Koszty pośrednie – czym są i jak je obliczyć?

Koszty pośrednie, często ukryte w codziennych operacjach firmy, znacznie wpływają na rentowność organizacji. Co wchodzi w ich skład i jak je obliczyć?

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

• Czym są koszty pośrednie?
• Jakie są rodzaje kosztów pośrednich?
• Jak obliczyć koszty pośrednie?
• Jaka jest rola kosztów pośrednich?

Koszty pośrednie – definicja

Koszty pośrednie to wydatki ponoszone przez przedsiębiorstwo, które w przeciwieństwie do kosztów bezpośrednich, nie mogą być bezpośrednio przypisane do konkretnego produktu, usługi lub projektu. Są to koszty związane z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa jako całości, a nie z wytwarzaniem określonego produktu czy świadczeniem konkretnej usługi^{[1] [2]}.

Koszty pośrednie to wydatki, które nie mogą być bezpośrednio przypisane do konkretnego produktu, usługi lub projektu, ale są niezbędne do funkcjonowania firmy.

Definicja kosztów pośrednich

Do kosztów pośrednich zaliczają się m.in. wydatki na administrację, wynajem biura czy amortyzację sprzętu biurowego i wynagrodzenia pracowników zatrudnionych w działach wspierających, takich jak księgowość, zarządzanie zasobami ludzkimi czy IT. Są one ważne dla funkcjonowania firmy, ale nie można ich jednoznacznie przypisać do konkretnej jednostki wytwarzanej produkcji, dlatego rozlicza się je w bardziej ogólny sposób.

Rodzaje kosztów pośrednich

Koszty pośrednie można podzielić na kilka kategorii:

• Koszty administracyjne obejmują wydatki związane z zarządzaniem i operacyjnym funkcjonowaniem przedsiębiorstwa. Zalicza się do nich np. wynagrodzenia pracowników administracji, wydatki na materiały biurowe czy koszty usług, takich jak audyt zewnętrzny.
• Koszty utrzymania infrastruktury to m.in. koszty związane z utrzymaniem budynków, magazynów oraz innych obiektów przedsiębiorstwa. Obejmuje to czynsz, koszty ogrzewania, energii elektrycznej, wody, wywóz śmieci oraz koszty konserwacji i napraw.
• Koszty amortyzacji wynikają z procesu rozkładania kosztów zakupu środków trwałych, takich jak maszyny, urządzenia czy budynki, na okres ich użytkowania. Rozlicza się je stopniowo w ciągu lat, w których wykorzystuje się środki trwałe.
• Koszty operacyjne obejmują wydatki związane z codziennym funkcjonowaniem przedsiębiorstwa, które nie są bezpośrednio przypisane do produkcji. Przykładem mogą być koszty transportu wewnętrznego.
• Koszty personalne obejmują wynagrodzenia oraz świadczenia dodatkowe dla pracowników działów, które nie są bezpośrednio zaangażowane w produkcję, takich jak księgowość, dział HR, IT czy marketing. Obejmują też szkolenia, rozwój zawodowy oraz różnego rodzaju benefity pracownicze.
• Koszty finansowe to wydatki związane z obsługą zobowiązań finansowych przedsiębiorstwa. Obejmują odsetki od kredytów i pożyczek, koszty obsługi bankowej oraz inne opłaty finansowe.

Obliczanie kosztów pośrednich

Obliczanie kosztów pośrednich pomaga prawidłowo zarządzać finansami i wyceną produktów. Do tego celu można stosować następujące metody:

Metoda stałej stawki narzutu

Najprostszym sposobem alokacji kosztów pośrednich jest zastosowanie stałej stawki narzutu, którą wyraża się jako procent kosztów bezpośrednich.

Stawka narzutu = (Koszty pośrednie / Koszty bezpośrednie) × 100%

Załóżmy, że przedsiębiorstwo ma koszty pośrednie w wysokości 50 000 zł oraz koszty bezpośrednie w wysokości 200 000 zł.

Stawka narzutu = (50 000 / 200 000) × 100% = 25%

Oznacza to, że do każdego złotego kosztów bezpośrednich należy dodać 25 groszy kosztów pośrednich.

Metoda klucza podziału

Klucz podziału to sposób proporcjonalnego rozdzielania kosztów pośrednich na podstawie określonego kryterium, np. liczby godzin pracy czy wielkości produkcji.

Koszty pośrednie przypisane jednostce = (Koszty pośrednie całkowite / Suma klucza podziału) × Wartość klucza dla jednostki

Załóżmy, że koszty pośrednie wynoszą 100 000 zł, a całkowita liczba godzin pracy wszystkich działów wynosi 10 000 godzin. Chcemy przypisać koszty pośrednie do działu, który pracował 2 000 godzin.

Koszty pośrednie przypisane działowi = (100 000 / 10 000) × 2000 = 20 000 zł

Metoda kosztów standardowych

Koszty standardowe to przewidywane koszty przypisane do produkcji określonych jednostek. Użycie tej metody wymaga uprzedniego określenia standardów kosztów na podstawie historycznych danych lub przewidywań.

Koszty pośrednie przypisane jednostce = Standardowa stawka kosztów pośrednich × Liczba jednostek produkcji

Załóżmy, że standardowa stawka kosztów pośrednich wynosi 5 zł na jednostkę produkcji. Jeśli przedsiębiorstwo wyprodukowało 10000 jednostek, to całkowite koszty pośrednie przypisane produkcji wyniosą:

Koszty pośrednie przypisane produkcji = 5 × 10 000 = 50 000 zł

Metoda Activity Based Costing

Activity Based Costing jest bardziej zaawansowaną metodą, która alokuje koszty pośrednie na podstawie rzeczywistych działań i procesów.

Koszty pośrednie przypisane aktywności = Koszty pośrednie całkowite × (Czynnik kosztotwórczy dla aktywności / Suma wszystkich czynników kosztotwórczych)

Jeśli koszty pośrednie wynoszą 200 000 zł, a suma czynników kosztotwórczych dla wszystkich działań to 500 000 jednostek, koszty przypisane do działania z czynnikiem kosztotwórczym 50 000 jednostek to:

Koszty pośrednie przypisane aktywności = 200 000 × (50 000 / 500 000) = 20 000 zł

Metoda kosztów jednostkowych

Metoda kosztów jednostkowych polega na przypisywaniu kosztów pośrednich na podstawie ilości wyprodukowanych jednostek. Koszty pośrednie są dzielone przez liczbę jednostek produkcji, aby uzyskać koszt pośredni przypadający na jedną jednostkę.

Koszt pośredni na jednostkę = Całkowite koszty pośrednie / Liczba wyprodukowanych jednostek

Jeżeli całkowite koszty pośrednie wynoszą 100 000 zł, a liczba wyprodukowanych jednostek to 20 000, to koszt pośredni na jednostkę wynosi:

Koszt pośredni na jednostkę = 100 000 / 20 000 = 5 zł

Metoda bezpośredniego alokowania

Metoda bezpośredniego alokowania polega na bezpośrednim przypisaniu kosztów pośrednich do jednostek kosztowych bez stosowania kluczy podziałowych. Ta metoda jest najczęściej stosowana, gdy możliwe jest bezpośrednie przypisanie kosztów na podstawie jednoznacznych kryteriów.

Koszty pośrednie przypisane jednostce = Całkowite koszty pośrednie × Procent przypisany jednostce

Jeżeli całkowite koszty pośrednie wynoszą 250 000 zł, a jednostce przypisano 30% tych kosztów, to koszty pośrednie przypisane jednostce wynoszą:

Koszty pośrednie przypisane jednostce = 250 000 × 0,3 = 75 000 zł

Rola kosztów pośrednich

Koszty pośrednie mają istotny wpływ na kalkulację cen produktów, kontrolę kosztów oraz ocenę rentowności. Choć nie mogą być bezpośrednio przypisane do konkretnych produktów czy usług, stanowią znaczną część całkowitych wydatków przedsiębiorstwa, więc ich właściwe rozliczanie wpływa na określenie prawdziwego kosztu produkcji. Jest to ważne w ustalaniu cen sprzedaży, aby zapewnić marżę zysku. Koszty pośrednie są też ważne w procesie budżetowania, ponieważ pozwalają dokładniej prognozować przyszłe wydatki.

Analiza kosztów pośrednich pozwala też identyfikować obszary, w których można wprowadzić optymalizacje i oszczędności. Z kolei w kontekście strategicznym właściwe zarządzanie kosztami pośrednimi pozwala lepiej zrozumieć, które działania i procesy są najbardziej kosztowne i jak wpływają na ogólną rentowność. To może prowadzić do lepszych decyzji inwestycyjnych, takich jak zmiany technologiczne czy restrukturyzacja organizacyjna.