Zarządzanie łańcuchem dostaw – co to jest? Dobre praktyki

Zarządzanie łańcuchem dostaw jest niezbędnym elementem sukcesu rynkowego. Jakie są jego najważniejsze zasady i narzędzia oraz jak zarządzać łańcuchem dostaw, żeby osiągnąć doskonałość operacyjną?

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

• Czym jest zarządzanie łańcuchem dostaw?
• Jakie są elementy zarządzania łańcuchem dostaw?
• Jakie są zasady zarządzania łańcuchem dostaw?
• Jakie są dobre praktyki w zarządzaniu łańcuchem dostaw?
• Jakie narzędzia stosuje się w zarządzaniu łańcuchem dostaw?
• Jaka jest rola zarządzanie łańcuchem dostaw?

Zarządzanie łańcuchem dostaw – definicja

Zarządzanie łańcuchem dostaw to kompleksowy proces zarządzania przepływem dóbr, informacji i finansów, obejmujący cały cykl od pozyskania surowców, przez produkcję, aż po dostarczenie gotowych produktów do końcowych odbiorców. Składa się na to koordynacja działań i zasobów różnych podmiotów^{[1] [2] [3]}.

Zarządzanie łańcuchem dostaw to koordynacja i optymalizacja wszystkich działań związanych z przepływem surowców, produktów i informacji od dostawców do klientów końcowych.

Definicja zarządzania łańcuchem dostaw

Zarządzania łańcuchem dostaw obejmuje planowanie, kontrola zapasów, zarządzanie procesami biznesowymi oraz optymalizacja procesów logistycznych w celu minimalizacji kosztów i maksymalizacji efektywności. Wlicza się w nie również monitorowanie i analizowanie wydajności poszczególnych ogniw łańcucha, aby identyfikować możliwości usprawnień i eliminować wąskie gardła^{[4] [5] [6]}.

Elementy zarządzania łańcuchem dostaw

Zarządzanie łańcuchem dostaw składa się z następujących elementów^{[7] [8] [9]}:

• Planowanie i prognozowanie obejmuje przewidywanie przyszłego popytu na produkty oraz planowanie zasobów potrzebnych do ich produkcji i dostarczenia, co pomaga zminimalizować nadmierne zapasy czy niedobory.
• Pozyskiwanie i zarządzanie dostawcami dotyczy ich wyboru, negocjowania z nimi warunków umów, zarządzania relacjami oraz oceny ich wydajności. Wszystko to zapewnia ciągłość dostaw i jest podstawą utrzymania jakości surowców.
• Produkcja to nic innego jak przekształcenie surowców w gotowe produkty. Skuteczne zarządzanie nią obejmuje jej planowanie, kontrolę jakości, optymalizację procesów oraz zarządzanie zasobami ludzkimi i technologicznymi.
• Zarządzanie zapasami obejmuje monitorowanie i kontrolowanie poziomów zapasów surowców, półproduktów i gotowych produktów w celu utrzymania poziomu zapasów, który zapewnia ciągłość produkcji i sprzedaży przy minimalizacji kosztów związanych z przechowywaniem.
• Logistyka dotyczy transportu i magazynowania towarów na różnych etapach łańcucha dostaw. W jej skład wchodzą zarządzanie flotą transportową, planowanie tras, wybór metod transportu oraz zarządzanie centrami dystrybucji i magazynami.
• Realizacja zamówień obejmuje przyjmowanie zleceń od klientów, przetwarzanie ich, pakowanie i wysyłkę produktów do odbiorców końcowych. Proces ten powinien być jak najszybszy i jak najdokładniejszy, ponieważ bezpośrednio wpływa na satysfakcję klientów.
• Zarządzanie relacjami z klientami obejmuje komunikację i interakcje z klientami w celu zrozumienia ich potrzeb, zarządzania ich oczekiwaniami oraz zapewnienia wysokiego poziomu obsługi. Wysoka skuteczność w tym aspekcie może prowadzić do większej lojalności i powtarzalności zakupów.
• Technologie informacyjne wspierają powyższe elementy, ponieważ umożliwiają integrację danych, automatyzację procesów oraz lepsze zarządzanie informacjami. Systemy ERP, WMS, TMS oraz narzędzia analityczne zwiększają efektywność łańcucha dostaw.

Zasady zarządzania łańcuchem dostaw

Zasady rządzące zarządzaniem łańcuchem dostaw najłatwiej opisać za pomocą modelu 7C^{[10] [11]}:

• Customer to klient – jest on w centrum każdego łańcucha dostaw. Wszystkie działania powinny służyć spełnieniu potrzeb i oczekiwań klientów, więc zrozumienie ich wymagań, preferencji i zachowań zakupowych jest niezbędne, żeby projektować procesy, które dostarczą im wartości.
• Cost, czyli koszty, a dokładniej efektywność kosztowa to jeden z najważniejszych celów zarządzania łańcuchem dostaw. Obejmuje minimalizację kosztów operacyjnych na każdym etapie, od pozyskiwania surowców, przez produkcję, po dystrybucję.
• Convenience, czyli wygoda, odnosi się do łatwości, z jaką klienci mogą nabywać i otrzymywać produkty, co obejmuje m.in. dostępność produktów, szybkość dostawy oraz prostotę procesu zakupowego. Wysoki poziom wygody może zwiększyć satysfakcję klientów.
• Communication to komunikacja – w łańcuchu dostaw służy ona do koordynacji działań, przez co należy rozumieć zarówno komunikację wewnętrzną między działami firmy, jak i zewnętrzną z dostawcami, partnerami logistycznymi i klientami.
• Coordination, czyli koordynacja wszystkich działań i procesów w łańcuchu dostaw obejmuje synchronizację planowania produkcji, zarządzania zapasami, logistyki oraz realizacji zamówień. Dzięki temu można zredukować marnotrawstwo zasobów.
• Collaboration to nic innego jak współpraca między wszystkimi uczestnikami łańcucha dostaw – dostawcami, producentami, dystrybutorami i detalistami – co pozwala lepiej integrować działania, wymieniać informacje i wspólnie rozwiązywać problemy.
• Continuity to ciągłość operacji w łańcuchu dostaw. Oznacza to zapewnienie nieprzerwanego przepływu dóbr i usług, mimo potencjalnych zakłóceń, co wymaga zarządzania ryzykiem, elastyczności w reagowaniu na nieprzewidziane wydarzenia oraz zdolności do szybkiego przywracania operacji po wystąpieniu zakłóceń.

Dobre praktyki w zarządzaniu łańcuchem dostaw

Jedną z lepszych praktyk w zarządzaniu łańcuchem dostaw jest wykorzystanie systemów informatycznych – ERP, CRM i WMS. Dzięki nim można nie tylko lepiej integrować dane, ale również mogą one stać się podstawą automatyzacji w magazynach, centrach dystrybucji i innych obszarach łańcucha dostaw. Do tego celu można też wykorzystywać technologie, takie jak robotyka, automatyczne systemy sortowania i pojazdy autonomiczne.

Skuteczne zarządzenie łańcuchem dostaw w dużej mierze zależy też od jakości analizy danych. Nie tylko należy robić to regularnie, żeby móc lepiej planować produkcję i poziom zapasów, ale również dobrze jest zastosować nowe technologie w tym aspekcie – analiza danych big data pozwala lepiej zrozumieć wzorce i trendy, a analiza predykcyjna może pomóc w identyfikacji potencjalnych problemów i optymalizacji procesów.

Warto też postawić na centralny system zarządzania zamówieniami – nie tylko pozwala on lepiej koordynować zamówienia na wszystkich etapach, ale też dzięki niemu można szybciej reagować na zmiany w popycie. Dobrze jest połączyć to z optymalizacją sieci dystrybucji, czyli analizą lokalizacji magazynów, centrów dystrybucji i punktów sprzedaży, aby zminimalizować koszty transportu i czas dostawy – właściwe rozmieszczenie tych elementów może poprawić efektywność logistyczną.

Elastyczne planowanie produkcji, dywersyfikacja źródeł dostaw oraz utrzymanie buforów zapasów w strategicznych miejscach pomagają w zapewnieniu ciągłości operacji, a regularna ocena ryzyk związanych z łańcuchem dostaw pomaga w przygotowaniu się na potencjalne zakłócenia. Warto też dbać o utrzymywanie odpowiedniego poziomu zapasów pomaga zapewnić ciągłość dostaw przy jednoczesnym minimalizowaniu kosztów magazynowania. Pomogą w tym techniki w rodzaju metody Just-In-Time lub zarządzanie zapasami na bazie analiz ABC/XYZ.

Zarządzenie łańcuchem dostaw to też elementy organizacyjne i kulturowe. Mowa m.in. o budowaniu partnerskich relacji z dostawcami, co zapewnia stabilność dostaw i możliwość wspólnego rozwoju produktów. Warto jednak regularnie oceniać wydajności dostawców i co jakiś czas renegocjować umowy.

Utrzymanie wysokich standardów jakości na każdym etapie łańcucha dostaw jest podstawą satysfakcji klientów, więc należy regularnie prowadzić audyty, wnioskować o certyfikacje oraz ciągle doskonalić procesy biznesowe. Pomocna w tym może być też dbałość o aspekty środowiskowe i społeczne np. przez redukcję emisji CO2 czy minimalizację odpadów. Istotne jest także przestrzeganie zasad etycznych i zapewnienie odpowiednich warunków pracy na każdym etapie łańcucha dostaw.

Implementacja filozofii Kaizen, czyli ciągłego doskonalenia, pomaga w systematycznym usprawnianiu procesów i eliminowaniu marnotrawstwa. Inwestowanie w szkolenia i rozwój pracowników z kolei buduje zespoły, które są w stanie efektywnie zarządzać wszystkimi elementami łańcucha dostaw. Warto też zachęcać członków zespołu do tworzenia i wdrażania innowacji, ponieważ może to poprawić efektywność i zredukować koszty.

Narzędzia do zarządzania łańcuchem dostaw

Oto niektóre z najważniejszych narzędzi stosowanych w zarządzaniu łańcuchem dostaw:

• Systemy ERP (ang. enterprise resource planning) to kompleksowe systemy zarządzania zasobami przedsiębiorstwa, które integrują różne funkcje biznesowe, takie jak finanse, produkcja, logistyka, sprzedaż i zasoby ludzkie.
• Systemy WMS (ang. warehouse management system) są specjalistycznym platformami do zarządzania operacjami magazynowymi. Pomagają w optymalizacji procesów magazynowych, takich jak przyjęcie towarów, składowanie, kompletacja zamówień, pakowanie i wysyłka.
• Systemy TMS (ang. transportation management system) to narzędzia do zarządzania transportem, które pomagają planować, realizować i optymalizować transport towarów.
• Systemy CRM (ang. customer relationship management) służą do zarządzania relacjami z klientami oraz wspierają działania sprzedażowe, marketingowe i obsługi klienta. Pomagają w zbieraniu i analizie danych o klientach, zarządzaniu interakcjami oraz automatyzacji procesów marketingowych.
• Systemy SRM (ang. supplier relationship management) to narzędzia do zarządzania relacjami z dostawcami, które umożliwiają m.in. zarządzanie umowami, monitorowanie wydajności dostawców oraz optymalizację procesów zaopatrzeniowych.
• Systemy APS (ang. advanced planning and scheduling) to narzędzia do planowania i harmonogramowania produkcji, które wykorzystują algorytmy optymalizacyjne do synchronizacji procesów produkcyjnych z popytem rynkowym.
• Systemy EDI (ang. electronic data interchange) to technologie umożliwiające wymianę dokumentów biznesowych w formacie elektronicznym między partnerami handlowymi. Ułatwiają automatyzację procesów, takich jak zamówienia, fakturowanie i potwierdzenia dostaw, co redukuje błędy i przyspiesza przepływ informacji.
• Oprogramowanie do Business Intelligence stosuje się do analizy dużych zbiorów danych z różnych źródeł, co pomaga w identyfikacji trendów, prognozowaniu popytu, analizie wydajności łańcucha dostaw oraz monitorowaniu KPI.
• Narzędzia do zarządzania zapasami pomagają w monitorowaniu i kontrolowaniu poziomów zapasów w celu zapewnienia ich optymalnej dostępności. Umożliwiają zarządzanie zapasami w czasie rzeczywistym, prognozowanie popytu oraz automatyzację zamówień uzupełniających.
• Platformy takie jak Microsoft Teams czy Slack umożliwiają lepszą komunikację i współpracę między zespołami oraz partnerami w łańcuchu dostaw.
• Urządzenia Internetu Rzeczy pozwalają śledzić lokalizację i stan towarów oraz zasobów w czasie rzeczywistym, a także mogą monitorować temperaturę, wilgotność czy stan techniczny maszyn.

Rola zarządzania łańcuchem dostaw

Zarządzanie łańcuchem dostaw jest centralnym mechanizmem, który łączy różne elementy działalności firmy w jednolity, sprawnie działający system. Zapewnia to płynny przepływ surowców, informacji i produktów, co jest niezbędne dla zaspokojenia potrzeb klientów w odpowiednim czasie i po konkurencyjnych kosztach. Wspiera to także zdolność firmy do adaptacji w środowisku rynkowym, co jest niezbędnym elementem utrzymania przewagi konkurencyjnej.

Skuteczne zarządzanie łańcuchem dostaw pozwala też eliminować nieefektywności w procesach, co prowadzi do redukcji kosztów operacyjnych. Może to też wpływać na jakość produktów i usług – współpraca z dostawcami i monitorowanie jakości surowców zapewniają, że końcowe produkty spełniają wysokie standardy jakości.

Zarządzanie łańcuchem dostaw jest też ważnym elementem strategii zrównoważonego rozwoju, a firmy poświęcają mu uwagę, żeby nie tylko realizować swoje cele ESG i CSR, ale również minimalizować koszty i rozwijać innowacje – analiza danych i wprowadzanie nowych technologii pozwalają usprawniać procesy, co pomaga w odpowiedzi na potrzeby rynkowe i buduje pozytywny wizerunek firmy.