Kontrakt FRA – co to jest?

Zmienność stóp procentowych może znacząco wpływać na wyniki finansowe – mogą przed tym chronić kontrakty FRA. Jak działają i jak pozwalają zabezpieczyć się przed ryzykiem finansowym?

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

• Czym jest kontrakt FRA?
• Jak działa kontrakt FRA?
• Jak wycenia się kontrakt FRA?
• Jakie są ograniczenia kontraktu FRA?
• Jakie są korzyści z kontraktu FRA?

Kontrakt FRA – definicja

Kontrakt FRA (skrót od ang. Forward Rate Agreement) to rodzaj umowy finansowej (a także instrumentu finansowego) pomiędzy dwiema stronami, w której ustalają one stopę procentową na przyszły okres, jednak transakcja nie dotyczy fizycznej wymiany kapitału, co pozwala zabezpieczyć się przed ryzykiem zmiany stóp procentowych^{[1] [2]}.

Kontrakty FRA (Forward Rate Agreement) to finansowe umowy między dwiema stronami, które ustalają oprocentowanie dla przyszłych transakcji, zabezpieczając przed zmianami stóp procentowych.

Definicja kontraktu FRA

W momencie zawarcia kontraktu ustala się stopę procentową, która będzie obowiązywać w przyszłości, oraz datę rozpoczęcia i zakończenia okresu rozliczeniowego. W dniu rozliczenia porównuje się ustaloną w kontrakcie stopę procentową ze stopą rynkową, a różnica między nimi jest podstawą do dokonania rozliczenia pieniężnego między stronami umowy^{[3] [4]}.

Działanie kontraktu FRA

Do elementów kontraktu FRA zalicza się m.in.^{[5] [6]}:

• stopa procentowa – ustalona z góry stopa procentowa, która będzie porównywana ze stopą rynkową w dniu rozliczenia;
• kwota nominalna – kwota, do której odnosi się kontrakt;
• data rozpoczęcia i zakończenia okresu odsetkowego – czas, w którym obowiązuje ustalona stopa procentowa.

Tego typu kontraktu zawierają zazwyczaj dwie instytucje finansowe (np. inwestorzy instytucjonalni w rodzaju funduszy inwestycyjnych) lub przedsiębiorstwa, które chcą zabezpieczyć się przed ryzykiem zmian stóp procentowych. Stronami kontraktu FRA są:

• Nabywca kontraktu (pozycja długa) zabezpiecza się przed wzrostem stóp procentowych. Otrzymuje płatności odsetkowe oparte na zmiennej stopie procentowej (referencyjnej) w zamian za płacenie ustalonej, stałej stopy procentowej.
• Sprzedawca kontraktu (pozycja krótka) zabezpiecza się przed spadkiem stóp procentowych. Płaci zmienną stopę procentową (referencyjną) i otrzymuje ustaloną, stałą stopę procentową.

Na początku kontraktu obie strony uzgadniają stopę procentową, która będzie obowiązywać w przyszłym okresie oraz inne kluczowe parametry umowy. W ustalonym dniu rozliczenia kontraktu porównuje się ustaloną stopę procentową ze stopą rynkową. Jeżeli rynkowa stopa procentowa jest wyższa od ustalonej w kontrakcie, nabywca otrzymuje płatność kompensacyjną od drugiej strony. Natomiast jeżeli rynkowa stopa procentowa jest niższa, sprzedawca dokonuje płatności wyrównawczej. Rozliczenie odbywa się bez faktycznej wymiany kapitału, wyłącznie poprzez różnicę w wartościach odsetkowych.

Wycena kontraktu FRA

Wycena kontraktu FRA opiera się na porównaniu ustalonej w kontrakcie stopy procentowej z rynkową stopą referencyjną obowiązującą w dniu rozliczenia kontraktu, co obejmuje kilka kroków^{[7] [8]}. Wyróżnia się dwa główne wzory na wycenę kontraktu FRA. Wzór na długą pozycję wygląda następująco:

PV = N × [(rref – rFRA) × T / 1 + r × t]

Wzór na pozycję krótką wygląda następująco:

PV = -N × [(rref – rFRA) × T / 1 + r × t]

W obu przypadkach składowe należy rozumieć następująco:

• N to nominał kontraktu, czyli to kwota, do której się on odnosi.
• r_ref to referencyjna stopa procentowa obowiązująca w dniu rozliczenia, np. WIBOR.
• _rFRA to stopa procentowa ustalona w kontrakcie FRA.
• r to stopa dyskontowa używana do dyskontowania przepływów pieniężnych do wartości bieżącej.
• t to okres odsetkowy, czyli czas od daty rozpoczęcia do daty zakończenia obowiązywania stawki referencyjnej, wyrażony w latach.

Wartość kontraktu FRA dla nabywcy kontraktu (pozycja długa) można przedstawić na następującym przykładzie. Załóżmy, że mamy następujące dane:

• Nominał kontraktu (N) = 1,000,000 PLN
• Ustalona stopa kontraktu (r_FRA) = 4%
• Stopa referencyjna (r_ref) = 5%
• Okres odsetkowy (t) = 0.25 (3 miesiące)
• Stopa dyskontowa (r) = 3%.

Obliczenia będą wyglądać następująco. Zaczynamy od obliczenia różnicy między stopą referencyjną a ustaloną stopą kontraktu:

rref – rFRA = 5% - 4% = 1%

Następnie przeliczamy różnicę na okres odsetkowy:

rref – rFRA × t = 1% × 0,25 = 0,0025

Kolejnym krokiem jest obliczenie wartości bieżącej tej różnicy:

1 + r × t = 1 + 3% × 0,25 = 1 + 0,0075 = 1,0075

Teraz można przejść do obliczenia wartości kontraktu:

PV = 1 000 000 × (0,0025 / 1,0075 ≈ 2481,48 PLN

Zatem wartość kontraktu dla nabywcy wynosi około 2481.48 PLN.

Teraz zobaczmy, jak wygląda to na przykładzie sprzedawcy kontraktu, czyli pozycji krótkiej. Uzyskane wartości pozostają te same, jak w przypadku nabywcy, więc pozostaje tylko podstawić je do wzoru:

PV = -1 000 000 × (0,0025 / 1,0075 ≈ 2481,48 PLN

Wartość kontraktu dla sprzedawcy wynosi zatem około -2481.48 PLN, więc musi on tyle zapłacić nabywcy kontraktu.

Ograniczenia kontraktu FRA

Jednym z głównych ograniczeń kontraktów FRA jest ryzyko kredytowe – nawet jeśli strony ustalą warunki umowy, istnieje ryzyko, że jedna z nich może napotkać trudności finansowe i nie będzie w stanie spełnić swoich obowiązków, co może prowadzić do strat dla drugiej strony. Ograniczeniem jest też brak płynności na rynku FRA, zwłaszcza dla kontraktów o mniej popularnych terminach lub dużych kwotach nominalnych. Może to utrudniać zawieranie i zamykanie pozycji w kontraktach FRA na korzystnych warunkach.

Kontrakty FRA, choć mają na celu zabezpieczenie przed niekorzystnymi zmianami stóp procentowych, nie eliminują całkowicie ryzyka w tym względzie, zwłaszcza w warunkach dużej zmienności rynkowej. Dokładne prognozowanie przyszłych stóp procentowych jest trudne, co oznacza, że strony mogą zawierać umowy na warunkach, mogą okazać się niekorzystne w świetle rzeczywistych zmian rynkowych.

Warto też podkreślić, że kontrakty FRA są umowami niestandaryzowanymi, co oznacza, że ich warunki mogą być dostosowane do indywidualnych potrzeb stron. Może to być zaletą, ale jednocześnie może prowadzić do problemów z wyceną i porównywalnością różnych kontraktów. Może to także skutkować trudnościami w egzekwowaniu warunków umowy w przypadku sporów.

Korzyści z kontraktu FRA

Kontrakty FRA zabezpieczają ich strony przed niekorzystnymi zmianami stóp procentowych w przyszłości – dzięki ustaleniu stopy procentowej z góry strony kontraktu mogą dokładnie przewidzieć przyszłe przepływy pieniężne. Może to być przydatne kredytobiorców, którzy obawiają się wzrostu stóp procentowych – dzięki kontraktom FRA mogą zabezpieczyć się przed wzrostem kosztów obsługi długu. Także inwestorzy, którzy lokują swoje środki według zmiennej stopy procentowej, mogą korzystać z kontraktów FRA, żeby chronić się przed spadkiem dochodów z odsetek.

Ponieważ kontrakty FRA są niestandaryzowane, można je dostosować pod względem ceny nominalnej, terminu oraz stopy procentowej. Pozwalają one też wcześniej rozliczyć transakcje – gdy rynkowe warunki zmienią się na korzyść jednej ze stron, może ona zamknąć pozycje przed terminem wygaśnięcia kontraktu, żeby zrealizować zyski lub ograniczyć straty.