Akcje – czym są, gdzie i jak je kupić?

Akcje to podstawowe narzędzie inwestycyjne na rynkach kapitałowych. Jak działają i jak otwierają inwestorom drogę do zysków?

Z tego artykułu dowiesz się:

• Czym są akcje?
• Jakie są cechy charakterystyczne akcji?
• Jakie są funkcje akcji?
• Jakie są rodzaje akcji?
• Jak i gdzie kupić akcje?
• Jakie są dobre praktyki w inwestowaniu w akcje?

Akcje – definicja

Akcje to jeden z podstawowych rodzajów instrumentów finansowych i jednostki własności w spółce akcyjnej, reprezentujące część kapitału zakładowego firmy. Osoba posiadająca akcje (akcjonariusz) ma udział w majątku spółki i zyskuje prawo do uczestnictwa w jej zyskach oraz, w zależności od typu akcji, do głosowania na walnych zgromadzeniach akcjonariuszy^[1].

Akcje to udziały w kapitale spółki, dające jej posiadaczom prawa majątkowe oraz często prawa do głosu w sprawach korporacyjnych.

Definicja akcji

Współczesna forma akcji zaczęła się kształtować w XVII wieku w Europie, gdy powstały pierwsze spółki akcyjne w celu finansowania przedsięwzięć zbyt kosztownych dla jednej osoby czy grupy – mowa głównie o ekspedycjach handlowych i kolonizacyjnych. Przełomowym momentem było założenie w 1602 roku Holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej. To ona jako pierwsza wprowadziła na dużą skalę akcje do publicznego obrotu – było to rewolucyjne, ponieważ po raz pierwszy zaoferowano wielu osobom możliwość uczestnictwa i generowania zysków w przedsięwzięciach handlowych^[2].

W XVIII i XIX wieku zaczęły powstawać giełdy papierów wartościowych w wielu dużych miastach na całym świecie, w tym w Londynie i Nowym Jorku, co ułatwiło handel akcjami na dużą skalę. W XX wieku, w miarę rozwoju gospodarki globalnej i technologii, rynek akcji stał się jednym z głównych motorów gospodarczych, dając firmom dostęp do kapitału, a inwestorom możliwość uczestnictwa w zyskach. Giełdy zaczęły pełnić ważną rolę w alokacji zasobów finansowych, a akcje stały się istotnym elementem systemów emerytalnych, funduszy inwestycyjnych zamkniętych i funduszy inwestycyjnych otwartych oraz zarządzania majątkiem prywatnym i korporacyjnym^[3].

Cechy charakterystyczne akcji

Akcje dają ich posiadaczom szereg praw:

• Akcjonariusze mają prawo do otrzymywania części zysku spółki w formie dywidendy, która jest wypłacana regularnie, na przykład co kwartał lub co rok. Jej wysokość zależy od decyzji zarządu firmy i jest proporcjonalna do liczby posiadanych akcji.
• Właściciele akcji zwykłych mają prawo głosu na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy, co pozwala im wpływać na decyzje dotyczące kierunków działalności i zarządzania spółką. Każda akcja zazwyczaj daje prawo do jednego głosu.
• W przypadku likwidacji firmy akcjonariusze mają prawo do udziału w majątku pozostałym po spłacie wszystkich zobowiązań. Ich roszczenia są zaspokajane po wierzycielach i obligatariuszach.
• Akcjonariusze często mają tzw. prawo poboru, czyli pierwszeństwo w zakupie nowych akcji, które firma może wyemitować w przyszłości. Dzięki temu mogą utrzymać dotychczasowy procentowy udział w kapitale zakładowym.

Oprócz tego, do cech charakterystycznych akcji zalicza się m.in.:

• Ceny akcji mogą być zmieniać się w odpowiedzi na wiele czynników – wyników finansowych firmy, zmian w gospodarce, zmian politycznych etc. Sprawia to, że inwestowanie może być zarówno ryzykowne, jak i potencjalnie bardzo dochodowe.
• Akcje należą do najbardziej płynnych form inwestycji, co oznacza, że można je łatwo kupować i sprzedawać na otwartym rynku za pośrednictwem giełdy papierów wartościowych, co pozwala szybko wchodzić i wychodzić z inwestycji.
• Akcjonariusze nie są osobiście odpowiedzialni za zobowiązania spółki. Ich ryzyko finansowe jest ograniczone do kwoty zainwestowanej w akcje. W przypadku niepowodzeń mogą stracić tylko zainwestowane pieniądze, ale ich pozostały majątek osobisty jest bezpieczny.

Funkcje akcji

Akcje są podstawowym narzędziem pozyskiwania kapitału. Firmy emitują nowe akcje w celu zgromadzenia środków, które mogą wykorzystać na cele, takie jak rozwój operacyjny, badania czy spłata długów. Dzięki temu spółka rozprasza swoją własność między szerszą grupę inwestorów, co pomaga w pozyskaniu kapitału i stabilizacji firmy poprzez rozłożenie ryzyka inwestycyjnego na większą liczbę osób.

Akcje pomagają ustalić wartość rynkową spółki. Cena akcji na giełdzie, mnożona przez liczbę wszystkich akcji, daje wartość rynkową firmy, która jest używana przez inwestorów do oceny wielkości i zdrowia firmy. Akcje dają inwestorom, zarówno dużym, jak i małym, możliwość uczestniczenia w kapitale i zyskach spółek. Demokratyzuje to dostęp do inwestycji i pozwala akumulować kapitał osobom, które mogą nie mieć dostępu do innych form inwestowania.

Posiadanie akcji daje inwestorom prawo do głosowania na walnych zgromadzeniach – akcjonariusze mogą głosować na członków zarządu i wywierać wpływ na kierunki rozwoju firmy. Akcje wykorzystuje się też jako narzędzie motywacyjne dla zarządu i pracowników, którzy otrzymują je w formie opcji na akcje czy udziałów w ramach programów motywacyjnych. Łączy to ich interesy z interesami firmy, a zatem stymuluje do zwiększania wartości spółki.

Inwestowanie w akcje może przyczynić się do budowania majątku w dłuższej perspektywie. Chociaż ryzyko jest ich nieodłącznym elementem, odpowiednio zarządzane i zdywersyfikowane portfele akcyjne mają potencjał do generowania zysków przewyższających często inne formy inwestycji.

Rodzaje akcji

Oto najbardziej typowe rodzaje akcji^[4]:

• Akcje zwykłe to najczęściej występujący typ akcji. Dają ich posiadaczom prawo do głosowania na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy oraz prawo do otrzymywania dywidendy zależnej od zysków spółki. Akcjonariusze zazwyczaj mają również prawo do udziału w majątku spółki w przypadku jej likwidacji, ale dopiero po zaspokojeniu roszczeń posiadaczy akcji preferencyjnych i wierzycieli.
• Akcje preferencyjne dają ich posiadaczom preferencyjne traktowanie pod względem dywidendy – te zazwyczaj ustala się jako stałą kwotę lub procent i wypłaca przed dywidendami dla akcji zwykłych. W zamian za to posiadacze akcji często nie mają prawa głosu na walnym zgromadzeniu. W przypadku likwidacji firmy mają pierwszeństwo przed posiadaczami akcji zwykłych w zakresie otrzymania środków z likwidacji.
• Akcje uprzywilejowane (znane też jako preferred equity) to specjalny typ akcji preferencyjnych, które mogą oferować dodatkowe korzyści np. możliwość konwersji na akcje zwykłe, ochronę przed inflacją czy gwarancję minimalnej dywidendy. Mogą również w określonych okolicznościach zapewniać dodatkowe prawa głosu.
• Akcje imienne są zarejestrowane na nazwisko określonej osoby w księgach spółki. Przeniesienie własności wymaga formalnych procedur rejestracyjnych.
• Akcje na okaziciela są anonimowe i mogą być przenoszone przez prostą zmianę posiadacza fizycznego papieru wartościowego. Są mniej formalne niż akcje imienne, co ułatwia ich obrót na rynku.
• Akcje beznominałowe w przeciwieństwie do akcji nominalnych, nie posiadają wartości nominalnej i zamiast tego reprezentują procentowy udział w kapitale zakładowym spółki.

Kupno akcji

Żeby kupić akcje, inwestor musi otworzyć rachunek maklerski w domu maklerskim lub banku oferującym usługi maklerskie – za pośrednictwem rachunku realizuje się wszystkie transakcje kupna i sprzedaży. Zakup akcji można przeprowadzać na kilka sposobów:

• Najpopularniejszym miejscem zakupu akcji są giełdy papierów wartościowych. Transakcje realizuje się za pośrednictwem domów maklerskich.
• Innym sposobem jest zakup akcji bezpośrednio od spółek poprzez oferty publiczne lub prywatne. Takie transakcje często odbywają się poza regulowanymi rynkami giełdowymi i mogą wymagać negocjacji z emitentami.
• Istnieją też platformy tradingowe online, które umożliwiają kupno i sprzedaż akcji przez Internet.
• Niektóre banki inwestycyjne oferują pomoc w wyborze najlepszych opcji inwestycyjnych oraz możliwość kupna akcji, zwłaszcza w kontekście większych transakcji lub ofert inwestycyjnych skierowanych do bardziej zamożnych klientów.

Po założeniu rachunku maklerskiego inwestor wpłaca pieniądze, które zamierza zainwestować. Następnie, korzystając z dostępnych narzędzi analitycznych i bieżących informacji rynkowych dostarczanych przez dom maklerski, analizuje rynek w poszukiwaniu akcji do zakupu. Te wybiera się na podstawie wyników finansowych spółek, branż oraz ogólnej sytuacji ekonomicznej.

Gdy inwestor wybierze akcje, składa zlecenie kupna w domu maklerskim. Zlecenie musi zawierać:

• nazwę spółki,
• liczbę akcji do zakupu,
• ceną, którą jest gotów zapłacić.

Zlecenia mogą być różne – od zleceń rynkowych realizowanych po aktualnie najlepszej dostępnej cenie, po zlecenia typu limit, w którym inwestor określa maksymalną cenę, jaką jest skłonny zapłacić. Po złożeniu zlecenia platforma maklerska przekazuje je na giełdę, gdzie dopasowuje się je do zleceń sprzedaży – jeśli zlecenie kupna i sprzedaży zgadzają się co do ceny, realizuje się transakcję, co odbywa się bardzo szybko, często w ciągu sekund.

Po wykonaniu transakcji akcje zapisuje się na rachunku inwestycyjnym nabywcy, a pieniądze przekazuje sprzedającemu. Inwestor otrzymuje potwierdzenie zakupu zawierające wszystkie szczegóły transakcji, takie jak cena zakupu, liczba kupionych akcji, i data transakcji.

Dobre praktyki w inwestowaniu w akcje

Inwestowanie w akcje wiąże się z pewnym ryzykiem, ale przyjmując odpowiednie strategie inwestycyjne, można je zmniejszyć. Dobrze jest mieć jasno określone cele inwestycyjne i plan, uwzględniający cele finansowe, horyzont czasowy i tolerancję na ryzyko. Nie należy też wkładać wszystkich jajek do jednego koszyka – dywersyfikacja portfela inwestycyjnego poprzez inwestowanie w różne sektory i geograficznie rozproszone rynki może zmniejszyć ryzyko.

Dokładna analiza finansowa i biznesowa firm, w które zamierzasz inwestować, może zapewnić lepsze zrozumienie potencjalnych ryzyk i korzyści. Dobrze jest też być na bieżąco z aktualnościami rynkowymi i unikać impulsywnych decyzji opartych na krótkoterminowych wahaniach. Decyzje inwestycyjne wynikające ze strachu lub chciwości mogą prowadzić do ryzykownych i nierozważnych inwestycji.

Wiele poradników inwestycyjnych powtarza, że długoterminowa perspektywa w inwestowaniu zwykle przynosi lepsze rezultaty, szczególnie w przypadku akcji, które mogą być bardzo zmienne w krótkim okresie. Dobrze jest też stosować zlecenia stop-loss mogą pomóc ograniczyć straty, automatycznie sprzedając akcje, gdy ich cena spadnie do określonego poziomu. Nie wolno też zapominać, że opłaty transakcyjne i inne koszty mogą znacząco wpłynąć na ROI, więc warto je minimalizować.