​Spółki giełdowe – czym są?

Spółki giełdowe są jedną z podstaw gospodarki, a także dają inwestorom indywidualnym i instytucjonalnym możliwość uczestnictwa w generowanych przez nie zyskach. Jak działają i jak osiągają sukcesy rynkowe?

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

• Czym są spółki giełdowe?
• Jakie są zależności między spółką giełdową a spółką publiczną?
• Jakie są cechy charakterystyczne spółek giełdowych?
• Jakie są rodzaje spółek giełdowych?
• Jak założyć spółkę giełdową?
• Jakie są ograniczenia spółek giełdowych?
• Jakie są zalety spółek giełdowych?

​Spółki giełdowe – definicja

Spółki giełdowe to przedsiębiorstwa, których akcje są notowane na giełdach papierów wartościowych, więc mogą być kupowane i sprzedawane przez inwestorów na otwartym rynku. Spółki decydują się wejść na giełdę, aby pozyskać kapitał na rozwój, inwestycje czy spłatę zadłużenia, oferując w zamian udział w swojej własności i przyszłych zyskach^{[1] [2] [3] [4]}.

Spółka giełdowa to przedsiębiorstwo, którego akcje są notowane na giełdzie papierów wartościowych, umożliwiając publiczny obrót nimi.

Definicja spółki giełdowej

Historia spółek giełdowych sięga czasów renesansu. W 1602 roku holenderska Kompania Wschodnioindyjska stała się pierwszą firmą, która wyemitowała akcje, umożliwiając ich publiczny handel na giełdzie w Amsterdamie, co zapoczątkowało nową erę w finansach – inwestorzy mogli nabywać udziały w spółkach i czerpać zyski z ich działalności bez konieczności bezpośredniego zarządzania firmą^[5].

Rozwój giełd, takich jak założona w 1792 roku New York Stock Exchange czy powstała w 1801 roku Londyńska Giełda Papierów Wartościowych, nadał dalszy bieg rozwojowi spółek giełdowych, które zaczęły wyrastać jak grzyby po deszczu, żeby sfinansować wielkie projekty przemysłowe i infrastrukturalne w XIX wieku^[6]. Współcześnie spółki giełdowe są fundamentem rynków finansowych, a dzięki giełdom mogą szybko pozyskać znaczące ilości kapitału, co wpływa na gospodarki narodowe i międzynarodowe^[7].

​Spółka giełdowa a spółka publiczna

Spółka giełdowa i spółka publiczna są terminami często używanymi zamiennie, ale istnieją między nimi pewne różnice. Spółka publiczna to spółka akcyjna lub komandytowo-akcyjna, która dopuściła do publicznego obrotu co najmniej jedną emisję akcji^[8]. Można je sprzedawać i kupować przez inwestorów na rynku regulowanym lub w alternatywnym systemie obrotu, takim jak NewConnect w Polsce.

Z kolei spółka giełdowa jest rodzajem spółki publicznej, której akcje są notowane na giełdzie papierów wartościowych, a więc są dostępne w obrocie na zorganizowanym rynku kapitałowym, takim jak Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie. Wiąże się to z koniecznością spełniania restrykcyjnych wymogów informacyjnych i regulacyjnych, co podnosi prestiż i wiarygodność spółki^[9].

W praktyce każda spółka giełdowa jest spółką publiczną, ale nie każda spółka publiczna musi być notowana na giełdzie. Możliwa jest sytuacja, w której spółka publiczna dopuściła akcje do obrotu publicznego, ale niekoniecznie na giełdzie – można nimi handlować też na rynkach pozagiełdowych.

​Cechy charakterystyczne spółek giełdowych

Spółki giełdowe charakteryzują się następującymi cechami:

• Akcje spółek giełdowych są notowane na giełdzie papierów wartościowych, więc inwestorzy mogą je publicznie kupować i sprzedawać.
• Spółki giełdowe są zobowiązane do regularnego publikowania szczegółowych raportów finansowych i bieżących informacji, które muszą być rzetelne i zgodne z rzeczywistością.
• Działalność spółek giełdowych jest ściśle nadzorowana przez organy regulacyjne, takie jak Komisja Nadzoru Finansowego w Polsce. Monitorują one przestrzeganie przepisów dotyczących rynku kapitałowego oraz wymogów informacyjnych.
• Akcje spółek giełdowych są zwykle zdematerializowane, więc istnieją w formie elektronicznej, a nie fizycznej. Ułatwia to handel i zabezpiecza przed ryzykiem utraty, zniszczenia lub fałszerstwa.
• Notowanie na giełdzie pozwala spółkom łatwiej pozyskiwać kapitał na rozwój poprzez emisję akcji. Zwiększa też rozpoznawalność spółki wśród inwestorów, klientów i partnerów biznesowych. Spółki giełdowe cieszą się większym zaufaniem i wiarygodnością, co może prowadzić do korzystniejszych warunków kredytowych i lepszych relacji z kontrahentami.
• Publiczny obrót akcjami oznacza, że istnieje ryzyko przejęcia spółki przez innego podmiotu poprzez skupienie wystarczającej liczby akcji.
• Spółki giełdowe muszą przestrzegać zasad ładu korporacyjnego, które obejmują m.in. przejrzystość działania zarządu, ochronę praw akcjonariuszy, uczciwe traktowanie wszystkich inwestorów oraz etyczne postępowanie w biznesie.

Rodzaje spółek giełdowych

W Polsce wyróżnia się następujące rodzaje spółek giełdowych:

• Spółka akcyjna (S.A.) to podstawowy rodzaj spółki giełdowej w Polsce. Jest to spółka kapitałowa, której akcje mogą być notowane na giełdzie. Żeby ją założyć, trzeba posiadać kapitał zakładowy w wysokości co najmniej 100 000 złotych. Spółki akcyjne mają obowiązek sporządzania prospektu emisyjnego i są ściśle nadzorowane przez Komisję Nadzoru Finansowego (KNF).
• Spółka komandytowo-akcyjna (S.K.A.) łączy cechy spółki komandytowej i akcyjnej. Ma co najmniej jednego komplementariusza, który odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki, oraz akcjonariuszy, którzy odpowiadają tylko do wysokości wniesionych wkładów. Spółki tego typu mogą być notowane na giełdzie.
• Prosta spółka akcyjna (PSA) to nowa forma spółki kapitałowej w Polsce, wprowadzona w 2021 roku. Charakteryzuje się uproszczonymi procedurami założenia, minimalnym kapitałem zakładowym wynoszącym 1 zł oraz elastycznymi zasadami dotyczącymi organów spółki i emisji akcji.

Z kolei na świecie wyróżnia się następujące rodzaje spółek giełdowych:

• W Wielkiej Brytanii podstawowym rodzajem jest public limited company (PLC). Jest to spółka akcyjna, która może publicznie emitować akcje i obligacje. Aby stać się PLC, spółka musi spełniać określone wymogi kapitałowe i przejść proces zatwierdzania przez Financial Conduct Authority i London Stock Exchange.
• W USA spółka notowana na giełdzie to zazwyczaj korporacja (Corp.), której akcjami handluje się na giełdach takich jak New York Stock Exchange czy NASDAQ. Korporacje muszą spełniać wymagania Securities and Exchange Commission.
• Société Anonyme (SA) to odpowiednik spółki akcyjnej we Francji i innych krajach frankofońskich. Société Anonyme musi spełniać wymagania dotyczące kapitału zakładowego i przejrzystości finansowej, a jej akcje mogą być przedmiotem publicznego obrotu na giełdach takich jak Euronext.
• Aktiengesellschaft (AG) to niemiecki odpowiednik spółki akcyjnej. Jest to spółka kapitałowa, której akcje mogą być notowane na giełdach papierów wartościowych, takich jak Deutsche Börse. AG podlega ścisłym regulacjom dotyczącym zarządzania i przejrzystości finansowej, a także wymogom dotyczącym kapitału zakładowego.

Różnice pomiędzy konkretnymi rodzajami spółek giełdowych dotyczą zazwyczaj minimalnego wymaganego kapitału zakładowego, organu regulacyjnego, formy prawnej oraz obowiązków informacyjnych.

​Zakładanie spółki giełdowej

Założenie spółki giełdowej w Polsce jest procesem złożonym oraz wymaga współpracy z doradcami prawnymi, finansowymi i audytorami. Całość rozpoczyna się od wyboru formy prawnej – każda z regulowanych w Kodeksie spółek handlowych^[10] form ma specyficzne wymagania dotyczące kapitału zakładowego oraz struktury organizacyjnej.

Po wyborze formy prawnej można przejść do przygotowania aktu założycielskiego oraz statutu spółki. Dokumenty muszą określać m.in. nazwę spółki, siedzibę, przedmiot działalności, wysokość kapitału zakładowego oraz sposób zarządzania spółką. Po ich przygotowaniu należy złożyć wniosek o rejestrację spółki w KRS. Rejestracja obejmuje uzyskanie numeru KRS, REGON oraz NIP – nadaje to spółce osobowość prawną.

Aby spółka mogła przeprowadzić publiczną ofertę akcji, musi przygotować prospekt emisyjny. Dokument ten zawiera szczegółowe informacje o spółce, jej działalności, sytuacji finansowej oraz warunkach emisji akcji. Prospekt należy przesłać do Komisji Nadzoru Finansowego, który analizuje go pod kątem zgodności z przepisami prawa oraz rzetelności przedstawionych informacji. Zatwierdzenie prospektu jest ważnym krokiem w procesie upublicznienia spółki.

Po zatwierdzeniu prospektu przez KNF spółka może przystąpić do Initial Public Offering (IPO), czyli pierwszej publicznej oferty akcji. W ramach IPO oferuje ona swoje akcje inwestorom, co pozwala na pozyskanie kapitału na rozwój. Po udanej emisji akcji spółka musi złożyć wniosek do Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie o dopuszczenie akcji do obrotu na rynku regulowanym. Wniosek musi być poparty odpowiednimi dokumentami, w tym zatwierdzonym prospektem emisyjnym.

Akcje spółki muszą zostać zarejestrowane w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych, co jest niezbędne do ich dopuszczenia do obrotu giełdowego. Rejestracja ta obejmuje wpisanie akcji do systemu elektronicznego prowadzonego przez KDPW. Po zakończeniu wszystkich formalności GPW ustala datę pierwszego notowania akcji na giełdzie papierów wartościowych. Debiut giełdowy to moment, w którym akcje spółki zaczynają być oficjalnie notowane i mogą być kupowane oraz sprzedawane przez inwestorów.

​Ograniczenia spółek giełdowych

Spółki giełdowe muszą mierzyć się z presją rynku i oczekiwaniami akcjonariuszy. Jako podmioty publiczne, są pod stałą obserwacją analityków finansowych, mediów i inwestorów, co wymaga utrzymania wysokiej jakości zarządzania, ponieważ nieodpowiednie zarządzanie lub brak wyników zgodnych z oczekiwaniami interesariuszy mogą prowadzić do spadku wartości akcji, a w skrajnych przypadkach do utraty zaufania inwestorów i kryzysu w spółce.

Spółki giełdowe muszą też liczyć się z ryzykiem przejęcia – publiczny obrót akcjami sprawia, że akcje mogą kupić np. duzi inwestorzy instytucjonalni, którzy w konsekwencji mogą przejąć kontrolę nad spółką. Jest to szczególnie istotne w kontekście dużych transakcji na rynku kapitałowym, gdzie akcjonariusze większościowi mogą zdecydować o sprzedaży swoich udziałów na rzecz nowych inwestorów.

Spółki giełdowe muszą też spełniać wysokie standardy ładu korporacyjnego dotyczące m.in. przejrzystości działań zarządu, ochrony praw akcjonariuszy oraz etycznego postępowania w biznesie, co może wymagać wdrożenia odpowiednich polityk zarządzania, a zatem może wiązać się z dodatkowymi kosztami administracyjnymi i operacyjnymi.

​Zalety spółek giełdowych

Jedną z głównych zalet spółek giełdowych jest możliwość pozyskania znaczącego kapitału na rozwój działalności, co może być istotne w realizacji planów rozwojowych, które byłyby trudne do sfinansowania wyłącznie z własnych środków.

Warto też zauważyć, że publiczne notowanie na giełdzie podnosi prestiż i wiarygodność spółki. Obecność na giełdzie oznacza, że przedsiębiorstwo spełnia surowe wymogi regulacyjne i informacyjne, a to zwiększa zaufanie inwestorów, partnerów biznesowych oraz klientów. Rozpoznawalność może też wspierać działania marketingowe i sprzedażowe.

Bycie spółką giełdową równa się tez większej płynności akcji – dzięki niej akcjonariusze mogą łatwo kupować i sprzedawać udziały w spółce, co może generować większe zainteresowanie ze strony nowych inwestorów. Spółki giełdowe mogą też korzystać z wyceny rynkowej jako miary wartości przedsiębiorstwa, co może być użyteczne w kontekście negocjacji z partnerami handlowymi lub w procesie pozyskiwania dodatkowego finansowania.

Spółki giełdowe mają możliwość wykorzystania swoich akcji jako formy wynagrodzenia i motywacji dla pracowników poprzez programy vestingu. Mogą one przyczynić się do większego zaangażowania i lojalności pracowników, ponieważ wiążą ich interesy z długoterminowym sukcesem spółki.