Dochód nieopodatkowany – co to jest, przykłady

Czy wiedziałeś, że nie każdy przychód, który trafia na Twoje konto, musi być opodatkowany? Polskie prawo podatkowe przewiduje szeroki katalog zwolnień – od świadczeń socjalnych po dotacje, od alimentów po wygrane w loteriach – które nie podlegają podatkowi dochodowemu od osób fizycznych.

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

• Czym jest dochód nieopodatkowany?
• Jakie są przykłady dochodu nieopodatkowanego?
• Kto może skorzystać z dochodu nieopodatkowanego?
• Jak obliczyć dochód nieopodatkowany?
• Czy dochód nieopodatkowany trzeba rozliczyć?
• Czy dochód nieopodatkowany trzeba udokumentować?

Najważniejsze informacje:

• Dochód nieopodatkowany to przychody lub dochody zwolnione z podatku dochodowego od osób fizycznych na mocy przepisów ustawy o PIT. Oznacza to, że pomimo faktycznego otrzymania środków, podatnik nie odprowadza od nich należnego podatku ani nie wykazuje ich jako podstawy opodatkowania.
• Przykłady obejmują świadczenia społeczne (500+, dodatki rodzinne, zasiłki dla bezrobotnych), alimenty na dzieci do 25 lat, zapomogi z ZFŚS, zwolnienie dla młodych do 26 lat (przychody do 120.000 złotych rocznie), odsetki od obligacji skarbowych oraz dotacje z budżetu państwa na działalność gospodarczą.
• Z dochodów nieopodatkowanych może skorzystać każdy podatnik spełniający warunki konkretnego zwolnienia: rodziny z dziećmi (500+, alimenty), młodzi do 26 lat, seniorzy, rodziny 4+, osoby w trudnej sytuacji otrzymujące zapomogi, przedsiębiorcy z dotacjami oraz osoby inwestujące w obligacje skarbowe.
• Obliczenie polega na identyfikacji i zsumowaniu wszystkich przychodów objętych zwolnieniem zgodnie z art. 21 ustawy o PIT. Podatnik sprawdza każdy przychód faktycznie otrzymany, weryfikuje czy mieści się w katalogu zwolnień, kontroluje limity kwotowe i sumuje wszystkie zwolnione kwoty.
• Co do zasady nie, gdyż dochody całkowicie zwolnione nie stanowią podstawy opodatkowania. Wyjątkiem są zwolnienia z limitem (ulga dla młodych, seniorów, rodzin 4+), które wymagają wykazania w zeznaniu PIT. Dotacje dla przedsiębiorców mogą wymagać oświadczenia o zastosowaniu zwolnienia.
• Dochód nieopodatkowany trzeba udokumentować w trzech kontekstach: dla rozliczeń PIT przy zwolnieniach limitowanych lub fakultatywnych oświadczeniach o dotacjach, dla świadczeń socjalnych przy ustalaniu uprawnień do pomocy społecznej oraz dla celów statystycznych GUS w badaniach budżetów gospodarstw domowych, gdzie notuje się wszystkie przychody.

Dochód nieopodatkowany – definicja

Dochód nieopodatkowany to kategoria przychodów lub dochodów, które na mocy szczegółowych przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych są zwolnione z obowiązku opodatkowania. Według danych Ministerstwa Finansów w 2023 roku z różnych form zwolnień podatkowych skorzystało ponad 15 milionów podatników^[1].

Oznacza to, że pomimo faktycznego otrzymania kwot pieniężnych lub świadczeń, podatnik nie musi odprowadzać od nich należnego podatku dochodowego ani wykazywać ich w zeznaniu rocznym jako podstawy przychodu. Katalog tych zwolnień jest bardzo szeroki – obejmuje ponad 100 różnych kategorii przychodów określonych w artykule 21 ustawy o PIT^[2] – i ma na celu ochronę określonych grup społecznych, wspieranie konkretnych zachowań (np. darowizny, oszczędzanie) lub realizację polityki społecznej państwa.

Dochód nieopodatkowany to przychody lub dochody, które na podstawie przepisów prawa podatkowego są zwolnione z podatku dochodowego od osób fizycznych i nie stanowią podstawy do obliczenia należnego podatku.

Definicja dochodu nieopatkowanego

Dla osoby fizycznej zatrudnionej na podstawie stosunku pracy typowym przykładem dochodu nieopodatkowanego są świadczenia z pomocy społecznej, dodatki rodzinne czy świadczenie wychowawcze (500+). Pracownik otrzymuje te środki, które zostały faktycznie otrzymane na konto, ale nie musi od nich płacić podatku. Dla przedsiębiorcy prowadzącego pozarolniczą działalność gospodarczą istotne w tym kontekście mogą być zwolnienia dotyczące dotacji z budżetu państwa czy środków unijnych – choć nie wszystkie dotacje są zwolnione automatycznie.

Istotne jest rozróżnienie między dochodem nieopodatkowanym a zwolnieniami zastosowanymi przy obliczaniu podatku. Kwota wolna od podatku (30 000 złotych rocznie)^[3] nie oznacza, że ten dochód jest “nieopodatkowany” – oznacza tylko, że od tej kwoty nie pobiera się podatku, ale nadal jest ona wykazywana jako przychód. Natomiast prawdziwy dochód nieopodatkowany w ogóle nie pojawia się w rozliczeniu podatkowym jako podstawa opodatkowania.

Zwolnienia mają różny charakter. Niektóre są bezwarunkowe (np. świadczenia z pomocy społecznej zawsze są wolne), inne mają limity kwotowe (np. zapomogi z innych źródeł niż ZFŚS do 6 000 złotych rocznie^[4]), jeszcze inne dotyczą konkretnych grup (np. ulga dla młodych do 26. roku życia przy przychodach do 120 000 złotych rocznie^[5]). Dla podatnika oznacza to konieczność dokładnej analizy, czy dany przychód rzeczywiście kwalifikuje się jako nieopodatkowany, czy może jednak podlega częściowemu opodatkowaniu po przekroczeniu limitu.

Jakie są przykłady dochodu nieopodatkowanego?

Polski system podatkowy przewiduje bardzo szeroki katalog przychodów zwolnionych z podatku dochodowego:

Świadczenia społeczne i pomocowe

Dla zwykłego obywatela najbardziej istotne są zwolnienia związane ze świadczeniami społecznymi i pomocowymi. Świadczenie wychowawcze (500+ na dziecko) jest całkowicie zwolnione z podatku dochodowego^[6], co oznacza że rodzina otrzymująca na przykład 1.600 złotych miesięcznie na dwoje dzieci nie musi od tej kwoty płacić należnego podatku. Podobnie dodatki rodzinne, dodatek pielęgnacyjny, zasiłki dla bezrobotnych czy świadczenia z pomocy społecznej – wszystkie te kwoty należne beneficjentom nie są opodatkowane.

Zapomogi i wsparcie w trudnych sytuacjach

Zapomogi otrzymane z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (ZFŚS), funduszu związków zawodowych lub funduszu socjalnego w związku ze zdarzeniami losowymi, klęskami żywiołowymi, długotrwałą chorobą lub śmiercią są całkowicie zwolnione niezależnie od wysokości^[7]. Natomiast zapomogi z innych źródeł (np. od pracodawcy spoza ZFŚS, od organizacji charytatywnych) są zwolnione do kwoty 6 000 złotych w roku podatkowym.

Alimenty na dzieci

Alimenty otrzymane na rzecz dzieci, które nie ukończyły 25 roku życia (lub bez względu na wiek, jeśli dziecko otrzymuje rentę socjalną lub zasiłek pielęgnacyjny) są całkowicie zwolnione z podatku dochodowego^[8]. Oznacza to, że rodzic opiekujący się dzieckiem i otrzymujący alimenty nie musi wykazywać ich jako przychodu w zeznaniu rocznym.

Zwolnienia związane z wiekiem i statusem

Osoby do ukończenia 26. roku życia korzystają z pełnego zwolnienia z PIT przy przychodach do 120 000 złotych rocznie^[9] (od nadwyżki powyżej tego progu płacą normalny podatek). Podobne zwolnienie dotyczy pracujących seniorów po osiągnięciu wieku emerytalnego oraz rodzin 4+ (z co najmniej czworgiem dzieci), również przy przychodach do wspomnianego limitu.

Zwolnienia z konkretnych form zarobkowania

Przychody z wynajmu mniej niż 5 pokoi gościnnych w budynkach położonych na terenach wiejskich (wraz z wyżywieniem) są zwolnione z podatku^[10]. Diety z tytułu pełnienia obowiązków obywatelskich i społecznych są wolne od podatku do kwoty 2 280 złotych miesięcznie^[11]. Wygrane w grach liczbowych, loteriach i zakładach wzajemnych są nieopodatkowane, jeśli jednorazowa wartość wygranej nie przekracza 2 280 złotych^[12].

Zwolnienia dotyczące dotacji i wsparcia

Dotacje w rozumieniu przepisów o finansach publicznych, otrzymane z budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego, są co do zasady zwolnione z podatku^[13]. Wyjątkiem są dotacje na prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej przeznaczone na wynagrodzenie samego przedsiębiorcy. Środki bezzwrotnej pomocy zagranicznej od rządów państw obcych czy organizacji międzynarodowych również są zwolnione.

Przychody kapitałowe lub inwestycyjne

Odsetki lub dyskonto od obligacji skarbowych emitowanych przez Skarb Państwa są zwolnione z podatku dochodowego^[14], co czyni je atrakcyjną formą oszczędzania. Podobnie dochody z Indywidualnych Kont Emerytalnych (IKE) w momencie wypłaty po osiągnięciu wieku emerytalnego są zwolnione (choć wpłaty na IKE nie są odliczane od podstawy).

Zwolnienia dla specyficznych grup zawodowych

Należności pieniężne ze stosunku służbowego otrzymywane przez funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej czy innych służb mundurowych w czasie służby kandydackiej są zwolnione. Diety parlamentarne posłów i senatorów są wolne do określonego limitu (obecnie kwota podstawowa to 3 000 złotych plus dodatek 4 008,33 złotych brutto)^[15].

Kto może skorzystać z dochodu nieopodatkowanego?

Z dochodów nieopodatkowanych może skorzystać praktycznie każdy podatnik – zarówno osoby fizyczne, jak i (w ograniczonym zakresie) przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą. Ważne jest jednak spełnienie konkretnych warunków przewidzianych dla poszczególnych zwolnień:

Rodziny z dziećmi

Rodzice otrzymujący świadczenie wychowawcze (500+) automatycznie korzystają ze zwolnienia – w 2023 roku ze świadczenia skorzystało około 5,4 miliona rodzin^[16], co oznacza miliardy złotych przychodów całkowicie wolnych od podatku. Dodatkowo rodzice otrzymujący alimenty na dzieci do 25. roku życia również są zwolnieni z podatku od tych kwot. Rodziny wielodzietne (4+) mogą dodatkowo skorzystać z pełnego zwolnienia z PIT przy zarobkach do 120 000 złotych rocznie.

Młodzi do 26. roku życia

Według danych Ministerstwa Finansów, w 2023 roku z ulgi dla młodych skorzystało ponad 2,1 miliona osób^[17], które zaoszczędziły łącznie około 5 miliardów złotych na podatkach. Zwolnienie dotyczy przychodów z pracy wykonywanej na podstawie stosunku pracy, umowy zlecenia czy prowadzonej działalności gospodarczej – pod warunkiem że roczne przychody nie przekroczą 120 000 złotych.

Osoby w trudnej sytuacji życiowej

Osoby bezrobotne otrzymujące zasiłki, osoby korzystające z pomocy społecznej, osoby długotrwale chore otrzymujące zapomogi, ofiary klęsk żywiołowych czy wypadków – wszystkie te grupy mogą otrzymywać wsparcie finansowe bez obciążenia podatkiem dochodowym. Dotyczy to także osób otrzymujących zapomogi z ZFŚS w miejscu pracy – w przypadku nagłych, trudnych sytuacji osobistych pracodawca może wypłacić zapomogę w dowolnej wysokości i będzie ona w pełni zwolniona.

Seniorzy

Seniorzy mają dwa rodzaje zwolnień. Po pierwsze, emeryci i renciści nie płacą podatku od świadczeń otrzymywanych z systemu ubezpieczeń społecznych (ZUS), choć same świadczenia są opodatkowane jak zwykłe przychody. Po drugie, seniorzy, którzy zdecydowali się kontynuować pracę po osiągnięciu wieku emerytalnego, mogą skorzystać ze zwolnienia z PIT przy zarobkach do 120 000 złotych rocznie (tak jak młodzi i rodziny 4+).

Przedsiębiorcy

Przedsiębiorcy mogą skorzystać ze zwolnień przede wszystkim w kontekście dotacji. Otrzymanie dotacji z budżetu państwa na rozwój firmy, wsparcie z Polskiego Ładu czy środków z funduszy europejskich często jest zwolnione z podatku dochodowego – pod warunkiem że dotacja nie jest przeznaczona na wynagrodzenie samego przedsiębiorcy. Przedsiębiorca prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą może też skorzystać z ulgi dla młodych (jeśli nie ukończył 26 lat) lub innych zwolnień ogólnodostępnych.

Pracownicy

Pracownicy korzystają z wielu drobnych zwolnień. Diety służbowe do określonych limitów, benefity pracownicze (np. karta sportowa do 1 000 złotych rocznie^[18], dofinansowanie do wypoczynku), czy zwrot kosztów używania prywatnego samochodu do celów służbowych według stawek kilometrówki – wszystko to są formy dochodów nieopodatkowanych lub częściowo zwolnionych.

Osoby fizyczne inwestujące w obligacje skarbowe

Osoby fizyczne inwestujące w obligacje skarbowe mogą korzystać ze zwolnienia odsetek i dyskonta. To szczególnie korzystne dla osób oszczędzających na emeryturę lub budujących rezerwy finansowe – w przeciwieństwie do lokat bankowych czy obligacji korporacyjnych, gdzie odsetki są opodatkowane 19% podatkiem u źródła^[19], obligacje skarbowe dają w pełni wolny od podatku przychód.

Jak obliczyć dochód nieopodatkowany?

Obliczenie dochodu nieopodatkowanego polega na identyfikacji i zsumowaniu wszystkich przychodów, które zgodnie z przepisami są zwolnione z podatku dochodowego. Podatnik musi przeanalizować każdy przychód, który został faktycznie otrzymany w danym okresie rozliczeniowym, i sprawdzić, czy mieści się w katalogu zwolnień określonych w ustawie o PIT.

Podstawowa metoda obliczania to:

• Zidentyfikuj wszystkie źródła przychodów w roku podatkowym.
• Dla każdego przychodu sprawdź, czy jest objęty zwolnieniem (art. 21 ustawy o PIT).
• Sprawdź, czy zwolnienie ma limity kwotowe.
• Zsumuj wszystkie przychody objęte zwolnieniem.

Tak może wyglądać przykład dla pracownika z dzieckiem:

Wynagrodzenie z pracy (osoba do 26 lat): 80 000 złotych rocznie
Status: zwolnione do 120 000 złotych, więc cała kwota jest nieopodatkowana

Świadczenie wychowawcze 500+: 800 złotych * 12 miesięcy = 9 600 złotych
Status: zwolnione bez limitu

Zapomoga z ZFŚS z powodu choroby: 3.000 złotych
Status: zwolnione bez limitu (z ZFŚS)

Wygrane w loteriach: 1 000 złotych
Status: zwolnione do 2.280 złotych, więc cała kwota jest nieopodatkowana

Łączny dochód nieopodatkowany: 80 000 + 9 600 + 3 000 + 1 000 = 93 600 złotych

W tym przypadku podatnik nie zapłaci ani złotówki podatku dochodowego mimo przychodu przekraczającego 93 000 złotych.

Tak zaś może wyglądać przykład dla przedsiębiorcy:

Przychód z działalności gospodarczej: 150 000 złotych
Minus koszty uzyskania przychodu: 90 000 złotych
Dochód z działalności: 60 000 złotych
Status: opodatkowany według wybranej formy (skala, liniowy, ryczałt)

Dotacja z urzędu pracy na rozpoczęcie działalności: 20 000 złotych
Status: zwolniona z podatku (środki na podjęcie działalności przez bezrobotnego)

Odsetki od obligacji skarbowych: 2 000 złotych
Status: zwolnione bez limitu

Łączny dochód nieopodatkowany przedsiębiorcy: 20 000 + 2 000 = 22 000 złotych

Przedsiębiorca w tym przypadku rozlicza normalnie dochód z działalności (60 000 złotych), ale 22 000 złotych z innych źródeł jest całkowicie wolne od podatku.

Dla kwot z limitem trzeba uważać na przekroczenia:

Zapomoga z innego źródła niż ZFŚS (np. od pracodawcy spoza funduszu): 8.000 złotych
Limit zwolnienia: 6 000 złotych rocznie
Kwota zwolniona: 6 000 złotych
Kwota do opodatkowania: 8 000 - 6 000 = 2 000 złotych

Wygrana w loterii: 5 000 złotych jednorazowo
Limit zwolnienia: 2 280 złotych na jedną wygraną
Kwota zwolniona: 2 280 złotych
Kwota do opodatkowania: 5 000 – 2 280 = 2 720 złotych (opodatkowana 10% podatkiem u źródła)

Szczególny przypadek to zwolnienie dla młodych, seniorów i rodzin 4+ przy limicie 120 000 złotych:

Osoba 24 lata, zarobki: 130 000 złotych rocznie
Limit zwolnienia: 120 000 złotych
Kwota zwolniona: 120 000 złotych
Kwota do opodatkowania: 130 000 - 120 000 = 10 000 złotych (skala 12%)
Należny podatek: 10 000 * 12% = 1 200 złotych

Istotne jest również, że niektóre dochody nieopodatkowane są zwolnione tylko dla celów PIT, ale mogą być wliczane do dochodu przy ustalaniu prawa do świadczeń socjalnych. Na przykład świadczenie wychowawcze 500+ nie jest opodatkowane PIT, ale jest wliczane do dochodu rozporządzalnego gospodarstwa domowego w statystykach GUS. Natomiast dla celów pomocy społecznej to samo świadczenie NIE jest wliczane do dochodu przy ustalaniu uprawnień^[20]. Dlatego obliczając dochód nieopodatkowany, trzeba zawsze określić cel – czy chodzi o rozliczenie PIT, czy o ustalenie prawa do innych świadczeń.

Dochody nieopodatkowane to jeden z najbardziej niezrozumianych obszarów polskiego systemu podatkowego. Na pytania w rodzaju: ‘czy muszę to wykazać w PIT?’, ‘czy to wpływa na próg podatkowy?’, ‘czy to się liczy do limitu ubezpieczenia?’. Odpowiedź zawsze brzmi: zależy od celu rozliczenia. Dla czystego PIT – większość dochodów nieopodatkowanych nie trzeba wykazywać. Ale jeśli jesteś przedsiębiorcą i otrzymałeś dotację, musisz to odpowiednio ująć w księgach i wiedzieć, czy możesz faktycznie zastosować zwolnienie.

Max Cyrek, CEO Cyrek Digital

Czy dochód nieopodatkowany trzeba rozliczyć?

To jedno z najczęstszych pytań podatników – czy przychody zwolnione z podatku trzeba w ogóle wykazywać w zeznaniu rocznym? Odpowiedź brzmi: to zależy od rodzaju zwolnienia i celu rozliczenia. Generalną zasadą jest, że dochody całkowicie zwolnione z podatku dochodowego nie muszą być wykazywane w zeznaniu rocznym PIT, ponieważ nie stanowią podstawy do obliczenia należnego podatku. Oznacza to, że otrzymując świadczenia z pomocy społecznej, dodatki rodzinne czy świadczenie wychowawcze 500+, podatnik nie musi ich nigdzie raportować do urzędu skarbowego – są to kwoty należne, które zostały faktycznie otrzymane, ale pozostają “niewidzialne” dla systemu podatkowego.

Jednak pewne kategorie dochodów nieopodatkowanych wymagają jednak wykazania w dokumentacji. Dotyczy to przede wszystkim zwolnień z limitem kwotowym lub warunkowych. Ulga dla młodych do 26. roku życia wymaga wykazania w zeznaniu PIT-37 lub PIT-36 przychodu z pracy, ale z oznaczeniem, że jest objęty zwolnieniem do 120 000 złotych^[21]. System automatycznie obliczy, jaka część jest zwolniona, a jaka (jeśli są nadwyżki) podlega opodatkowaniu. Podobnie jest z rodzinami 4+ czy seniorami – muszą wykazać przychody w zeznaniu, ale system zastosuje zwolnienie.

W przypadku dotacji dla przedsiębiorców sytuacja jest bardziej złożona. Jeśli przedsiębiorca otrzymał dotację z budżetu państwa na prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej, może mieć prawo do jej wyłączenia z przychodów – ale musi to odpowiednio zadokumentować i wykazać w ewidencji. Niektóre dotacje są automatycznie zwolnione (np. dotacje na środki trwałe), inne wymagają złożenia oświadczenia o zastosowaniu zwolnienia. W razie wątpliwości warto wystąpić o interpretację indywidualną do dyrektora krajowej informacji skarbowej, aby upewnić się, że dane dofinansowanie faktycznie jest niestanowiące kosztów uzyskania przychodów czy też jest zwolnione z opodatkowania.

Warto też pamiętać, że choć dochód jest nieopodatkowany dla celów PIT, może wymagać rozliczenia w innych kontekstach. Dla celów ustalania prawa do świadczeń z pomocy społecznej obowiązują inne zasady – niektóre dochody zwolnione z PIT są wliczane do kryterium dochodowego (np. dochód z wynajmu opodatkowany ryczałtem), inne nie (np. 500+, zasiłki celowe). Przy ubieganiu się o kredyt bank będzie żądał wykazania wszystkich źródeł dochodu, w tym tych nieopodatkowanych, aby ocenić rzeczywistą zdolność kredytową.

Dla przedsiębiorców istotne jest również prawidłowe ustalenie, które przychody stanowią podstawę do obliczenia składki zdrowotnej. W 2024 roku zasady naliczania składki zdrowotnej dla przedsiębiorców uległy zmianie i w wielu przypadkach jest ona niezależna od dochodu – ale nadal trzeba wykazać przychody i dochody w odpowiednich deklaracjach ZUS. Nawet jeśli część przychodów jest zwolniona z PIT, może wpływać na podstawę wymiaru składki.

Błędy w rozliczaniu dochodów nieopodatkowanych mogą prowadzić do problemów. Jeśli podatnik bezpodstawnie zastosuje zwolnienie (np. wykazując dochód jako nieopodatkowany, choć nie spełnia warunków), urząd skarbowy może domagać się zapłaty zaległego należnego podatku wraz z odsetkami. Z drugiej strony, niezastosowanie przysługującego zwolnienia (np. zapłata podatku od świadczeń, które są zwolnione) oznacza stratę finansową, którą można naprawić składając korektę zeznania.

Czy dochód nieopodatkowany trzeba udokumentować?

Tak, dochód nieopodatkowany często wymaga udokumentowania, choć zasady są różne w zależności od celu rozliczenia. Istnieją trzy główne konteksty, w których dokumentacja jest kluczowa.

Dla rozliczeń podatkowych (PIT) zwolnienia z limitem kwotowym wymagają wykazania w zeznaniu. Osoby do 26. roku życia, seniorzy i rodziny 4+ muszą wykazać przychody w PIT, aby potwierdzić, że nie przekroczyły limitu 120.000 złotych rocznie^[22]. Przedsiębiorca otrzymujący dotację z budżetu państwa może złożyć fakultatywne oświadczenie o zaliczeniu jej do przychodu – dzięki temu wydatki sfinansowane dotacją stają się kosztami uzyskania przychodu^[23].

Dla świadczeń socjalnych organy pomocy społecznej wymagają dokumentacji wszystkich dochodów. Choć świadczenia jak 500+ są wyłączone z miesięcznej wysokości dochodu przy ustalaniu uprawnień^[24], ich otrzymanie musi być potwierdzone we wniosku. Przedsiębiorcy na ryczałcie składają oświadczenie o dochodzie, podczas gdy ci na zasadach ogólnych przedstawiają zaświadczenie z urzędu skarbowego^[25].

Dla celów statystycznych GUS gospodarstwa domowe uczestniczące w badaniach budżetowych muszą notować wszystkie przychody – pieniężne i niepieniężne – w książeczkach budżetowych, włącznie ze spożyciem naturalnym z własnego gospodarstwa rolnego. To pozwala na prawidłowe ustalenie dochodu rozporządzalnego dla celów analiz ekonomicznych.