Restrukturyzacja firmy – co to jest i jak ją przeprowadzić?

Restrukturyzacja firmy pomaga uratować firmę przed bankructwem. Na czym polega i jak ją przeprowadzić?

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

• Czym jest restrukturyzacja firmy?
• Jakie są powody restrukturyzacji firmy?
• Jakie są rodzaje restrukturyzacji firmy?
• Jak przebiega restrukturyzacja firmy?
• Jakie są dobre praktyki w restrukturyzacji firmy?
• Jaka jest rola restrukturyzacji firmy?

Restrukturyzacja firmy – definicja

Restrukturyzacja firmy to proces zmiany struktury organizacyjnej, operacyjnej lub finansowej przedsiębiorstwa w celu poprawy jego efektywności i rentowności^{[1] [2]}. Może obejmować działania, takie jak:

• redukcja zatrudnienia,
• zmiany w zarządzaniu,
• reorganizacja działów,
• zmiany w strategii biznesowej,
• renegocjowanie długów,
• sprzedaż niepotrzebnych aktywów.

Restrukturyzacja firmy to proces zmiany struktury operacyjnej, finansowej lub zarządczej przedsiębiorstwa w celu poprawy jego efektywności i stabilności.

Definicja restrukturyzacji firmy

Celami restrukturyzacji są dostosowanie firmy do zmieniających się warunków rynkowych, zwiększenie konkurencyjności oraz poprawa kondycji finansowej. Często stosuje się ją w sytuacjach kryzysowych, ale może być też elementem strategii długoterminowego rozwoju.

Restrukturyzacja firmy w Polsce jest regulowana głównie przez ustawę z dnia 15 maja 2015 roku – Prawo Restrukturyzacyjne^[3]. Zawarte w nim przepisy umożliwiają przedsiębiorstwom, które mają problemy finansowe, uniknięcia upadłości poprzez zawarcie układu z wierzycielami i podjęcie działań naprawczych.

Powody restrukturyzacji firmy

Restrukturyzację firmy przeprowadza się przede wszystkim z potrzeby poprawy efektywności operacyjnej oraz finansowej przedsiębiorstwa. Jednym z jej najważniejszych powodów jest unikanie upadłości, kiedy firma boryka się z problemami z płynnością i chce zawrzeć układ z wierzycielami, aby rozłożyć spłatę zobowiązań.

Restrukturyzacja może być też wynikiem konieczności dostosowania się do zmian w popycie, presji konkurencyjnej, zmian technologicznych czy prawnych. Firmy często przeprowadzają restrukturyzację, aby zredukować koszty operacyjne.

Czasami restrukturyzacja firmy wynika z potrzeby reorganizacji wewnętrznej struktury zarządzania, żeby zwiększyć efektywność procesów decyzyjnych i operacyjnych. Bywa także stosowana w celu optymalizacji struktury kapitałowej firmy, na przykład poprzez renegocjację warunków kredytów.

W przypadkach fuzji i przejęć restrukturyzacja jest często niezbędna, żeby zintegrować nowe jednostki biznesowe i wyeliminować redundancje w strukturach organizacyjnych. Przeprowadza się ją też jako część strategii długoterminowego wzrostu.

Rodzaje restrukturyzacji firmy

W polskim prawie istnieją cztery główne rodzaje restrukturyzacji firmy, które zostały określone w ustawie z dnia 15 maja 2015 roku – Prawo Restrukturyzacyjne^[4]. Każdy z rodzajów postępowania umożliwia przedsiębiorstwom w trudnej sytuacji finansowej uniknąć upadłości i poprawić ich sytuację przez zawarcie układu z wierzycielami oraz podjęcie odpowiednich działań naprawczych:

• Postępowanie o zatwierdzenie układu to najmniej sformalizowane postępowanie, w którym przedsiębiorca samodzielnie zarządza swoim majątkiem, a sąd jedynie zatwierdza zawarty układ z wierzycielami. Proces ten jest szybki i mało skomplikowany, co czyni go popularnym wśród przedsiębiorców.
• Przyspieszone postępowanie układowe charakteryzuje się większym udziałem sądu od samego początku. Przedsiębiorca uzyskuje ochronę przed egzekucją i wypowiedzeniem ważnych umów przez kontrahentów od chwili otwarcia postępowania. Procedura trwa zazwyczaj do roku i wymaga zgody nadzorcy sądowego na działania przekraczające zwykły zarząd.
• Postępowanie układowe to bardziej rozbudowana procedura niż przyspieszone postępowanie układowe, z możliwością prowadzenia sporów na etapie sporządzania spisu wierzycieli. Główną zaletą jest zawieszenie egzekucji już na etapie rozpatrywania wniosku o otwarcie postępowania, co daje przedsiębiorstwu więcej czasu na restrukturyzację.
• Postępowanie sanacyjne to najbardziej kompleksowa i restrykcyjna forma restrukturyzacji, która zapewnia najszerszą ochronę dłużnikowi, ale jednocześnie powoduje, że przedsiębiorca traci zarząd nad swoim majątkiem na rzecz zarządcy sanacyjnego. Jest to odpowiednie rozwiązanie dla firm w zaawansowanym stanie niewypłacalności, ponieważ pozwala odstąpić od nierentownych umów bez ponoszenia kar umownych.

Przebieg restrukturyzacji firmy

Proces restrukturyzacji firmy rozpoczyna się od analizy sytuacji finansowej przedsiębiorstwa i identyfikacji problemów, które zagrażają jego funkcjonowaniu. Na jej podstawie firma wybiera odpowiednią (tj. dopasować do swojej specyfiki) formę postępowania restrukturyzacyjnego i składa wniosek do sądu przez dłużnika. W zależności od wybranego rodzaju postępowania wniosek może zawierać propozycje układowe oraz plan restrukturyzacyjny, które muszą zostać zatwierdzone przez wierzycieli. W przypadku postępowania sanacyjnego sąd wyznacza zarządcę, który przejmuje kontrolę nad majątkiem firmy, co pozwala na odstąpienie od nierentownych umów i przeprowadzenie głębszych zmian strukturalnych.

Następnie wierzyciele głosują nad przedstawionymi propozycjami układowymi. Jeśli większość wyrazi zgodę, układ zatwierdza sąd, a firma może rozpocząć realizację planu restrukturyzacyjnego. Proces często obejmuje negocjacje z wierzycielami, odroczenie terminów płatności, redukcję zadłużenia czy zmianę warunków umów kredytowych.

Podczas trwania postępowania restrukturyzacyjnego firma działa pod nadzorem sądu lub wyznaczonego nadzorcy sądowego. W przypadku przyspieszonego postępowania układowego dłużnik uzyskuje ochronę przed egzekucją i może kontynuować działalność bez obaw o działania wierzycieli. Po zakończeniu postępowania i zatwierdzeniu układu przedsiębiorstwo przystępuje do realizacji planu naprawczego.

Dobre praktyki w restrukturyzacji firmy

Oto kilka zasad i działań, które mogą pomóc w restrukturyzacji firmy:

• Przed rozpoczęciem restrukturyzacji należy przeanalizować aktualną kondycji firmy – w tym celu przeprowadza się rachunek zysków i strat, analizę bilansu, przepływów pieniężnych oraz wskaźników finansowych. Pozwala to znaleźć główne problemy i obszary wymagające zmian.
• Cele muszą być jasno określone i realistyczne, ponieważ ułatwia to realizację działań naprawczych, monitorowanie postępów i ocenę skuteczności.
• Realistyczne terminy dla każdego etapu restrukturyzacji pomagają utrzymać proces na właściwej drodze i minimalizują ryzyko opóźnień.
• Transparentna i regularna komunikacja z pracownikami, wierzycielami, klientami i innymi interesariuszami obejmuje m.in. informowanie ich o planowanych działaniach, postępach i potencjalnych skutkach restrukturyzacji.
• Warto korzystać z usług doradców restrukturyzacyjnych, prawników, finansistów oraz ekspertów branżowych – mogą oni dostarczyć cennych informacji i pomóc w opracowaniu i wdrożeniu skutecznych strategii restrukturyzacyjnych.
• Proces restrukturyzacji wymaga wprowadzania zmian w strategiach i planach w odpowiedzi na nowe wyzwania i okoliczności, więc warto zachować elastyczność i najszybciej jak to możliwe adaptować się do zmian – ćwiczy to też ogólną odporność firmy.
• W ramach restrukturyzacji warto skoncentrować się na najważniejszych obszarach działalności firmy. Eliminacja nierentownych działań i uproszczenie struktury organizacji mogą poprawić efektywność operacyjną.
• W trakcie restrukturyzacji mogą pojawić się nieprzewidziane przeszkody, więc przygotowanie planu awaryjnego na wypadek niepowodzenia niektórych działań lub pojawienia się nowych problemów pomaga utrzymać cały proces na właściwym torze.
• Restrukturyzacja często wiąże się ze zmianami w kulturze organizacyjnej w firmie, trzeba więc zadbać o odpowiednią komunikację, szkolenia i zwiększanie zaangażowania pracowników, żeby minimalizować ich opór.
• Eliminacja zbędnych kosztów operacyjnych poprawia efektywność finansową firmy, ale może wymagać renegocjacji umów z dostawcami, optymalizacji procesów produkcyjnych czy zmniejszenia wydatków administracyjnych.
• W trakcie restrukturyzacji należy utrzymać dobre relacje z najważniejszymi klientami i partnerami biznesowymi. Informowanie, że firma działa nad poprawą swojej sytuacji, pomaga w zachowaniu zaufania i kontynuacji współpracy.
• Regularna ocena postępów i wyników działań zapewnia, że proces restrukturyzacji przebiega zgodnie z planem i pozwala szybko reagować na problemy.

Rola restrukturyzacji firmy

Restrukturyzacja firmy przywraca przedsiębiorstwu płynność finansową i zdolność generowania zysków, a zatem pozwala uniknąć upadłości. Pozwala też firmie dostosować się do zmieniających się warunków rynkowych oraz poprawić jej efektywność operacyjną.

Dzięki renegocjacji warunków umów z wierzycielami, odroczeniu terminów płatności czy zmianie warunków spłaty długów firma zyskuje czas i przestrzeń, żeby wprowadzić działania naprawcze bez ryzyka natychmiastowej likwidacji. Prowadząc restrukturyzację, można poprawić pozycję konkurencyjną firmy na rynku, wyeliminować nieefektywne operacje i wprowadzić innowacje, które poprawią jej rentowność.

Restrukturyzacja wpływa też na morale pracowników i relacje z interesariuszami. Skutecznie przeprowadzony proces restrukturyzacyjny może zwiększyć zaufanie do firmy zarówno wśród pracowników, jak i inwestorów, pokazując, że przedsiębiorstwo jest zdolne do podejmowania trudnych, ale koniecznych decyzji w celu zapewnienia swojej stabilności i długoterminowego sukcesu.