Sukcesja w firmie – czym jest i na czym polega?

Prowadzenie przedsiębiorstwa powinno opierać się na dobrze przemyślanej strategii biznesowej. Warto jednak zaznaczyć, że nie powinna ona koncentrować się jedynie na bieżących działań, a wybiegać w przyszłość i uwzględniać również to, co będzie z firmą po odejściu lub śmierci jej właściciela – dzięki temu proces sukcesji będzie płynny, a biznes będzie mógł dalej funkcjonować. 

Z tego artykułu dowiesz się: 

• Czym jest sukcesja w firmie?
• Jak wygląda sukcesja w przypadku śmierci przedsiębiorcy?
• Jak zaplanować sukcesję w firmie?
• Jakie korzyści wynikają z planowania sukcesji w firmie?

Sukcesja w firmie – definicja 

Odpowiednio zaplanowana sukcesja to niezwykle istotny aspekt działalności przedsiębiorstwa, a zwłaszcza firmy rodzinnej. Pozwala bowiem m.in. na ciągłość funkcjonowania biznesu, pomimo zmiany jego właściciela, a w przypadku firm rodzinnych – na dalsze prowadzenie działalności przez wybranych członków rodziny. 

Sukcesja w firmie to przekazywanie zarządzania oraz kontroli nad przedsiębiorstwem innej osobie lub osobom (może to być np. członek rodziny, manager czy nowy właściciel spoza organizacji). 

Definicja sukcesji w firmie

Omawiany proces ma kluczowe znaczenie dla przyszłości przedsiębiorstwa. Decyduje bowiem o jego stabilności, a w przypadku jednoosobowych działalności – o jego dalszym istnieniu.  

Sukcesja w przypadku śmierci przedsiębiorcy 

Przekazywanie zarządzania i kontroli nad firmą może mieć miejsce z wielu powodów, wśród których znajduje się również śmierć przedsiębiorcy. Jak w takim przypadku wygląda proces sukcesji? 

W polskim prawie zasady sukcesji po śmierci właściciela firmy, zarejestrowanej w CEIDG określa ustawa z dn. 5.07.2018 roku^[1]. Zgodnie z jej zapisami, po śmierci przedsiębiorcy możliwe jest ustanowienie zarządu sukcesyjnego, a więc tymczasowego rodzaju zarządzania firmą. Wspomniany zarząd sprawuje natomiast zarządca sukcesyjny, który może nadzorować przedsiębiorstwo do dwóch lat od śmierci właściciela. W niektórych przypadkach sąd może przedłużyć ten okres do maksymalnie pięciu lat.  

Warto dodać, że zarządcę sukcesyjnego może wybrać jeszcze za życia właściciel firmy. Jeśli tak się nie stanie, urząd ten może zostać ustanowiony w ciągu dwóch miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy. Wówczas należy zgłosić ten fakt oraz wymagane oświadczenia do notariusza – tylko wtedy cały proces będzie ważny.  

Planowanie sukcesji w firmie 

Choć zdarza się tak, że sukcesja musi odbyć się w trybie “natychmiastowym” (np. w przypadku nagłej choroby lub śmierci przedsiębiorcy), istnieją również sytuacje, w których cały proces można odpowiednio zaplanować – ma to miejsce m.in. wtedy, gdy właściciel firmy planuje przejść na emeryturę. Jak zaplanować zatem sukcesję w firmie? 

Proces warto zacząć przede wszystkim od identyfikacji potencjalnych liderów oraz zastępców. Dokładnie przyjrzyj się swoim pracownikom i zastanów się, którzy z nich sprawdziliby się dobrze na kierowniczych stanowiskach. Pamiętaj o tym, że nie musisz wybierać swoich zastępców spośród członków swojego zespołu – możesz także zatrudnić kogoś z zewnątrz. 

Po identyfikacji potencjalnych kandydatów, zastanów się również nad tym, czy zarządzanie firmą powinno spoczywać na barkach tylko jednej osoby. W tym celu dokładnie przeanalizuj zakres swoich obowiązków – być może warto będzie podzielić je na większą ilość pracowników?  

Kolejny etap planowania sukcesji w firmie to przeszkolenie obecnych lub nowo zatrudnionych pracowników. Jest to niezwykle ważne z dwóch powodów. Po pierwsze, dzięki tego typu szkoleniom pokażesz członkom lub członkowi zespołu zakres ich/jego przyszłych obowiązków. Po drugie, będziesz mógł sprawdzić w praktyce czy podjęta przez Ciebie decyzja jest słuszna. Na tym etapie powinieneś bowiem dostrzec czy wytypowane przez Ciebie osoby rzeczywiście będą w stanie poradzić sobie z nową rolą.  

Pamiętaj o tym, że może okazać się, że wybrani przez Ciebie pracownicy jednak nie będą posiadali odpowiednich predyspozycji do nowego stanowiska. W takiej sytuacji wytypuj nowe osoby, a następnie ponownie przeprowadź szkolenia i sprawdź, czy odnajdą się one w nowej roli. Proces ten może być czasochłonny – z tego powodu warto rozpocząć planowanie sukcesji w firmie z dużym wyprzedzeniem. Wówczas zyskasz pewność, że po Twoim odejściu proces zarządzania przedsiębiorstwem trafi w dobre ręce. 

Korzyści wynikające z planowania sukcesji w firmie 

Planowanie sukcesji w firmie to proces, który może przynieść wiele korzyści dla Twojego przedsiębiorstwa. Do najważniejszych z nich należą m.in.: 

• Stabilność i ciągłość prowadzonego biznesu – dzięki planowaniu sukcesji, zarządzanie biznesem może w płynny sposób przejąć powołana do tego osoba, dzięki czemu przedsiębiorstwo będzie mogło dalej funkcjonować, pomimo odejścia obecnego właściciela. 
• Spójność w zakresie strategii biznesowej – odpowiednio zaplanowany proces sukcesji to także szansa na kontynuowanie obecnej strategii biznesowej, co pozytywnie wpływa na postrzeganie przedsiębiorstwa – zarówno przez konsumentów, jak i partnerów biznesowych czy inwestorów. 
• Kontynuacja misji, wizji i wartości firmy – planując sukcesję w firmie, możesz przekazać również misję, wizję i wartości swojego przedsiębiorstwa – tak, aby były one kontynuowane przez wyznaczone do zarządzania organizacją osoby. 
• Ograniczenie konfliktów – niezaplanowane zmiany w zakresie zarządzania przedsiębiorstwem mogłyby stanowić przyczynę konfliktów – zarówno pomiędzy pracownikami, jak i właścicielami (w przypadku, gdy firmą zarządza więcej niż jedna osoba). Zaplanowana i odpowiednio komunikowana sukcesja może natomiast zapobiegać potencjalnym kłótniom i podziałom w obrębie członków zespołu. 
• Zwiększenie zaangażowania pracowników – zaplanowany proces sukcesji daje pewne poczucie bezpieczeństwa pracownikom firmy. Dzięki temu są oni bardziej zaangażowani w wykonywanie swoich obowiązków – nie muszą bowiem martwić się o swoją przyszłość w organizacji. 
• Zarządzanie ryzykiem w firmie – planując sukcesję, możesz również skutecznie zarządzać ryzykiem w swojej firmie. Zyskujesz bowiem szansę na to, aby zidentyfikować i rozwiązać potencjalne zagrożenia, jakie wiążą się z przekazaniem procesu zarządzania, co pozytywnie wpłynie na przyszłość Twojego przedsiębiorstwa.