dynamikę rynkową i określić najlepsze strategie dla firm. Oto kilka kluczowych typów:

• Analiza pięciu sił Portera, stworzona przez Michaela E. Portera, to jeden z najbardziej znanych i szeroko stosowanych modeli analizy konkurencyjności. Skupia się na pięciu siłach, które kształtują konkurencyjność w branży: zagrożeniach wejściem nowych konkurentów i produktami substytucyjnymi, sile przetargowej dostawców i nabywców oraz intensywności rywalizacji między obecnymi na rynku firmami.
• Analiza łańcucha wartości, również opracowana przez Portera, skupia się na poszczególnych działaniach wewnątrz firmy (od wstępnych działań logistycznych, po obsługę posprzedażową), które przyczyniają się do jej wartości dodanej i pozycji konkurencyjnej.
• Model diamentu Portera koncentruje się na czynnikach determinujących konkurencyjność narodową i sukces na rynkach międzynarodowych. Bada cztery atrybuty: czynniki produkcji (np. siła robocza, zasoby naturalne), warunki popytu, sektory pokrewne i wspierające oraz strategie, strukturę i rywalizację firm.
• Analiza SWOT służy do oceny mocnych i słabych stron firmy, a także szans i zagrożeń, pochodzących z otoczenia. Nie jest to model analizy konkurencyjności w ścisłym tego słowa znaczeniu, ale jest często stosowany w połączeniu z innymi narzędziami do zrozumienia pozycji firmy na rynku.
• Model grup strategicznych działa według następującej zasady – firmy z tej samej branży klasyfikuje się w grupy strategiczne (stąd nazwa) na podstawie wymiarów konkurencji, takich jak specjalizacja produktu, segment rynku czy skala działalności. Analiza grup pomaga zrozumieć strukturę konkurencji w branży, bariery wejścia i ruchy konkurencyjne między grupami.
• Analiza PESTEL to narzędzie makroekonomiczne do badania wpływu zewnętrznych czynników politycznych, ekonomicznych, społecznych, technologicznych, ekologicznych i prawnych na działalność firmy. Nie koncentruje się wyłącznie na konkurencji, ale jest istotne w zrozumieniu szerszego kontekstu, w którym firmy konkurują.
• Teoria gier w kontekście analizy konkurencyjności zajmuje się badaniem strategicznych interakcji między firmami na rynku. Pomaga to przewidywać działania konkurentów i odpowiednio planować własne ruchy.
• Service blueprint stosuje się do mapowania procesu świadczenia usług z perspektywy klienta i dostawcy. Pozwala to znaleźć najważniejsze punkty interakcji (momenty prawdy) i potencjalne problemy w dostarczaniu wartości.
• Model wartości dla klienta (CVM, Customer Value Model) koncentruje się na zrozumieniu i kwantyfikacji wartości, jaką firma dostarcza swoim klientom, w porównaniu do konkurencji.
• Benchmarking to proces porównywania produktów, usług i procesów firmy z tymi uznawanymi za najlepsze w branży lub wśród konkurentów. Celem jest identyfikacja obszarów do poprawy i adaptacja praktyk, które mogą zwiększyć konkurencyjność.
• Analiza scenariuszy polega na tworzeniu i analizowaniu różnych przyszłych scenariuszy, aby zrozumieć potencjalne wyzwania i szanse dla firmy.

Wybór modelu analizy konkurencyjności

Wybór odpowiedniego modelu analizy konkurencyjności zaczyna się od określenia, co Twoja firma chce osiągnąć – czy chce zrozumieć dynamikę branży, czy zidentyfikować konkurentów, czy może ocenić rynkowy potencjał dla nowych produktów. Na tej podstawie można wybrać najbardziej odpowiedni model lub ich kombinację.

Trzeba też pamiętać, że różne modele analizy konkurencyjności mogą lepiej pasować do różnych warunków rynkowych – model pięciu sił Portera jest szczególnie użyteczny w analizie strukturalnych aspektów branży, a analiza PESTEL lepiej sprawdza się w ocenie wpływu zewnętrznych czynników makroekonomicznych. Świadomość tego faktu pozwoli na bardziej świadomy wybór narzędzi analitycznych.

W trakcie wyboru istotne jest również uwzględnienie dostępnych zasobów, zarówno w kontekście czasu, jak i kompetencji zespołu. Niektóre modele wymagają dokładniejszych danych i są bardziej czasochłonne w implementacji, więc firmy powinny ocenić, czy dysponują odpowiednimi zasobami do przeprowadzenia kompleksowej analizy i czy są w stanie zastosować wyniki w praktyce.

Należy też pamiętać, że analiza konkurencyjności powinna być procesem ciągłym, więc trzeba być gotowym na adaptację stosowanych narzędzi do warunków rynkowych i nowych informacji. Tylko w ten sposób można ciągle rozumieć konkurencję.

Warto też zwrócić uwagę na możliwość integracji różnych narzędzi, ponieważ połączenie kilku modeli może zapewnić bardziej kompleksowy widok na pozycję konkurencyjną firmy. Wykorzystanie wielowymiarowego podejścia może też zwiększyć jej wartość, ponieważ dostarcza bogatszego obrazu rynku.

Zastosowania modeli analizy konkurencyjności

Modele analizy konkurencyjności służą przede wszystkim w zrozumieniu pozycji jaką firmy zajmują na rynku oraz w identyfikacji czynników, wpływających na ich zdolność do osiągnięcia sukcesu. Pozwalają też lepiej zrozumieć dynamikę rynkową.

Modele analizy konkurencyjności umożliwiają również identyfikację zagrożeń płynących z możliwości pojawienia się nowych konkurentów lub produktów. Dzięki nim firmy mogą wcześniej przygotować się na takie wydarzenia, na przykład przez inwestycję w innowacje czy budowanie lojalności konsumenckiej.

Modele są też nieocenione w identyfikacji luk rynkowych, co może pomóc zbudować przewagę konkurencyjną poprzez rozwój nowych produktów, usług czy modeli biznesowych. Są też nieocenione w monitorowaniu i przewidywaniu zmian w branży, co pozwala lepiej zarządzać ryzykiem, unikać niekorzystnych trendów rynkowych i wykorzystywać pojawiające się szanse.