Zarządzanie strategiczne – co to jest i jak robić to dobrze?

Zarządzanie strategiczne to jeden z czynników, decydujących o sukcesie prowadzonej działalności. W obliczu nieustannie zmieniającego się otoczenia biznesowego, pozwala ono firmom na przetrwanie, dobre prosperowanie oraz przewidywanie i aktywne dostosowywanie się do zmian.

Prawidłowo realizowane zarządzanie strategiczne to szereg świadomych, celowych i przemyślanych decyzji, które prowadzą do osiągnięcia długoterminowych celów. Niezależnie od tego, czy jesteś początkującym przedsiębiorcą, czy doświadczonym liderem, skuteczne zarządzanie strategiczne może przekształcić Twoją organizację, a tym samym stać się kluczem do biznesowego sukcesu. Z tego artykułu dowiesz się:

• Czym jest zarządzanie strategiczne?
• Jakie są koncepcje zarządzania strategicznego?
• Z jakich etapów składa się zarządzanie strategiczne?
• Jakie czynniki wpływają na skuteczność zarządzania strategicznego?
• Jakie korzyści daje zarządzanie strategiczne?
• Jak zarządzanie strategiczne może wyglądać w praktyce?

Zarządzanie strategiczne – definicja

Zarządzanie strategiczne to proces podejmowania kluczowych decyzji i planowania, które mają na celu osiągnięcie długoterminowych celów organizacji. To taka “gra strategiczna”, w której firma opracowuje i realizuje strategie, aby zdobyć przewagę konkurencyjną na rynku.

W skrócie, zarządzanie strategiczne polega na myśleniu o tym, dokąd organizacja chce zmierzać i jak tam dotrzeć. Pomaga ono organizacji zrozumieć swoje otoczenie, ocenić swoje mocne i słabe strony oraz opracować plan działania, który pozwoli na wykorzystanie szans i zmierzenie się z wyzwaniami.

Zarządzanie strategiczne to nieodłączny element każdego biznesu – bez względu na branżę czy skalę działalności. Jest to definiowanie misji, wizji i celów przedsiębiorstwa z uwzględnieniem posiadanych zasobów^[1]. Zarządzanie strategiczne pozwoli Ci zatem na zrozumienie, gdzie chcesz znaleźć się w przyszłości i co musisz zrobić, aby tam dotrzeć. Jest to proces, który wymaga zarówno kreatywnego myślenia, jak i analitycznego podejścia. Dzięki takiej postawie możliwa będzie weryfikacja potencjalnych szans i zagrożeń, a także identyfikacja mocnych i słabych stron Twojej firmy.

Zarządzanie strategiczne jest kompleksowym procesem podejmowania decyzji, planowania i monitorowania działań organizacji w celu osiągnięcia długoterminowych celów strategicznych. Jest to fundamentalne narzędzie, które pomaga organizacjom dostosować się do zmieniającego się otoczenia biznesowego, identyfikować kluczowe możliwości i wyzwania oraz opracować skuteczne strategie, które umożliwiają osiągnięcie przewagi konkurencyjnej.

Zarządzanie strategiczne definicja

Zarządzanie strategiczne określić można również jako mapę drogową, która pomaga firmom kierować swoje działania i zasoby w taki sposób, który umożliwi im osiągnięcie zamierzonych celów. Dzięki temu przedsiębiorcy są w stanie lepiej zrozumieć wartość, jaką oferują, rynek, na którym działają oraz konkurencję, z którą rywalizują.

Zarządzanie strategiczne wykracza jednak poza samo planowanie. Obejmuje także działanie, a więc wdrażanie strategii w taki sposób, aby przynosiły one zamierzone rezultaty oraz dostosowywanie się do zmiennych warunków wewnętrznych lub/i rynkowych.

Koncepcje zarządzania strategicznego

Koncepcje zarządzania strategicznego można podzielić na dwa główne paradygmaty: paradygmat racjonalności strategicznej oraz paradygmat zachowań strategicznych^[2],[3].

Koncepcje, oparte na paradygmacie zachowań strategicznych

Koncepcje zarządzania strategicznego, oparte na paradygmacie zachowań strategicznych, skupiają się na zrozumieniu tego, w jaki sposób ludzkie zachowania i procesy decyzyjne wpływają na strategię przedsiębiorstwa. W ramach tego paradygmatu, wyróżniamy dwie istotne szkoły:

Szkoła behawioralna

Skupia się na zrozumieniu tego, jak zachowania poszczególnych członków zespołu wpływają na proces zarządzania strategicznego. Zgodnie z tym podejściem, decyzje strategiczne są wynikiem interakcji między ludźmi w organizacji, a nie jedynie produktem końcowym racjonalnej analizy i planowania. Szkoła behawioralna, wykorzystując segmentacje behawioralną uznaje, że ludzkie zachowania są złożone i nieprzewidywalne, w związku z czym strategie muszą być elastyczne i konstruowane tak, aby można było dostosować je do dynamicznych interakcji wewnątrz organizacji. W kształtowaniu strategii, perspektywa ta kładzie nacisk na takie elementy, jak kultura organizacyjna, przywództwo oraz komunikacja i negocjacje.

Szkoła ewolucyjna

Zgodnie z jej założeniami, w procesie zarządzania strategicznego ogromną rolę odgrywają zmienność i niepewność. Według szkoły ewolucyjnej, strategie ewoluują na przestrzeni czasu – jest to odpowiedź na zmieniające się warunki zewnętrzne i wewnętrzne. Przetrwanie i sukces danego przedsiębiorstwa zależą natomiast od jego zdolności do adaptacji i ewolucji w obliczu zmian, zachodzących w otoczeniu biznesowym.

Zarówno szkoła behawioralna, jak i ewolucyjna dają nam cenną wiedzę na temat zarządzania strategicznego. Podkreślają to, że strategia powinna być dynamiczna i zmienna. W praktyce, warto zastosować podejście hybrydowe, które łączy elementy obu szkół. Dzięki temu możliwe będzie dostosowanie strategii do indywidualnych celów prowadzonej działalności.

Koncepcje, oparte na paradygmacie racjonalności strategicznej

Koncepcje zarządzania strategicznego, oparte na paradygmacie racjonalności strategicznej skupiają się na logicznym i strukturalnym podejściu do tworzenia i wdrażania strategii. W ramach tego paradygmatu, wyróżniamy szkołę ilościową, szkołę planowania strategicznego, szkołę harwardzką oraz szkołę pozycjonowania macierzowego.

Szkoła ilościowa

W procesie zarządzania strategicznego proponuje zastosowanie technik kwantytatywnych, do których należą m.in. modelowanie matematyczne, statystyka czy analiza ekonometryczna. Prowadzą one do podejmowania odpowiednich, przemyślanych decyzji w zakresie zarządzania przedsiębiorstwem.

Szkoła planowania strategicznego

Podkreśla ważność systematycznego planowania. Zgodnie z założeniami tej szkoły, przedsiębiorstwa tworzą szczegółowe plany, w których które określają swoją cele strategiczne, a następnie strategie i taktyki, które będą niezbędne w ich realizacji.

Szkoła harwardzka

Znana jest również, jako szkoła procesów strategicznych. Kładzie ona nacisk na zrozumienie procesów, w wyniku których przedsiębiorstwa tworzą i wdrażają określone strategie. Według założeń szkoły harwardzkiej, istotną rolę w kształtowaniu strategii odgrywają przede wszystkim interakcje i negocjacje pomiędzy różnymi członkami firmy.

Szkoła pozycjonowania macierzowego

W analizie strategicznej proponuje zastosowanie różnych narzędzi analitycznych, takich jak macierz BCG (Boston Consulting Group) czy macierz Ansoffa. Podejście to umożliwia przedsiębiorstwom analizę swojej pozycji na rynku oraz weryfikację oferty pod względem konkurencyjności, co daje szansę na identyfikację kluczowych możliwości strategicznych firmy.

Każda wymienionych wyżej szkół oferuje różnorodne narzędzia i techniki, które mogą pomóc Ci w lepszym zrozumieniu swojego otoczenia oraz w podejmowaniu trafnych decyzji z zakresu zarządzania strategicznego. Ciężko jednoznacznie stwierdzić, która szkoła jest najlepsza. Najbardziej efektywne będzie bowiem podejście hybrydowe, łączące w sobie elementy poszczególnych szkół. Ich dobór powinien być uzależniony od specyfiki danej branży i jej otoczenia.

Etapy zarządzania strategicznego

Zarządzanie strategiczne to proces, który można podzielić na trzy główne etapy^[4],[5] . Są to: planowanie strategiczne, wdrożenie strategii oraz nadzór strategiczny.

Planowanie strategiczne

Planowanie strategiczne to kluczowy etap zarządzania strategicznego. Obejmuje on m.in. wybór kierunku, analizę zasobów oraz wybór strategii.

Wybór kierunku

To pierwszy krok w procesie planowania strategicznego. Oznacza zdefiniowanie długoterminowych celów przedsiębiorstwa, które z kolei kształtują misję i wartości firmy. W przypadku celów strategicznych, ważna jest analiza otoczenia biznesowego, konkurencyjnej pozycji firmy oraz weryfikacja unikalnych zdolności i kompetencji jej poszczególnych członków. Wybór kierunku to określenie tego, w jakim miejscu chcesz znaleźć się w przyszłości i jakimi drogami będziesz podążać, aby tam dotrzeć.

Analiza zasobów

Na tym etapie, przedsiębiorcy dokładnie analizują posiadane zasoby i kompetencje, za pomocą których mogą osiągnąć określone wcześniej cele. Zasoby te obejmować mogą m.in. kapitał finansowy, zasoby ludzkie, technologię, markę, reputację, a także relacje z klientami i partnerami. Dzięki analizie zasobów możliwe jest zidentyfikowanie tego, czym firma się wyróżnia, w czym jest lepsza od konkurencji oraz jakie są jej słabe strony.

Wybór strategii

Kolejny krok planowania strategicznego to wybór konkretnej strategii, która pozwoli na osiągnięcie zamierzonych celów. Etap ten obejmować może podejmowanie różnych decyzji, takich jak wejście na nowe rynki, wprowadzenie produktu na rynek, rozwój nowych produktów, zmiana modelu biznesowego, partnerstwa strategiczne czy inwestycje w innowacje. Pamiętaj o tym, że wybrana strategia powinna być dostosowana do specyfiki firmy, jej zasobów i celów, a także do dynamiki jej otoczenia biznesowego.

Wdrożenie strategii

Wdrożenie strategii to drugi etap zarządzania strategicznego. Wprowadzenie w życie konkretnej strategii wymaga przede wszystkim koordynacji i synchronizacji działań na wielu szczeblach przedsiębiorstwa. Kluczowe jest:

• Właściwe delegowanie zadań – niezwykle istotne jest przekazanie realizacji poszczególnych punktów strategii odpowiednim osobom w firmie. Komunikuj cele i plany członkom swojego zespołu – rób to tak, aby wszyscy zrozumieli swoją rolę w realizacji strategii.
• Alokacja posiadanych zasobów – może ona obejmować zasoby finansowe, ludzkie, technologiczne oraz czasowe.
• Wybór liderów – odpowiednie wdrożenie strategii wymaga silnego przywództwa. Spośród pracowników wybierz osoby, które będą potrafiły motywować członków zespołów do działania, zarządzać zmianami oraz będą w stanie poradzić sobie z ewentualnym oporem i konfliktami.

Pamiętaj o tym, że wdrożenie strategii nie oznacza jednorazowego działania, a ciągły proces, który wymaga stałego zaangażowania i uwagi. Zadanie to jest dość trudne, jednak stanowi klucz do osiągnięcia strategicznych celów przedsiębiorstwa.

Nadzór strategiczny

Nadzór strategiczny to ostatni etap zarządzania strategicznego. Jego rola to monitorowanie i ocenianie wyników, a także dostosowywanie strategii w odpowiedzi na zmieniające się warunki wewnętrzne i zewnętrzne.

Nadzór strategiczny obejmuje m.n. regularne monitorowanie postępów z zakresu osiągania celów strategicznych. Powinien uwzględniać m.in. wyniki finansowe oraz kluczowe wskaźniki efektywności (KPIs), takie jak satysfakcja klientów, efektywność operacyjna, innowacyjność czy zaangażowanie pracowników.

Nadzór strategiczny to także nieustanne monitorowanie otoczenia biznesowego. Przedsiębiorcy muszą być na bieżąco z najnowszymi trendami rynkowymi, zmianami w preferencjach klientów, działaniami konkurencji, regulacjami prawnymi i innowacjami technologicznymi. Monitorowanie tych czynników umożliwia szybką reakcję na nowe wyzwania i szanse.

Jednym z kluczowych aspektów nadzoru strategicznego jest ocena procesu wdrażania strategii pod kątem tego, co działało dobrze, a co wymaga poprawy. Wnioski te mogą być wykorzystane do optymalizacji obecnej strategii. Będą także cenną wskazówką co do tego, jak powinno wyglądać tworzenie przyszłych rozwiązań.

Czynniki skuteczności zarządzania strategicznego

Aby zarządzanie strategiczne było efektywne i przynosiło zamierzone rezultaty, konieczne będzie zastosowanie kilku czynników skuteczności^[6]. Oto najważniejsze z nich:

Proces wymiany informacji pomiędzy wszystkimi szczeblami decyzyjnymi

Zarządzanie strategiczne nie może być efektywne bez skutecznego przepływu informacji w firmie. Informacje są niezbędne do podejmowania decyzji, monitorowania postępów oraz reagowania na problemy. Wymiana informacji pomiędzy wszystkimi szczeblami decyzyjnymi to gwarancja tego, że strategia jest zrozumiała, akceptowana i efektywnie wdrażana przez wszystkich członków zespołu.

Skoordynowana współpraca poszczególnych szczebli

Zarządzanie strategiczne wymaga koordynacji i współpracy między różnymi szczeblami przedsiębiorstwa. Dzięki temu możliwe jest skuteczne wdrożenie strategii oraz zwiększenie zaangażowania i poczucia odpowiedzialności za jej realizację.

Wzajemne zaufanie

Zaufanie to podstawa każdej efektywnej współpracy. Bez niego, proces zarządzania strategicznego może być utrudniany przez konflikty czy nieporozumienia. Wzajemne zaufanie rodzi w członkach zespołu otwartość, szczerość i gotowość do podjęcia ryzyka – są to niezbędne elementy skutecznego zarządzania strategicznego.

Współudział w procesie ustalania metod, wspomagających realizację zamierzonych celów

Włączanie wszystkich pracowników do procesu planowania strategicznego może zwiększyć ich zaangażowanie, poczucie odpowiedzialności i oraz sprawić, że będą oni lepiej rozumieć strategię. Może to również pomóc w wykorzystaniu różnorodnych perspektyw i umiejętności, co z kolei może prowadzić do lepszych decyzji i wyników.

Zaangażowanie w przygotowanie i wypełnienie strategii

Efektywne zarządzanie strategiczne wymaga również aktywnego zaangażowania wszystkich członków zespołu. Oznacza to nie tylko zrozumienie i akceptację strategii, lecz także gotowość do pracy nad jej realizacją. Zaangażowanie może być zwiększane poprzez jasne komunikowanie celów i korzyści strategii, zapewnienie szkoleń i zasobów, niezbędnych do jej realizacji, a także uznawanie i nagradzanie wysiłków, związanych z wdrażaniem strategii.

Zalety zarządzania strategicznego

Zarządzanie strategiczne niesie ze sobą wiele korzyści dla przedsiębiorstwa. Są to m.in.:

• Jasna wizja i cel – zarządzanie strategiczne pomaga organizacji określić swoją misję, wartości i długoterminowe cele. Sprecyzowanie tych elementów daje klarowny kierunek, który umożliwia zespołowi zrozumienie tego, w jaki sposób ich praca przyczynia się do realizacji poszczególnych celów. Jasna wizja i cel motywują pracowników i zapewniają spójność działań w całej organizacji.
• Lepsze wykorzystanie zasobów – zarządzanie strategiczne pomaga przedsiębiorcom zidentyfikować i efektywnie wykorzystać posiadane zasoby. Dzięki analizie zasobów możliwe jest lepsze dostosowanie ich do strategii, co prowadzi do optymalnego wykorzystania dostępnych zasobów finansowych, ludzkich czy technologicznych.
• Skupienie na priorytetach – poprzez określenie priorytetów i wybór strategii, zarządzanie strategiczne pomaga przedsiębiorcom skoncentrować się na najważniejszych dla nich obszarach. Koncentracja na strategicznych priorytetach umożliwia efektywne alokowanie zasobów, wykluczenie niepotrzebnych działań i podejmowanie trafnych decyzji.
• Lepsza reakcja na zmiany – zarządzanie strategiczne to większa elastyczność i gotowość na zmiany. Regularna analiza otoczenia, monitorowanie konkurencji i śledzenie trendów pomagają przedsiębiorcom w dostosowywaniu swojej strategii i prowadzonych działań do zmieniających się warunków rynkowych.
• Efektywność operacyjna – poprzez identyfikację kluczowych obszarów działalności, eliminację zbędnych procesów oraz optymalizację prowadzonych działań, przedsiębiorcy mogą poprawić wydajność, jakość i efektywność swoich strategii.
• Zwiększona konkurencyjność – zarządzanie strategiczne pomaga również firmom zwiększyć swoją konkurencyjność na rynku. Świadome wybory strategiczne, innowacyjność, dostosowywanie się do zmian rynkowych i skupienie na wartościach, ważnych dla klienta, pozwalają wyprzedzać konkurencję i osiągać przewagę na rynku.
• Długoterminowy sukces – zarządzanie strategiczne koncentruje się na długoterminowym sukcesie, dzięki czemu możliwe jest budowanie trwałych podstaw dla rozwoju, wzrostu i osiągania zamierzonych celów w perspektywie długoterminowej.

Zarządzanie strategiczne w praktyce

Jak zarządzanie strategiczne może wyglądać w praktyce? Omówmy to na przykładzie. Wyobraź sobie firmę, która produkuje sprzęt treningowy dla kobiet – są to maty i gumy do ćwiczeń. Jak w tym przypadku mogłoby wyglądać zarządzanie strategiczne?

Przykładowo, analiza rynku i konkurencji doprowadzi do wniosku, że firma oferuje zbyt mały wybór sprzętów treningowych dla kobiet. Rozwiązaniem problemu będzie udoskonalenie obecnego asortymentu o nowe modele oraz wprowadzenie nowych sprzętów do ćwiczeń, takich jak hantelki czy kettle. Konieczne może być również przeszkolenie personelu z zakresu nowych sprzętów treningowych – ich zastosowania oraz potencjalnych korzyści, jakie mogą przynieść klientkom, które dokonują ich zakupu. Wszystkie te działania doprowadzą natomiast do zwiększenia lojalności obecnej grupy docelowej (kobiety zobaczą, że liczą się ich potrzeby i opinie), poszerzenia grona klientów i zwiększenia konkurencyjności na rynku sprzętów treningowych dla kobiet.

Pamiętaj o tym, że zarządzanie strategiczne to niezwykle ważne narzędzie dla przedsiębiorców, którzy chcą utrzymać swoją konkurencyjność, osiągać wyznaczone cele i przetrwać w dynamicznie rozwijającym się środowisku biznesowym.