​ESG – co to jest i co musisz wiedzieć?

ESG to skrót, który coraz częściej pada w gabinetach zarządów i na salach konferencyjnych. Odnosi się do trzech obszarów – środowiska, społeczeństwa i zarządzania. Te elementy pozwalają spojrzeć na działalność firmy szerzej niż tylko przez pryzmat wyników finansowych.

Z tego artykułu dowiesz się więcej o ESG, a dokładnie:

• Czym jest ESG?
• Jakie są obszary ESG?
• Jak wygląda proces raportowania ESG?
• Kto ma obowiązek sporządzenia raportu ESG?
• Jakie znaczenie mają działania w zakresie ESG?

ESG – definicja

ESG to odpowiedzialny sposób myślenia o biznesie, który bierze pod uwagę wpływ na świat – od emisji gazów cieplarnianych po relacje z pracownikami i przejrzystość decyzji zarządu. ESG wywodzi się z idei społecznej odpowiedzialności biznesu. W odróżnieniu od niej, nie ogranicza się do dobrej woli. Jest mierzalne i zintegrowane z modelem działania. Według raportu Polskiego Stowarzyszenia ESG, odsetek osób nieznających pojęcia ESG spadł z 24% w 2023 roku do 13% w 2024 roku^[1].

ESG to skrót odnoszący się do zestawu kryteriów, które służą do oceny działalności niefinansowej podmiotów gospodarczych, administracyjnych i instytucjonalnych.

Definicja ESG

Obejmuje parametry środowiskowe, społeczne oraz zarządcze. Dane te wykorzystywane są przy tworzeniu ratingów ESG. Oceny te opisują sposób działania organizacji w kontekście wpływu na otoczenie, struktur wewnętrznych oraz relacji społecznych. ESG stanowi narzędzie analizy ryzyka i odpowiedzialności w ujęciu niefinansowym.

Obszary ESG

Idea ESG zakłada, że przedsiębiorstwo nie powinno troszczyć się tylko i wyłącznie o swój interes ekonomiczny. Właśnie dlatego określone zostały trzy obszary, a w nich poszczególne działania, które przyczyniają się zrównoważonego rozwoju:

Środowisko naturalne (environmental)

W tym obszarze analizie podlegają emisje gazów cieplarnianych w zakresie pierwszym, drugim i trzecim. Sprawozdawczość powinna uwzględniać zarówno emisje bezpośrednie, jak i pośrednie. Dane te należy uzupełnić o zużycie energii elektrycznej, ciepła i paliw kopalnych. Raporty środowiskowe zawierają również informacje o gospodarce wodnej, odpadach oraz zużyciu surowców nieodnawialnych. Istotna pozostaje zgodność z taksonomią UE, która klasyfikuje działalności pod kątem ich wpływu na klimat i środowisko.

Społeczna odpowiedzialność (social responsibility)

W części społecznej kluczowe są polityki HR, struktura zatrudnienia oraz poziom rotacji. Wskaźniki różnorodności obejmują m.in. udział kobiet w kadrze kierowniczej i reprezentację grup niedostatecznie uwzględnianych. Pod uwagę bierze się również działania w zakresie zdrowia i bezpieczeństwa pracy. Firmy raportują także współpracę z otoczeniem lokalnym oraz sposób realizacji zobowiązań wobec dostawców. Przestrzeganie międzynarodowych standardów praw człowieka wymaga odpowiednich procedur due diligence w całym łańcuchu dostaw.

Ład korporacyjny (corporate governance)

Obejmuje on strukturę nadzoru korporacyjnego. Należy wykazać istnienie niezależnych członków rady nadzorczej. Raport powinien zawierać informacje o polityce wynagrodzeń oraz mechanizmach kontroli wewnętrznej. Organizacje są oceniane pod kątem przejrzystości decyzyjnej oraz zgodności z regulacjami sektorowymi. Ważna pozostaje też efektywność systemów przeciwdziałania nadużyciom i korupcji.

Proces raportowania ESG

Raportowanie ESG to proces, który zaczyna się długo przed publikacją dokumentu i angażuje niemal każdą część organizacji. Potrzebna jest strategia, metodologia, dane i ktoś, kto potrafi to wszystko spiąć w spójną narrację. Zaczyna się od analizy istotności, czyli sprawdzenia, które tematy środowiskowe, społeczne i zarządcze są naprawdę ważne dla firmy i jej otoczenia. Cała ocena oparta zostaje na rozmowach z interesariuszami, analizie ryzyk, przepisów i trendów rynkowych. Raz wyznaczone priorytety stają się osią raportu – to wokół nich buduje się treść i dobiera wskaźniki.

Później przychodzi czas na dane. Wiele firm szybko przekonuje się, że nie wystarczy mieć dobre intencje – trzeba mieć liczby. Konieczne jest dokładne zbadanie określonych obszarów:

• emisji gazów cieplarnianych,
• zużycia energii,
• praw pracowniczych,
• rotacji pracowników,
• udziału kobiet w zarządzie,
• polityki antykorupcyjnej,
• poziomu zgodności z kodeksem etyki.

Dane muszą być rzetelne, spójne i kompletne. Coraz częściej są też audytowane przez zewnętrznych weryfikatorów, zwłaszcza w firmach objętych dyrektywą CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive).

Kiedy dane są już zebrane, firma przystępuje do przygotowania raportu. Dokument powinien być zgodny z obowiązującymi standardami – w Unii Europejskiej są to ESRS (European Sustainability Reporting Standards), czyli Europejskie Standardy Sprawozdawczości Zrównoważonego Rozwoju. To one określają, co należy ujawnić, w jakiej formie i z jakim poziomem szczegółowości. Wymogi te nie są elastyczne – raport musi pokazywać zarówno wyniki, jak i procesy, polityki oraz cele.

Na końcu dochodzi kwestia publikacji. Najczęściej raport ESG stanowi część raportu rocznego lub zintegrowanego. Udostępnia się go na stronie internetowej firmy, często także w dedykowanych portalach relacji inwestorskich. W przypadku spółek giełdowych lub jednostek objętych obowiązkiem CSRD – raport trafia również do krajowego regulatora i podlega kontroli. Działania ESG są mierzalne, a wyniki udostępniane. Wszelkie sprawozdania zrównoważonego rozwoju trzeba ujawniać.

Obowiązek sporządzenia raportu ESG

Nowe przepisy unijne zmieniają zasady gry. Dyrektywa CSRD, która zastępuje dotychczasowe regulacje niefinansowe, nakłada obowiązek raportowania ESG na tysiące firm działających w Unii Europejskiej. To nie jest już kwestia dobrej praktyki – to konkretne wymogi prawne, które obejmują coraz szerszy krąg podmiotów.

W 2024 roku, 89% największych polskich firm raportowało ESG, co jest o 10 p.p. więcej niż średnia dla największych firm na świecie^[2].

Od 2024 roku raport ESG muszą publikować spółki giełdowe, banki i ubezpieczyciele zatrudniający powyżej 500 osób. W 2025 roku obowiązek obejmie wszystkie duże firmy – także prywatne, które spełniają dwa z trzech warunków: mają co najmniej 250 pracowników, przekraczają 40 mln euro przychodów lub dysponują aktywami wartymi ponad 20 mln euro. W 2026 roku do grona zobowiązanych dołącza kolejna grupa – małe i średnie przedsiębiorstwa notowane na giełdzie. One również będą musiały raportować wpływ swojej działalności na środowisko, ludzi i sposób zarządzania. Dla nich przewidziano wersję „light”, ale to nadal pełnoprawne raportowanie zgodne z europejskimi standardami ESRS^[3].

Znaczenie działań w zakresie ESG

ESG to nie suchy skrót z unijnego dokumentu. Jeśli firma chce działać długo, uczciwie i z dostępem do kapitału – musi mieć coś więcej niż dobre wyniki finansowe. Musi pokazać, jak wpływa na ludzi, środowisko i na to, co dzieje się wewnątrz jej struktur. ESG zbiera te wątki w jedną, zrozumiałą narrację.

Na początku był to temat dla garstki pasjonatów z działów CSR. Dziś ESG leży na biurku CFO, trafia do prezentacji zarządu i interesuje audytora. Bo inwestorzy nie chcą już kupować kota w worku. Patrzą nie tylko na bilans, ale też na to, jak spółka radzi sobie z emisjami, relacjami pracowniczymi i podejmowaniem decyzji. Dzięki raportom ESG widać, czy strategia rozwoju ma coś wspólnego z odpowiedzialnością, a redukcja śladu węglowego to realny plan, a nie slogan na stronie głównej. Można więc powiedzieć, że ESG wprowadza porządek.

Nie można zapomnieć, że banki i fundusze patrzą na wyniki pozafinansowe coraz uważniej. Od nich zależy zdolność kredytowa, dostęp do zielonych obligacji, a nawet miejsce w łańcuchu dostaw globalnych graczy. Zły wynik ESG może podnieść koszt kapitału albo całkowicie zamknąć drzwi do finansowania. Do tego dochodzą przepisy. Unia Europejska nie zostawia już miejsca na domysły. CSRD, czyli dyrektywa o sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju, wprowadza obowiązek raportowania – ze wskaźnikami, dowodami i audytem.

ESG to temat, który już na dobre zagościł w strategiach firm, raportach rocznych i rozmowach z partnerami biznesowymi. Przestał być domeną działów PR czy CSR. Dziś dotyka samego rdzenia działalności – wpływa na decyzje inwestycyjne, buduje wiarygodność i otwiera drzwi do nowych rynków. Skrót ten – choć techniczny – kryje w sobie jasne przesłanie: biznes nie działa w próżni.

Pod ESG kryją się trzy obszary: środowisko (Environmental), społeczeństwo (Social) i ład korporacyjny (Governance). W praktyce oznacza to analizę emisji CO₂, relacji z pracownikami, przejrzystości zarządzania, etyki i zgodności z przepisami. Nie są to kwestie wizerunkowe – to twarde dane, które mają bezpośredni wpływ na ocenę wiarygodności firmy, jej pozycję na rynku i dostęp do kapitału. Wdrażanie environmental, social and corporate governance to obecnie priorytet.