Listy zastawne – czym są i kto je emituje?

Listy zastawne są jednym z najważniejszych narzędzi finansowania w sektorze bankowym. Kto je emituje i jak dzięki nim inwestorzy mogą zyskać bezpieczne możliwości lokowania kapitału?

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

• Czym są listy zastawne i jaka jest ich historia?
• Jakie są cechy charakterystyczne listów zastawnych?
• Jakie są rodzaje listów zastawnych?
• Jak wygląda emisja listów zastawnych?
• Jakie są zastosowania listów zastawnych?
• Jaka jest rola listów zastawnych?

Listy zastawne – definicja i historia

Listy zastawne to papiery wartościowe emitowane przez banki hipoteczne, które są zabezpieczone portfelem kredytów hipotecznych lub innych wierzytelności. Są one formą dłużnych instrumentów finansowych, które banki wykorzystują do pozyskiwania kapitału. Charakteryzują się wysokim poziomem bezpieczeństwa i są popularne wśród inwestorów, poszukujących stabilnych i bezpiecznych inwestycji. Ich emisja jest regulowana prawnie^{[1] [2] [3] [4] [5]}.

Listy zastawne to długoterminowe papiery wartościowe emitowane przez banki hipoteczne, zabezpieczone wierzytelnościami hipotecznymi, służące pozyskiwaniu środków na finansowanie kredytów hipotecznych.

Definicja listów zastawnych

Historia listów zastawnych sięga połowy XVIII wieku, kiedy to po wojnie siedmioletniej w Prusach (na terenach Śląska) wprowadzono pierwszy tego typu instrument finansowy, zwany Pfandbrief. Listy zastawne miały wspierać odbudowę rolnictwa i przywrócić wypłacalność właścicieli ziemskich. Dzięki swojej strukturze, która opiera się na zabezpieczeniach hipotecznych, szybko zdobyły zaufanie jako bezpieczna forma inwestycji^[6].

W XIX wieku listy zastawne zaczęły odgrywać ważną rolę w finansowaniu budownictwa i rozwoju infrastruktury w Europie, zwłaszcza w Niemczech i Danii, gdzie ich rynek jest do dziś jednym z najbardziej rozwiniętych na świecie^[7]. Pod koniec XX wieku listy zastawne zyskały na znaczeniu w wielu krajach europejskich, a także poza Europą. Kryzys finansowy z 2008 roku pokazał, że listy zastawne są odporne na zawirowania rynkowe, co dodatkowo zwiększyło ich popularność^[8].

W Polsce rynek listów zastawnych rozwijał się wolniej, ale od roku 2000, kiedy to wprowadzono nową ustawę regulującą ich emisję^[9], obserwuje się stopniowy wzrost ich znaczenia, ale udział listów zastawnych w refinansowaniu banków w Polsce jest wciąż niewielki w porównaniu z innymi krajami europejskimi; nie zmienia to faktu, że odgrywają one rolę w finansowaniu długoterminowych kredytów hipotecznych, a w ostatnich latach pojawił się także trend emisji listów zastawnych związanych z celami zrównoważonego rozwoju^{[10] [11] [12] [13] [14]}.

Cechy charakterystyczne listów zastawnych

Listy zastawne^{[15] [16]} są zabezpieczone portfelem kredytów hipotecznych lub innych wierzytelności. Oznacza to, że ich wartość jest pokryta nieruchomościami, na których są ustanowione hipoteki. Dzięki temu inwestorzy mają pewność, że w przypadku problemów finansowych emitenta, spłata listów zastawnych będzie realizowana z funduszy pozyskanych z tych zabezpieczeń.

Ze względu na solidne zabezpieczenie hipoteczne oraz regulacje prawne, listy zastawne charakteryzują się niskim ryzykiem inwestycyjnym i są popularnym wyborem wśród konserwatywnych inwestorów, takich jak fundusze emerytalne i banki centralne. Zazwyczaj emituje się je na długie okresy np. do refinansowania długoterminowych kredytów hipotecznych.

Listy zastawne stabilizują też system bankowy – dzięki bezpiecznemu charakterowi i długoterminowym zabezpieczeniom przyczyniają się do stabilności finansowej, co jest szczególnie ważne w czasach kryzysów gospodarczych. Chociaż listy zastawne są wykorzystywane na całym świecie, największą popularność zyskały w Europie, zwłaszcza w Niemczech, Danii, Francji i krajach skandynawskich.

Rodzaje listów zastawnych

Istnieją dwa główne rodzaje listów zastawnych:

Hipoteczne listy zastawne

Hipoteczne listy zastawne^[17] są emitowane na podstawie kredytów hipotecznych udzielanych na nieruchomości. Są zabezpieczone hipotekami, co oznacza, że w przypadku problemów finansowych emitenta, inwestorzy mogą odzyskać swoje pieniądze dzięki zabezpieczeniom hipotecznym. Są szczególnie popularne w krajach, takich jak Niemcy i Dania, gdzie ich rynek jest bardzo rozwinięty.

Hipoteczne listy zastawne wykorzystuje się głównie do refinansowania kredytów hipotecznych, ponieważ charakteryzują się wysokim poziomem bezpieczeństwa ze względu na solidne zabezpieczenia hipoteczne. Dzięki temu banki mogą pozyskać długoterminowe fundusze, które następnie mogą przeznaczyć na udzielanie nowych kredytów hipotecznych.

Publiczne listy zastawne

Publiczne listy zastawne^[18] są emitowane na podstawie wierzytelności wobec sektora publicznego, takich jak kredyty udzielane jednostkom samorządu terytorialnego lub pożyczki poręczone przez instytucje publiczne. Są zabezpieczone wierzytelnościami publicznymi, więc ich spłata jest gwarantowana przez państwowe lub podmioty samorządowe.

Publiczne listy zastawne wykorzystuje się do finansowania projektów infrastrukturalnych i innych inwestycji publicznych. Mogą być emitowane przez banki hipoteczne oraz instytucje takie jak Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK) w Polsce, które wykorzystują je do finansowania rządowych programów inwestycyjnych. Uważa się je za bezpieczne inwestycje ze względu na państwowe gwarancje.

Emisja listów zastawnych

Emisja listów zastawnych oznacza, że banki hipoteczne emitują te papiery wartościowe w celu pozyskania długoterminowego kapitału. W Polsce zasady emisji, zbywania, nabywania i zabezpieczania listów zastawnych reguluje Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o listach zastawnych i bankach hipotecznych^[19], mogą to robić tylko banki hipoteczne oraz Bank Gospodarstwa Krajowego, a sam proces jest ściśle regulowany i musi spełniać określone wymagania prawne.

Emisja listów zastawnych^{[20] [21]} zaczyna się od decyzji banku hipotecznego o konieczności pozyskania kapitału. Bank sporządza prospekt emisyjny, w którym zawiera informacje na temat oferowanych listów zastawnych, ich warunków, zabezpieczeń oraz ryzyka z nimi związanego. Prospekt musi być zatwierdzany przez organy nadzoru finansowego, takie jak Komisja Nadzoru Finansowego w Polsce.

Po zatwierdzeniu prospektu bank hipoteczny może przystąpić do emisji listów zastawnych, które oferuje się inwestorom na rynku pierwotnym. Inwestorzy instytucjonalni, tacy jak fundusze inwestycyjne, banki centralne i fundusze emerytalne, nabywają je, a bank pozyskuje potrzebne środki finansowe i wykorzystuje je do udzielania nowych kredytów hipotecznych lub refinansowania istniejących.

Listy zastawne emitowane przez banki hipoteczne są zabezpieczone portfelem kredytów hipotecznych lub wierzytelności publicznych. Zabezpieczenie to jest rejestrowane i monitorowane, aby zapewnić jego wartość i zgodność z wymogami prawnymi. Same banki hipoteczne też muszą również spełniać określone standardy w zakresie zarządzania ryzykiem i płynnością oraz są zobowiązane do regularnego raportowania i utrzymywania odpowiednich rezerw kapitałowych.

Zastosowania listów zastawnych

Listy zastawne wykorzystuje się przede wszystkim do refinansowania długoterminowych kredytów hipotecznych. Banki emitują je, aby pozyskać fundusze, które przeznaczają na udzielanie nowych kredytów hipotecznych lub refinansowanie istniejących zobowiązań. Dzięki temu mogą skutecznie zarządzać ryzykiem płynności i oferować konkurencyjne warunki kredytowe swoim klientom. Emisja listów zastawnych pozwala też bankom dywersyfikować źródła finansowania i zmniejsza ich zależność od krótkoterminowych depozytów. Listy zastawne stabilizują bilans banku i poprawiają jego płynność.

Publiczne listy zastawne często wykorzystuje się do finansowania dużych projektów infrastrukturalnych, takich jak budowa dróg, mostów czy modernizacja transportu publicznego. Banki dzięki nim mogą wspierać rozwój regionalny i inwestycje w sektorze publicznym, co korzystnie wpływa na ogólny rozwój gospodarczy. W tym kontekście warto wspomnieć o zielonych listach zastawnych^[22], które są powiązane z projektami zrównoważonego rozwoju, takimi jak inwestycje w energię odnawialną czy efektywność energetyczną budynków.

Rola listów zastawnych

Listy zastawne mogą odgrywać ważną rolę w strategii inwestycyjnej, ponieważ oferują inwestorom bezpieczną i stabilną formę inwestycji. Dzięki wysokiemu poziomowi zabezpieczeń hipotecznych postrzega się je jako instrumenty o niskim ryzyku, a to czyni je atrakcyjnymi dla inwestorów poszukujących bezpieczeństwa. Inwestorzy instytucjonalni często włączają je do swoich portfeli inwestycyjnych, aby zdywersyfikować ryzyko i zabezpieczyć dochody.

Dla inwestorów indywidualnych listy zastawne również mogą być interesującą opcją, zwłaszcza w kontekście inwestycji długoterminowych. Dzięki ich stabilności i regularnym wypłatom odsetek listy zastawne mogą być odpowiednie dla inwestorów poszukujących regularnych dochodów. W kontekście globalnych rynków finansowych często wykorzystuje się je jako bezpieczną przystań w czasach niepewności gospodarczej.