Ryzyko operacyjne – co to jest i jak je określić?

Prowadzenie i rozwijanie przedsiębiorstwa bardzo często wiąże się z różnym ryzykiem, na przykład operacyjnym. Warto wiedzieć, jak je minimalizować i określać.

Z tego artykułu dowiesz się:

• Czym jest ryzyko operacyjne?
• Jakie są rodzaje ryzyka operacyjnego?
• Jakie są główne czynniki ryzyka operacyjnego?
• Jak określić ryzyko operacyjne?
• Jak zminimalizować ryzyko operacyjne?
• Jak zarządzać ryzykiem operacyjnym?

Ryzyko operacyjne – definicja

Ryzyko operacyjne ma istotne znaczenie m.in. w kontekście osiągania celów biznesowych przedsiębiorstwa i właściwego zarządzania nim.

Ryzyko operacyjne to potencjalna szansa wystąpienia błędów w procesach transakcyjnych oraz ryzyko wynikające z nieadekwatności lub zawodności wewnętrznych procedur, ludzi i systemów technologicznych.

Definicja ryzyka operacyjnego

Rozwój technologii i coraz bardziej złożone struktury organizacyjne sprawiają, że przedsiębiorstwa stają w obliczu coraz większej liczby potencjalnych zagrożeń. Dodatkowo, współczesne problemy społeczne, takie jak terroryzm czy konflikty etniczne, dodają nowych wymiarów ryzyku operacyjnemu. 

Rodzaje ryzyka operacyjnego  

Prowadzenie firmy to zawsze pewne ryzyko. Niekiedy wiąże się ono z finansami, a innym razem z pracownikami. W przypadku ryzyka operacyjnego wyróżniamy cztery jego rodzaje:

• Ryzyko relacji z otoczeniem – jest to ryzyko związane z utratą dobrej reputacji firmy. Negatywne opinie, skargi, procesy sądowe lub nieprzychylne informacje prasowe mogą prowadzić do spadku zaufania klientów, redukcji zysków oraz utraty płynności finansowej firmy. Skutki tego rodzaju ryzyka są szczególnie dotkliwe, gdyż reputacja jest jednym z najcenniejszych aktywów dla każdej organizacji. 
• Ryzyko kadrowe – dotyczy zagrożeń związanych z personelem przedsiębiorstwa. Mogą to być działania umyślne pracowników, a w tym kradzieże, fałszowanie dokumentów czy nadużycia władzy. Ponadto, niska tolerancja stresu, dyskryminacja czy trudności w adaptacji do zmieniających się warunków pracy także prowadzą do wzrostu ryzyka operacyjnego. 
• Ryzyko technologiczne – obejmuje zagrożenia związane z infrastrukturą technologiczną, sprzętem oraz oprogramowaniem wykorzystywanym przez przedsiębiorstwo. Awarie urządzeń, problemy z łącznością czy zabezpieczeniami informatycznymi prowadzą do zakłóceń w działaniu firmy, strat finansowych oraz naruszeń poufności danych. 
• Operacyjne ryzyko technologii – ten rodzaj ryzyka dotyczy konkretnych aspektów technologicznych w procesach operacyjnych przedsiębiorstwa. Najczęściej obejmuje to błędy w procedurach, niedopasowane systemy informatyczne czy problemy z integracją różnych technologii. Nieprawidłowe działanie tych elementów prowadzi do strat operacyjnych oraz utraty efektywności w działaniu przedsiębiorstwa. 

Główne czynniki ryzyka operacyjnego 

Ryzyko operacyjne obejmuje szereg różnorodnych czynników, z którymi przedsiębiorstwa muszą się zmagać w swojej codziennej działalności. Są to m.in.:

• Ludzie – stanowią zarówno siłę roboczą, jak i potencjalne źródło ryzyka dla organizacji. Straty związane z ludźmi mogą wynikać z umyślnych działań pracowników lub konfliktów, które powoli rozwijały się w Twojej firmie, ale nikt wcześniej ich nie zauważył.  
• Procesy – kolejnym obszarem ryzyka są procesy, w których mogą występować błędy proceduralne – wynikające często z konieczności dostosowywania się do zmieniających się wymogów klientów. Niedopasowane procedury prowadzą do strat finansowych i reputacyjnych. 
• Systemy – obejmuje zarówno sprzęt, oprogramowanie jak i całą infrastrukturę techniczną. Awarie urządzeń, problemy z łącznością czy z oprogramowaniem mogą spowodować zakłócenia w procesach, prowadząc tym samym do zmniejszenia efektywności operacyjnej i utraty reputacji. 
• Zdarzenia zewnętrzne – są poza kontrolą organizacji. Mogą to być działania naturalne, na przykład trzęsienia ziemi czy powodzie, ale także działania przestępcze – dobrym przykładem będzie tu terroryzm i cyberprzestępstwo.  

Określanie ryzyka operacyjnego  

Określenie ryzyka operacyjnego wymaga kompleksowego podejścia i uwzględnienia wielu czynników. Na samym początku zacznij od identyfikacji wszystkich potencjalnych zagrożeń, które mogą wpłynąć na operacje Twojej firmy. Dokładnie przeanalizuj wszystkie obszary działalności, procesy, systemy oraz zewnętrzne czynniki, które mogą prowadzić do strat operacyjnych.  

Następnie rozpocznij pomiar ryzyka operacyjnego. Obejmuje on najczęściej ocenę ilościową, jak i jakościową – w zależności od dostępnych danych i narzędzi. Po pomiarze dokonaj analizę zebranych danych. W ten sposób rozumiesz naturę i skutki potencjalnych zagrożeń. Analiza ta powinna uwzględniać zarówno skutki finansowe, jak i niematerialne dla firmy.  

Na koniec zostaje monitorowanie ryzyka operacyjnego i raportowanie. Pamiętaj, że ten rodzaj ryzyka jest wyjątkowo dynamicznym zjawiskiem, które może zmieniać się w czasie. Stale monitoruj ryzyko operacyjne swojej firmy i informuj o wynikach interesariuszy. 

Minimalizowanie ryzyka operacyjnego  

Niezależnie od zdarzeń zewnętrznych lub zawodności wewnętrznych procesów, możesz skutecznie minimalizować swoje ryzyko operacyjne. Jest na to kilka sposobów:

• Kontrola wewnętrzna – istotny element w zarządzaniu ryzykiem operacyjnym. Skuteczna kontrola wewnętrzna obejmuje odpowiednio zaprojektowane procedury, polityki i praktyki, które mają na celu zapobieganie wszelkim nieprawidłowościom w działaniu organizacji. Wdrożenie dobrze przygotowanej i sprawnie funkcjonującej kontroli wewnętrznej pozwala na wczesne wykrywanie potencjalnych zagrożeń, a także szybką interwencję w celu ich rozwiązania. 
• Audyt bankowy – niezależny i obiektywny audyt bankowy to dodatkowe zabezpieczenie przed ryzykiem operacyjnym. Audytorzy bankowi przeprowadzają niezależne oceny skuteczności systemów kontroli wewnętrznej oraz identyfikują obszary ryzyka i potencjalne obszary ulepszeń. Ich analiza dostarczy Ci cennych informacji na temat skuteczności działań podejmowanych w ramach zarządzania ryzykiem operacyjnym. 
• Nadzór bankowy – instytucje nadzorcze monitorują działalność banków, oceniając ich zdolność do zarządzania ryzykiem operacyjnym oraz przestrzegania odpowiednich regulacji i standardów. Inspekcje przeprowadzane przez organy nadzorcze mogą ujawnić wiele wewnętrznych problemów banku i umożliwić podjęcie odpowiednich działań naprawczych. 

Zarządzanie ryzykiem operacyjnym  

Proces zarządzania ryzykiem operacyjnym wymaga systematycznego podejścia opartego na identyfikacji, pomiarze, analizie, monitorowaniu i raportowaniu. Dobra wiadomość jest taka, że istnieje wiele metod i narzędzi, które możesz wykorzystać do skutecznego zarządzania ryzykiem operacyjnym. Mowa o rozwiązaniach, takich jak:

Zabezpieczenie przepływu pieniężnego 

Ryzyko związane z fluktuacjami stóp procentowych, kursów walutowych, cen towarów czy cen akcji może znacząco wpłynąć na przepływy pieniężne przedsiębiorstwa. W celu zabezpieczenia się przed tymi ryzykami zastosuj różnorodne instrumenty finansowe, a w tym: 

• kontrakty terminowe,  
• opcje,  
• umowy swapowe forward,
• inne instrumenty pochodne.  

Zabezpieczenie wartości portfela aktywów 

W przypadku posiadania portfela aktywów narażonego na ryzyko stopy procentowej lub cen akcji zadbaj o zapewnienie stabilności wartości tych aktywów – szczególnie w sytuacjach, gdy portfel obejmuje instrumenty dłużne. Ryzyko stopy procentowej może mieć istotny wpływ na wartość portfela. 

Szacując, minimalizując i odpowiednio zarządzając ryzykiem operacyjnym, nie narazisz swojego przedsiębiorstwa na straty i przyczynisz się do jego regularnego wzrostu, co pozwoli Ci na osiąganie lepszych wyników. biznesowych.