Fundacja rodzinna: wady i zalety. Poznaj wszystkie za i przeciw

Fundacja rodzinna to obusieczny miecz w rękach polskich przedsiębiorców – może zabezpieczyć majątek na pokolenia lub stać się finansową pułapką. Czy wiesz, że jedna niewłaściwa decyzja może doprowadzić do utraty kontroli nad majątkiem lub sankcyjnego CIT 25%?

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

• Jakie są wady fundacji rodzinnej?
• Jakie są zalety fundacji rodzinnej?

Jakie są wady fundacji rodzinnej?

Od 22 maja 2023 roku^[1] tysiące rodzin stoi przed dylematem: czy korzyści fundacji rodzinnej przeważają nad ryzykami? Wysokie koszty założenia i utrzymania to pierwszy kamień obrazy dla potencjalnych fundatorów. Minimalny fundusz założycielski 100 000 zł^[2] to dopiero początek wydatków – rzeczywiste koszty założenia mogą sięgać 20 000 zł^[3], obejmując opłaty notarialne, sądowe i doradztwo prawne. To jak budowa domu – sama działka to nie wszystko.

Koszty administracyjne to krwotok, który trwa przez całe życie fundacji. Obowiązek prowadzenia pełnej księgowości generuje miesięczne wydatki 600-1500 zł^[4], obowiązkowy audyt co cztery lata kosztuje od kilku do kilkudziesięciu tysięcy złotych^[5], a wynagrodzenia dla organów fundacji mogą pochłaniać znaczną część zysków. To jak utrzymywanie luksusowego samochodu – piękny, ale drogi.

Ograniczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej tworzą złotą klatkę dla przedsiębiorczego ducha. Fundacja może prowadzić tylko ściśle określony katalog czynności – zbywanie mienia, najem, dzierżawę, udział w spółkach handlowych czy obrót papierami wartościowymi. Przekroczenie tych granic skutkuje sankcyjną stawką 25% CIT, która może zniszczyć rentowność całego przedsięwzięcia.

Brak jasności w interpretacji niektórych przepisów dotyczących zakresu dozwolonej działalności tworzy pole niepewności. Czy najem krótkoterminowy to jeszcze dozwolona działalność? Gdzie przebiega granica między inwestowaniem a spekulacją? Te pytania pozostają bez jednoznacznych odpowiedzi, tworząc ryzyko prawne.

Ryzyka podatkowe i prawne czyhają na każdym kroku. Klauzula GAAR może zostać zastosowana, jeśli fundacja jest wykorzystywana instrumentalnie do osiągnięcia korzyści podatkowej bez faktycznego celu ekonomicznego. Ukryte zyski podlegają 15% CIT, a dochody z najmu dla podmiotów powiązanych – 19% CIT. To jak chodzenie po polu minowym.

Podatek od „ukrytych zysków” obejmuje szeroki katalog transakcji z beneficjentem, fundatorem czy podmiotami powiązanymi. Odsetki od pożyczek, usługi doradcze, długoterminowe pożyczki beneficjentom – wszystko to może generować dodatkowe obciążenia podatkowe^[6].

Roszczenia o zachowek nie znikają magicznie z założeniem fundacji. Wniesienie majątku do fundacji rodzinnej nie eliminuje roszczeń spadkowych, a uprawnieni mogą kierować żądania zarówno wobec spadkobierców, jak i samej fundacji. Fundusz założycielski jest doliczany do substratu zachowku, chyba że fundacja została założona ponad 10 lat przed śmiercią fundatora.

Utrata bezpośredniej kontroli nad majątkiem to cena za ochronę. Po wniesieniu aktywów do fundacji, fundator traci bezpośrednie prawo dysponowania nimi – majątek staje się własnością fundacji. Statut musi być precyzyjnie skonstruowany, aby uniknąć niewłaściwego zarządzania lub nadużyć ze strony organów fundacji.

Niejasności i niestabilność przepisów tworzą atmosferę niepewności. Instytucja jest stosunkowo nowa, co oznacza ograniczone doświadczenie praktyczne i orzecznictwo. Istnieje ryzyko przyszłych zmian w przepisach, które mogą negatywnie wpłynąć na opłacalność fundacji rodzinnych^[7].

Fundacja rodzinna nie jest magiczną różdżką, który rozwiąże wszystkie problemy majątkowe. To skomplikowany instrument wymagający dogłębnego zrozumienia i stałego nadzoru. Błędy mogą być bardzo kosztowne.

Damian Sawicki, radca prawny Cyrek Digital

Jakie są zalety fundacji rodzinnej?

Planowanie sukcesji i ciągłość biznesu to koronny argument za fundacją rodzinną. Umożliwia ona przekazywanie majątku rodzinnego kolejnym pokoleniom jak dobrze naoliwiona maszyna, minimalizując ryzyko konfliktów rodzinnych i zapewniając płynność zarządzania. To most łączący przeszłość z przyszłością rodziny.

Zabezpieczenie przed rozdrobnieniem majątku to ochrona przed rodzinną tragedią. Zamiast dzielić firmę między kilkoro dzieci i skazywać ją na paraliż decyzyjny, fundacja utrzymuje aktywa w jednym podmiocie. To jak twierdza chroniąca przed zewnętrznymi wichurami i wewnętrznymi sporami.

Wprowadzenie dodatkowego poziomu właścicielskiego między aktywami inwestycyjnymi a właścicielem uniezależnia zarządzanie od ryzyka związanego z sukcesorami. Nawet jeśli następne pokolenie nie ma kompetencji biznesowych, profesjonalne organy fundacji mogą kontynuować zarządzanie majątkiem.

Zachowanie kontroli nad majątkiem nawet po śmierci fundatora to osiągnięcie nieśmiertelności w sferze finansowej. Statut fundacji pozwala na realizację wizji i wartości fundatora przez dziesiątki lat, wspierając wybrane osoby i cele zgodnie z jego przekonaniami.

Ochrona majątku przed wierzycielami działa jak tarcza prawna. Fundacja rodzinna odpowiada solidarnie z fundatorem jedynie za jego zobowiązania powstałe przed jej ustanowieniem oraz zobowiązania alimentacyjne. Za długi zaciągnięte po założeniu fundacji jej majątek pozostaje nietknięty, z wyjątkiem zobowiązań alimentacyjnych.

Korzyści podatkowe to prawdziwy magnes przyciągający przedsiębiorców. Podmiotowe zwolnienie z CIT pozwala na reinwestowanie 100% zysków bez bieżącego opodatkowania – to jak turbo dla akumulacji kapitału. Podatek 15% pojawia się dopiero przy wypłacie świadczeń, a dla najbliższej rodziny fundatora świadczenia są całkowicie zwolnione z PIT.

Zwolnienie z podatku od zysków kapitałowych obejmuje dywidendy i odsetki otrzymywane od spółek, w których fundacja posiada udziały. Może być wykorzystywana jako struktura holdingowa, gdzie dywidenda wypłacana ze spółki do fundacji rodzinnej jest zwolniona z 19% podatku u źródła.

Wniesienie majątku do fundacji i zyski z aktywnego obrotu papierami wartościowymi są neutralne podatkowo. Korzystne rozwiązanie przy sprzedaży firmy pozwala na wniesienie udziałów i ich późniejszą sprzedaż przez fundację bez podatku, umożliwiając reinwestowanie całości środków.

Elastyczność i możliwość dostosowania do potrzeb rodziny to jak garnitur szyty na miarę. Fundator ma dużą swobodę w określeniu zasad zarządzania, celów oraz zasad wypłat świadczeń dla beneficjentów. Może określić warunki korzystania z majątku, wskazać beneficjentów oraz kryteria otrzymywania wsparcia.

Profesjonalne zarządzanie i pomnażanie majątku przez organy fundacji zapewnia stabilność i rozwój. Obowiązek prowadzenia pełnej księgowości i regularnych audytów zwiększa transparentność i chroni przed nadużyciami. Fundacja może pomnażać majątek poprzez dozwoloną działalność gospodarczą w długoterminowej perspektywie.

Możliwość tworzenia jednostek terenowych w kraju i za granicą otwiera drzwi do międzynarodowej ekspansji. Fundacja może być wspólnikiem w spółkach handlowych, funduszach inwestycyjnych i podobnych podmiotach na całym świecie, budując globalne imperium inwestycyjne.

Eliminacja ryzyka sporów rodzinnych to spokój dla przyszłych pokoleń. Kluczowe decyzje dotyczące majątku są podejmowane z góry przez fundatora i określone w statucie, co buduje transparentność i przewidywalność między członkami rodziny.

Brak wypłacalności fundacji nie jest problemem przy właściwym zarządzaniu – organy fundacji dbają o płynność finansową i spełnianie zobowiązań. To gwarancja stabilności dla beneficjentów i wierzycieli.