Bariery komunikacyjne – definicja, rodzaje i przykłady

Często zdarzają się takie sytuacje, w których porozumienie pomiędzy rozmówcami jest wręcz niemożliwe. Może to wynikać z wielu czynników nazywanych barierami komunikacyjnymi. Takie przeszkody sprawiają, że powstaje całkowity brak zrozumienia lub mamy do czynienia ze zniekształceniem przekazu.

Bariery komunikacyjne potrafią wprowadzić prawdziwy chaos i doprowadzić do problemów z interpretacją wypowiedzi jednego z rozmówców. Czym w praktyce są bariery komunikacyjne? Jak sobie z nimi radzić?

Z tego artykułu dowiesz się:

• Czym są bariery komunikacyjne?
• Jakie bariery komunikacyjne zaliczamy do psychologicznych?
• Czym cechują się fizyczne bariery komunikacyjne?
• Czym są bariery systematyczne?
• Czym różnią się wewnętrzne bariery komunikacyjne od zewnętrznych?
• Jak pokonywać wewnętrzne bariery komunikacyjne?

Bariery komunikacyjne – definicja 

Bariery komunikacyjne to różnorodne przeszkody i czynniki utrudniające lub uniemożliwiające skuteczną wymianę informacji między ludźmi. Te przeszkody wynikają z różnic w psychologii, języku, kulturze, środowisku, technologii i wielu innych.

Bariery komunikacyjne to czynniki, które zakłócają lub przeszkadzają w efektywnym przekazywaniu i odbieraniu informacji. Mogą one występować na różnych etapach procesu komunikacji i utrudniać zarówno nadawcę, jak i odbiorcę w osiągnięciu zrozumienia i pełnej wymiany informacji.

Co to są bariery komunikacyjne?

Bariery mogą mieć źródło na poziomie jednostki, na poziomie grupy lub organizacji, a także na poziomie samej komunikacji. Wyróżniamy kilka rodzajów barier komunikacyjnych – przyjrzyj się im bliżej. 

Psychologiczne bariery komunikacyjne 

Jednym z rodzajów barier komunikacyjnych są psychologiczne, czyli te związane z indywidualnymi aspektami psychologicznymi komunikujących się osób. Skutecznie utrudniają, jak i zakłócają one efektywną wymianę informacji, dlatego powinieneś wiedzieć, jak z nimi walczyć. Zacznijmy jednak od podstaw. Skąd biorą się psychologiczne bariery komunikacyjne?

Najczęściej wynikają one z braku pewności siebie. Osoby o niskim poczuciu własnej wartości starają się unikać wyrażania własnych opinii z obawy przed odrzuceniem lub krytyką. Ludzie, którzy nie pracują nad pewnością siebie, cechują się podatnością na wpływ innych, co utrudnia im wyrażanie własnych potrzeb. Co jeszcze przyczynia się do powstawania barier komunikacyjnych na tle psychologicznym?

• Lęk i nieśmiałość – osoby obawiające się oceny lub reakcji innych, odczuwają silny lęk przed otwartym wyrażaniem swoich myśli lub uczuć. Ten lęk może powodować powstrzymywanie się od udziału w rozmowie lub mówienia prawdy. 
• Brak zaufania – to, co jeszcze prowadzi do utrudnionej komunikacji, to wrażenie, że druga osoba jest nieuczciwa lub ma ukryte intencje. W takiej sytuacji możesz być mniej skłonny do dzielenia się informacjami lub otwartej rozmowy.
• Uprzedzenia i stereotypy – niekiedy zdarza się, że rozmówcy mają uprzedzenia względem innych ze względu na rasę, płeć, wiek, orientację seksualną lub inne cechy. 
• Niedostateczna samoświadomość – co do tego, jakie sygnały niewerbalne wysyła dany rozmówca, doprowadza do sytuacji, w których słowa nie zgadzają się z intencją wyrażenia.

Emocje kierują ludźmi na każdej płaszczyźnie życia – nawet zakupy spożywcze kupione pod wpływem gniewu lub rozczarowania będą zupełnie inne, niż gdybyś zrobił je, czując radość. Bez wątpienia to, co odczuwasz w danej sytuacji, przekłada się na Twoje psychologiczne bariery komunikacyjne. Silne emocje, a w tym gniew, zazdrość czy smutek, mogą skutecznie zakłócać komunikację. Kiedy Twoja głowa pełna jest natarczywych myśli, stajesz się o wiele mniej zdolny do logicznego myślenia i spokojnego wyrażania własnych myśli.

Silne emocje, to również stres, czy presja z każdej strony – one również wpływają na Twoją komunikację. U wielu osób, w sytuacjach stresujących, pojawiają się trudności w mowie, problemy z koncentracją, a nawet trzęsienia głosu. 

Z drugiej strony są osoby, którzy nie odczuwają emocji – nie znają oni głębszych uczuć lub po prostu je wyparli. Brak empatii i zrozumienia swojego rozmówcy to czynniki wpływające na komunikację, a także przyczyniające się do powstawania psychologicznych barier. Nie ma też, co ukrywać, że brak empatii to pierwszy krok do konfliktów. 

Cechy fizycznych barier komunikacyjnych

Fizyczne bariery komunikacyjne odnoszą się do przeszkód wynikających z otoczenia i odległości pomiędzy nadawcą a odbiorcą. Mogą one znacząco wpłynąć na efektywność komunikacji i oczywiście zakłócić ją. Najlepszym przykładem takiej bariery jest odległość geograficzna – rozmówca znajdujący się na innym kontynencie ma nie tylko problemy techniczne, ale również komunikację może zakłócić dość spora różnica czasowa.

Kiedy nadawca i odbiorca są blisko siebie, komunikacja jest zazwyczaj bardziej naturalna i efektywna. Mogą oni korzystać z szerokiego zakresu kanałów komunikacyjnych, na przykład gestów. W niewielkiej odległości o wiele łatwiej zaobserwować mimikę twarzy i nawiązać kontakt wzrokowy niż w przypadku rozmowy wideo. Nowoczesna technologia, a w tym telefon komórkowy czy specjalne narzędzia do wideokonferencji pomagają w pokonaniu wielu przeszkód, ale nie są niezawodne. 

Bariery systematyczne 

Do barier systematycznych zaliczamy przeszkody związane z organizacją i strukturami, które utrudniają wymianę informacji. Najczęściej zaobserwujesz takie bariery w sytuacjach, gdzie istnieją nieefektywne lub niewłaściwe systemy informacyjne, a także brak jasnych zasad i ról w procesie komunikacji. W organizacjach, gdzie systemy informacyjne są nieaktualne lub niespójne, komunikacja będzie opóźniona lub będzie zawierać nieprawidłowe informacje. To gotowy przepis na nieporozumienia i błędy wpływające na efektywność działań. 

Ponadto brak jasnych zasad i ról w zakresie komunikacji sprawia, że pracownicy nie wiedzą, kiedy, jak i do kogo powinni kierować swoje informacje. To prowadzi do zamieszania i niepewności, a nikt nie lubi stresujących sytuacji w miejscu pracy. 

Wewnętrzne a zewnętrzne bariery komunikacyjne 

Oprócz wyżej zobrazowanego podziału istnieje jeszcze drugi, czyli ten na zewnętrzne i wewnętrzne bariery komunikacyjne. Różnią się one od siebie znacząco, dlatego przyjrzyj się uważnie tak samo zewnętrznym, jak i wewnętrznym barierom. Być może zauważysz, że popełniasz pełne błędy lub masz przyzwyczajenia, które odpowiadają za Twoje bariery komunikacyjne. 

Wewnętrzne bariery komunikacyjne 

Wewnętrzne bariery komunikacyjne są silnie związane z psychologicznymi aspektami uczestniczących w konwersacji osób i wpływają na sposób, w jaki przetwarzają i interpretują oni przekazywane informacje. Te bariery wynikają z osobistych przekonań, nawyków oraz przyzwyczajeń każdej osoby uczestniczącej w dialogu. 

Wewnętrzne bariery komunikacyjne prowadzą do szybkiego wyciągania pochopnych wniosków w trakcie rozmowy. Każda osoba uczestnicząca w dyskusji może interpretować komunikat w sposób subiektywny, co przyczynia się do różnic w zrozumieniu treści i intencji przekazu. Wewnętrzne bariery komunikacyjne często powstają nieświadomie; wynikają z własnych doświadczeń życiowych, przekonań i nawyków komunikacyjnych. Przykładem takiej bariery jest tendencja do interpretowania słów lub gestów innych osób przez pryzmat naszych własnych przekonań. Jakie wewnętrzne bariery komunikacyjne wyróżniamy? 

• Osądzanie;
• Podejmowanie decyzji za innych; 
• Uprzedzenia; 
• Blokady językowe;

Zewnętrzne bariery komunikacyjne 

Wiele łatwiejszą do poskromienia grupą barier są bariery zewnętrzne, czyli przeszkody występujące w otoczeniu rozmówców, które nie są zależne od nich. Zaliczamy do nich: 

• Hałas;
• Problemy z zasięgiem; 
• Głośne rozmowy; 
• Brak czasu; 
• Remont zakłócający spokój; 

Pokonywanie wewnętrznych barier komunikacyjnych 

Pokonanie wewnętrznych barier komunikacyjnych zaczyna się od zauważenia własnych problemów. Niektórzy rozmówcy nie wiedzą, że robią coś złego, a niekiedy jest wręcz przeciwnie, lecz kierują się emocjami – złością, zniecierpliwieniem i wściekłością. Najbardziej pomocna w usprawnieniu dialogu jest oczywiście samoświadomość. 

Jeśli chcesz pokonać wszelkie bariery, musisz pracować nad swoimi negatywnymi stosunkami do rozmówców. Nie daj się zazdrości, uprzedzeniom i stereotypom powtarzanym w telewizji. Kierując się poczuciem wyższości bądź mniejszości nie przeprowadzisz obiecującej rozmowy. Pamiętaj, że bariery komunikacyjne to również sprzeczność komunikatów werbalnych z niewerbalnymi. Możesz mówić najpiękniejsze komplementy i używać wyszukanego lub branżowego słownictwa, ale nie okażesz rozmówcy szacunku, jeśli nie zadbasz o kontakt wzrokowy oraz właściwą postawę ciała. 

Bariery komunikacyjne mogą pojawić się nawet podczas rozmowy z bliskimi Ci osobami. Nad wszelkimi przeszkodami wewnętrznymi masz możliwość pracowania i zmieniania swoich poglądów, aby w przyszłości przeprowadzać o wiele lepsze konwersacje. Regularna praca nad emocjami, samoświadomość i zadbanie o brak zewnętrznych barier komunikacyjnych pozwoli Ci na łatwe nawiązywanie kontaktów z osobami z całego świata.