​Fundusze inwestycyjne otwarte – definicja i charakterystyka

Fundusze inwestycyjne otwarte dają inwestorom możliwość dywersyfikacji portfela i dostęp do profesjonalnego zarządzania aktywami. Dlaczego są atrakcyjnym wyborem dla osób poszukujących efektywnych sposobów na inwestowanie środków?

Z tego artykułu dowiesz się:

• Czym są fundusze inwestycyjne otwarte?
• Jakie są cechy charakterystyczne funduszy inwestycyjnych otwartych?
• Jakie są zależności między funduszami inwestycyjnymi otwartymi a funduszami inwestycyjnymi zamkniętymi?
• Jakie są zależności między funduszami inwestycyjnymi otwartymi a specjalistycznymi funduszami inwestycyjnymi otwartymi?
• Jak działają fundusze inwestycyjne otwarte?
• Jaka jest rola funduszy inwestycyjnych otwartych?

​Fundusze inwestycyjne otwarte – definicja

Fundusze inwestycyjne otwarte to rodzaj funduszy inwestycyjnych, w których może uczestniczyć nieograniczona liczba uczestników. Oferują możliwość kupowania lub sprzedawania udziałów w każdym dniu roboczym. Kapitał zgromadzony w funduszu jest zmienny – wzrasta z nabyciem nowych udziałów i maleje, gdy inwestorzy decydują się je odsprzedać. Inwestycje mogą obejmować szeroki zakres aktywów – akcje, obligacje czy nieruchomości.

Historia funduszy inwestycyjnych otwartych sięga początku XX wieku, kiedy wprowadzono je, żeby umożliwić szerszemu gronu inwestorów dywersyfikację ich portfeli inwestycyjnych. Pierwszy fundusz tego typu powstał w Stanach Zjednoczonych w 1924 roku. Rozwój regulacji prawnych związanych z działalnością funduszy inwestycyjnych odegrał kluczową rolę w ich bezpieczeństwie i transparentności. W USA kamieniem milowym było uchwalenie Ustawy o Spółkach Inwestycyjnych w 1940 roku. Podobne regulacje w późniejszych latach wprowadzono w Europie i innych częściach świata^[1].

Fundusze inwestycyjne otwarte to fundusze, które umożliwiają inwestorom kupno i sprzedaż udziałów w każdym dniu roboczym, opierając wartość udziałów na aktualnej wartości netto aktywów funduszu.

Definicja funduszy inwestycyjnych otwartych

W Polsce historia funduszy inwestycyjnych otwartych rozpoczęła się w latach 90. XX wieku, w trakcie transformacji gospodarczej i otwarcia polskiej gospodarki na światowe rynki finansowe. Pierwsze kroki podjęto zaraz po upadku systemu komunistycznego, kiedy Polska zaczęła przyjmować zasady gospodarki rynkowej i tworzyć podstawy dla nowoczesnego sektora finansowego^[2].

Pierwszy polski fundusz inwestycyjny otwarty powstał w 1992 roku – moment ten zainicjował rozwój rynku funduszy inwestycyjnych w Polsce. W kolejnych latach nastąpił dynamiczny wzrost liczby funduszy, co było wspierane przez procesy prywatyzacji państwowych przedsiębiorstw oraz liberalizację rynku kapitałowego^[3].

Szczególną rolę odegrała wprowadzona w 1997 roku Ustawa o funduszach inwestycyjnych – określała ona zasady organizacji i funkcjonowania funduszy w Polsce, wprowadzając jednocześnie system nadzoru nad ich działalnością. W pierwszych dwóch dekadach XXI wieku polski rynek funduszy inwestycyjnych charakteryzował się dalszym wzrostem i mimo globalnych kryzysów finansowych, które wpłynęły na światowe rynki kapitałowe, wykazał się odpornością. Dziś fundusze inwestycyjne otwarte są dostępne dla inwestorów na całym świecie i stanowią podstawowy składnik portfeli inwestycyjnych -zarówno indywidualnych, jak i instytucjonalnych.

​Cechy charakterystyczne funduszy inwestycyjnych otwartych

Fundusze inwestycyjne otwarte posiadają kilka cech, które odróżniają je od innych:

• Fundusze inwestycyjne otwarte oferują wysoką płynność, umożliwiając inwestorom kupno i sprzedaż udziałów w każdym dniu roboczym. Dzięki temu mogą oni łatwo wchodzić i wychodzić z inwestycji, co jest znaczącą przewagą w porównaniu do inwestycji o ograniczonej płynności, takich jak nieruchomości czy niektóre prywatne inwestycje kapitałowe.
• Jedną z głównych zalet funduszy inwestycyjnych otwartych jest ich dostępność. Inwestorzy mogą zainwestować nawet niewielkie kwoty, co otwiera drogę do dywersyfikacji portfela inwestycyjnego dla osób z różnymi możliwościami finansowymi.
• Fundusze są zarządzane przez doświadczonych menedżerów funduszy, którzy dokonują decyzji inwestycyjnych na podstawie analiz i badań rynkowych.
• Inwestowanie w fundusze inwestycyjne otwarte umożliwia dywersyfikację portfela inwestycyjnego, ponieważ środki lokuje się w różnych aktywach (np. akcjach, obligacjach czy instrumentach rynku pieniężnego). Może to zmniejszać ryzyko inwestycyjne.
• Fundusze inwestycyjne otwarte podlegają rygorystycznym przepisom, które wymagają od nich regularnego raportowania wyników finansowych, struktury portfela i innych ważnych informacji.
• Inwestorzy mogą z czasem zwiększać lub zmniejszać swoje zaangażowanie w fundusz, dokupując lub odsprzedając udziały.
• Fundusze inwestycyjne otwarte oferują szeroki wybór strategii inwestycyjnych, od konserwatywnych i skupionych na bezpieczeństwie kapitału, po agresywne i poszukujące jak najwyższych zwrotów z inwestycji.

Fundusze inwestycyjne otwarte a fundusze inwestycyjne zamknięte

Fundusze inwestycyjne zamknięte i otwarte, mimo że podążają za podobnym celem – generowaniem zysku dla swoich inwestorów przez inwestowanie zgromadzonego kapitału w różne aktywa – różnią się w kilku aspektach.

Podstawowa różnica wynika z mechanizmu emisji i wykupu udziałów. W funduszach inwestycyjnych otwartych liczba udziałów jest zmienna – inwestorzy mogą na bieżąco kupować nowe lub sprzedawać je z powrotem funduszowi. Dzięki temu fundusze są łatwiej dostępne dla szerokiego grona inwestorów.

Fundusze inwestycyjne zamknięte charakteryzują się stałą liczbą udziałów emitowanych jednorazowo w trakcie oferty publicznej. Są zazwyczaj notowane na giełdzie, co oznacza, że inwestorzy mogą je kupować lub sprzedawać na rynku wtórnym – nie ma możliwości odkupienia udziałów bezpośrednio od funduszu przed terminem ich wykupu. Fundusze zamknięte mogą też częściej oferować inwestycje w bardziej niszowe lub mniej płynne aktywa.

Kolejna zależność dotyczy strategii inwestycyjnych i horyzontu czasowego. Fundusze zamknięte często koncentrują się na długoterminowych inwestycjach w wyspecjalizowane sektory rynku lub projekty, co może być mniej atrakcyjne dla inwestorów poszukujących krótkoterminowych zysków.

​Fundusze inwestycyjne otwarte a specjalistyczne fundusze inwestycyjne otwarte

Wspólną cechą obu rodzajów funduszy jest otwarta struktura, więc inwestorzy mogą kupować i sprzedawać udziały w dowolnym momencie. Obydwa typy gromadzą też kapitał od wielu inwestorów w celu wspólnego inwestowania w różne aktywa finansowe zgodnie ze strategią inwestycyjną funduszy.

Różnice zaczynają się pojawiać, gdy weźmiemy pod uwagę cele i strategie inwestycyjne. Specjalistyczne fundusze inwestycyjne otwarte charakteryzują się węższym profilem inwestycyjnym oraz koncentracją na konkretnych sektorach rynku, regionach geograficznych lub klasach aktywów. Mogą to być np. fundusze inwestujące wyłącznie w technologie, energię odnawialną, rynki wschodzące lub nieruchomości.

Specjalizacja przekłada się na potencjalnie wyższe zyski w danych obszarach, ale wiąże się z wyższym ryzykiem. Z tego rodzaju inwestycji najczęściej korzystają bardziej doświadczeni inwestorzy. Oprócz tego specjalistyczne fundusze otwarte mogą też w pewien sposób ograniczać liczbę uczestników, np. poprzez skierowanie oferty wyłącznie do inwestorów z danego regionu lub określenie progu pierwszej wpłaty w swoim statucie.

​Działanie funduszy inwestycyjnych otwartych

Gdy potencjalny inwestor decyduje się zakupić udziały w funduszu, wpłaca on do niego środki, co jest równoznaczne z zakupem – ich wartość jest wyrażona w jednostkach uczestnictwa. Jest ona codziennie aktualizowana i znana jako wartość aktywów netto (NAV) na jednostkę uczestnictwa. Odzwierciedla ona aktualną wartość rynkową wszystkich aktywów funduszu minus jego zobowiązania.

Zgromadzone środki są inwestowane przez zarządzającego funduszem w różne aktywa finansowe, zgodnie z określoną polityką inwestycyjną. Zarządzający wybiera inwestycje na podstawie analiz rynkowych, prognoz ekonomicznych oraz własnej strategii inwestycyjnej, żeby wygenerować jak najlepsze wyniki dla inwestorów.

W trakcie trwania inwestycji może on dokonywać zmian w portfelu inwestycyjnym, sprzedając aktywa o niższej perspektywie wzrostu i kupując te z większym potencjałem. Służy to optymalizacji zwrotu z inwestycji dla uczestników funduszu i pozwala dostosować się do warunków rynkowych. Fundusze inwestycyjne otwarte mogą inwestować w szeroki zakres instrumentów finansowych:

• Akcje reprezentują udział własności w przedsiębiorstwie i dają prawo do części jego zysków oraz majątku.
• Obligacje to instrumenty dłużne wydawane przez rządy lub korporacje w celu pozyskania kapitału.
• Instrumenty rynku pieniężnego obejmują krótkoterminowe papiery wartościowe, takie jak bony skarbowe, certyfikaty depozytowe czy akceptacje bankowe.
• Fundusze inwestycyjne otwarte mogą również inwestować w jednostki uczestnictwa innych funduszy, zarówno otwartych, jak i zamkniętych.
• Instrumenty pochodne, takie jak opcje, kontrakty terminowe (futures) czy swap, to zaawansowane instrumenty finansowe, które mogą być wykorzystywane do zabezpieczania portfela przed ryzykiem (hedging), do spekulacji czy do efektywnego zarządzania portfelem.
• Niektóre fundusze mogą również inwestować bezpośrednio w nieruchomości komercyjne, mieszkalne czy grunty.

Wartość funduszu zmienia się wraz ze zmianami wartości rynkowych poszczególnych aktywów, w które fundusz zainwestował. Odzwierciedla się je w codziennie obliczanej wartości NAV na jednostkę uczestnictwa. Inwestorzy mogą w każdym momencie sprzedać swoje udziały funduszowi w cenie aktualnej wartości NAV. Fundusz wypłaca wtedy inwestorowi wartość jego udziałów (zależy ona od aktualnej wartości rynkowej aktywów funduszu), co zamyka cykl inwestycyjny.

​Rola funduszy inwestycyjnych otwartych

Fundusze inwestycyjne otwarte dają inwestorom możliwość udziału w szerokim spektrum rynków finansowych i klas aktywów trudno dostępnych dla pojedynczego inwestora. Dzięki swojej skali fundusze mogą negocjować lepsze warunki transakcyjne, obniżając tym samym koszty inwestycji dla uczestników.

Poprzez inwestowanie w różnorodne aktywa fundusze zmniejszają ryzyko związane z nieprzewidywalnymi zmianami na rynku oraz ograniczają wpływ negatywnych wyników pojedynczych inwestycji na cały portfel. Sprawia to, że są atrakcyjne dla inwestorów szukających bezpiecznych sposobów pomnażania kapitału.

Menedżerowie funduszu podejmują decyzje inwestycyjne na podstawie analiz i strategii, co może mieć znaczenie dla inwestorów, którzy nie posiadają czasu lub wiedzy, by samodzielnie zarządzać swoimi inwestycjami.

Fundusze odgrywają również ważną rolę w kierowaniu oszczędności na rynki kapitałowe, co wspiera ogólny rozwój gospodarczy. Inwestowanie w akcje, obligacje czy inne instrumenty finansowe dostarcza kapitału przedsiębiorstwom i instytucjom, a także umożliwia im rozwój oraz inwestycje w innowacje. Nie wolno też zapominać, że regularne kupno i sprzedaż aktywów poprawiają płynność rynku, co jest korzystne dla wszystkich jego uczestników.