ROCE – co to jest i jak go obliczyć?

ROCE to jeden ze wskaźników finansowych, dzięki któremu inwestorzy i menedżerowie mogą uzyskać wgląd w rentowność przedsiębiorstwa. Jak go obliczyć i jak świadczy on o skutecznym zarządzaniu zasobami?

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

• Czym jest ROCE?
• Jakie są zależności między ROCE a ROE, ROA i ROIC?
• Jakie są elementy ROCE?
• Jak obliczyć ROCE?
• Jak analizować ROCE?
• Jakie są ograniczenia ROCE?
• Jakie są zalety ROCE?

ROCE – definicja

ROCE (ang. return on capital employed, zwrot z zaangażowanego kapitału), to wskaźnik finansowy mierzący efektywność wykorzystania kapitału przedsiębiorstwa. Oblicza się go jako stosunek zysku operacyjnego do zaangażowanego kapitału, który obejmuje zarówno kapitał własny, jak i dług^{[1] [2]}.

ROCE (Return on Capital Employed, zwrot z zaangażowanego kapitału) to wskaźnik finansowy mierzący efektywność wykorzystania całkowitego zaangażowanego kapitału firmy do generowania zysków operacyjnych.

Definicja ROCE

ROCE pozwala ocenić, jak skutecznie firma generuje zyski z całego kapitału, którym dysponuje. Wysokie ROCE wskazuje na dobre zarządzanie kapitałem, a niskie może sugerować potrzebę optymalizacji operacji lub struktury kapitału, co czyni z niego ważne narzędzie dla inwestorów i menedżerów, pomagające w analizie rentowności i podejmowaniu decyzji strategicznych^{[3] [4]}.

ROCE a ROE, ROA i ROIC

Poza ROCE stosuje się także inne wskaźniki finansowe mierzące różne aspekty rentowności firmy i efektywności wykorzystania jej zasobów:

• ROE (ang. return on equity, zwrot z kapitału własnego) mierzy zwrot z kapitału własnego akcjonariuszy, wskazując, jak skutecznie firma wykorzystuje kapitał dostarczony przez swoich właścicieli do generowania zysków. Wskaźnik ten pokazuje, jak dobrze firma zarabia na środkach zainwestowanych przez akcjonariuszy.
• ROA (ang. return on assets, wskaźnik rentowności aktywów) mierzy zwrot z wszystkich aktywów firmy, niezależnie od źródła ich finansowania. Ocenia, jak dobrze firma wykorzystuje swoje aktywa do generowania zysków, co pozwala ocenić jej ogólną efektywność operacyjną.
• ROIC (ang. return on invested capital, zwrot z zainwestowanego kapitału) jest podobny do ROCE, ale może być bardziej precyzyjny w definiowaniu zaangażowanego kapitału. ROIC skupia się na zwrocie z kapitału zainwestowanego w operacyjną działalność firmy, wyłączając nieruchomości, aktywa niematerialne oraz inne nieoperacyjne składniki aktywów. W ten sposób dostarcza bardziej szczegółowego obraz efektywności inwestycji operacyjnych.

Elementy ROCE

ROCE składa się z dwóch elementów^{[5] [6]}:

• Zysk operacyjny (EBIT) to dochód generowany przez działalność operacyjną firmy przed odliczeniem odsetek i podatków. Inaczej mówiąc, jest to miara efektywności podstawowej działalności przedsiębiorstwa, która nie uwzględnia wpływu struktur finansowania i polityki podatkowej. Pokazuje on, ile firma zarabia na podstawowych operacjach, co pozwala ocenić jej zdolności do generowania zysków.
• Zaangażowany kapitał obejmuje kapitał własny akcjonariuszy oraz dług długoterminowy. Kapitał własny to wartość, którą akcjonariusze włożyli do firmy, plus zatrzymane zyski, czyli zyski, które nie zostały wypłacone jako dywidendy. Dług długoterminowy obejmuje zobowiązania finansowe, które firma musi spłacić w dłuższym okresie, zwykle powyżej jednego roku. Zaangażowany kapitał reprezentuje sumę środków finansowych, do których firma ma dostęp, żeby prowadzić działalność i inwestować.

Obliczanie ROCE

ROCE można obliczyć za pomocą następującego wzoru^{[7] [8] [9]}:

ROCE = Zysk operacyjny / Zaangażowany kapitał

Gdzie:

• Zysk operacyjny (EBIT) to dochód z działalności operacyjnej przed odliczeniem odsetek i podatków.
• Zaangażowany kapitał to suma kapitału własnego akcjonariuszy oraz długów długoterminowych.

Najłatwiej przedstawić to na przykładzie – załóżmy, że firma XYZ ma następujące dane finansowe:

• zysk operacyjny – 500 000 zł,
• kapitał własny akcjonariuszy – 1 200 000 zł,
• dług długoterminowy – 800 000 zł.

Pierwszy krokiem jest obliczenie zaangażowanego kapitału:

Zaangażowany kapitał = Kapitał własny + Dług długoterminowy
Zaangażowany kapitał = 1 200 000 zł + 800 000 zł
Zaangażowany kapitał = 2 000 000 zł

Następnie można przejść do wyliczenia ROCE:

ROCE = Zysk operacyjny / Zaangażowany kapitał
ROCE = 500 000 zł / 2 000 000 zł
ROCE = 0,25

Wynik następnie wyraża się w procentach:

ROCE = 0,25 × 100%
ROCE = 25%

Jak widać na przedstawionym przykładzie ROCE dla firmy XYZ wynosi 25%, co oznacza to, że firma generuje 25% zwrotu z każdego złotego zaangażowanego kapitału.

Analiza ROCE

Analizująć ROCE, należy zrozumieć, jakie czynniki wpływają na jego składowe – zysk operacyjny odzwierciedla dochody generowane przez podstawową działalność firmy, co może wskazywać na efektywność operacyjną i zdolność do generowania przychodów z działalności podstawowej, a zaangażowany kapitał obejmuje kapitał własny i dług długoterminowy, co daje pełny obraz zdolności firmy do finansowania własnej działalności.

Wysoki wskaźnik ROCE jest generalnie pozytywnym sygnałem, ponieważ sugeruje to, że firma skutecznie wykorzystuje swój kapitał do generowania zysków. Oznacza to, że jest ona w stanie wygenerować większe zyski z każdego zainwestowanego złotego, a to może przyciągać inwestorów poszukujących firm o solidnej wydajności finansowej. Może to również wskazywać na silną pozycję konkurencyjną firmy, efektywne zarządzanie kosztami oraz zdolność do szybkiego reagowania na zmiany.

Niski wskaźnik ROCE może sugerować, że firma ma problemy ze skutecznym wykorzystaniem kapitału, co może wynikać z różnych przyczyn – niskiej marży operacyjnej, wysokich kosztów operacyjnych, niewłaściwych decyzji inwestycyjnych czy zbyt dużego zadłużenia. Dla menedżerów może być to sygnał do przeglądu i optymalizacji operacji.

ROCE jest szczególnie wartościowy, gdy jest porównywany z wynikami firm w tej samej branży, ponieważ różne branże mają różne struktury kapitałowe i poziomy zwrotów, więc porównanie wartości tego wskaźnika między firmami z różnych sektorów może być mylące. Branże o wysokim intensywności kapitałowej (np. przemysł ciężki) mogą naturalnie mieć niższe ROCE w porównaniu do branż o niskiej intensywności kapitałowej (np. usługi technologiczne).

Analiza trendów w ROCE w dłuższym okresie pozwala ocenić, czy firma poprawia efektywność kapitałową, czy napotyka problemy. Wzrost ROCE w czasie wskazuje na poprawę i lepsze zarządzanie kapitałem, a spadek może sygnalizować problemy operacyjne lub finansowe. W tym kontekście warto również zwrócić uwagę na strukturę kapitału firmy – wysoki poziom zadłużenia może sztucznie zawyżać ROCE, ponieważ zysk operacyjny odnosi się do mniejszego kapitału własnego. W takim przypadku analiza ROCE powinna być uzupełniona o wskaźniki zadłużenia.

ROCE można też stosować do oceny skuteczności strategii inwestycyjnych firmy. Wysokie ROCE w kontekście nowych inwestycji kapitałowych może sugerować, że firma skutecznie alokuje swoje zasoby w najbardziej rentowne projekty. Z kolei niskie ROCE może wskazywać na potrzebę rewizji strategii inwestycyjnej.

Analiza ROCE pomaga zidentyfikować, czy firma efektywnie zarządza swoimi zasobami, co bezpośrednio wpływa na jej rentowność i długoterminową stabilność finansową. Inwestorzy wykorzystują ten wskaźnik do oceny, czy firma jest w stanie generować solidne zwroty z zaangażowanego kapitału, co może prowadzić do wyższych dywidend i wzrostu wartości akcji. Menedżerowie natomiast mogą używać ROCE do identyfikacji obszarów wymagających optymalizacji lub dalszych inwestycji.

Ograniczenia ROCE

Jednym z głównych ograniczeń ROCE jest fakt, że nie uwzględnia on różnic w strukturze kapitałowej między firmami. Firmy z różnym poziomem zadłużenia mogą mieć znacząco różne wskaźniki ROCE, co może prowadzić do mylnych wniosków, jeśli nie uwzględni się kontekstu zadłużenia. Wskaźnik ten nie uwzględnia kosztów kapitału, a to oznacza, że firma z wysokim ROCE może nadal nie generować wartości dla akcjonariuszy, jeśli koszty kapitału są wyższe niż uzyskiwany zwrot.

ROCE opiera się na danych księgowych, a tymi można manipulować różnymi technikami rachunkowości – firma może np. zwiększyć zysk operacyjny krótkoterminowo poprzez redukcję kosztów inwestycyjnych lub przesunięcia księgowe, a to może sztucznie zawyżyć wskaźniki ROCE. Ponadto wskaźnik ten nie zawsze dobrze odzwierciedla efektywność operacyjną w dynamicznych warunkach rynkowych, gdzie nagłe zmiany w przychodach lub kosztach mogą wpłynąć na wyniki bez odzwierciedlenia rzeczywistej długoterminowej wydajności firmy.

ROCE nie zawsze jest też dobrym wskaźnikiem dla firm o wysokim tempie wzrostu, które często reinwestują znaczną część zysków w rozwój. Mogą mieć one naturalnie niższe ROCE w krótkim okresie, co może nie odzwierciedlać ich długoterminowego potencjału wzrostu i zdolności do generowania wartości. ROCE nie uwzględnia też inflacji i zmian wartości pieniądza w czasie, co może być istotne w analizach długoterminowych.

Zalety ROCE

Jedną z głównych zalet ROCE jest zdolność do pomiaru efektywności wykorzystania całkowitego zaangażowanego kapitału, obejmującego zarówno kapitał własny, jak i dług. Dostarcza to pełniejszego obrazu finansowej wydajności firmy w porównaniu do wskaźników skupionych wyłącznie na kapitale własnym lub aktywach. ROCE jest szczególnie przydatne w ocenie rentowności operacyjnej, ponieważ koncentruje się na zysku operacyjnym, który odzwierciedla podstawową działalność firmy przed odliczeniem odsetek i podatków, co pozwala ocenić, jak skutecznie firma generuje zyski ze swojej podstawowej działalności.

Kolejną zaletą jest użyteczność ROCE w porównaniach między firmami w tej samej branży, co ułatwia identyfikację liderów branżowych oraz firm, które mogą mieć problemy z efektywnym wykorzystaniem kapitału. Jest to też cenne narzędzie do analizy trendów w czasie – obserwowanie zmian w ROCE pozwala inwestorom i menedżerom wyszukiwać pozytywne lub negatywne trendy w efektywności kapitałowej firmy.

ROCE jest również ważne w ocenie efektywności inwestycji kapitałowych – firmy z wysokim ROCE są zazwyczaj bardziej skuteczne w alokacji kapitału do najbardziej rentownych projektów, co może prowadzić do wyższych zwrotów dla akcjonariuszy. Pomaga też w podejmowaniu decyzji inwestycyjnych i ocenie atrakcyjności nowych projektów inwestycyjnych.