Fundacja rodzinna: opodatkowanie. Co musisz wiedzieć?

Opodatkowanie fundacji rodzinnej to prawdziwy labirynt, w którym jeden błąd może kosztować fortunę. Od 22 maja 2023 roku tysiące przedsiębiorców próbuje zrozumieć skomplikowane zasady CIT, zwolnień podatkowych i momentu wypłaty świadczenia. Czy wiesz, kiedy fundacja płaci 15%, a kiedy aż 25% podatku? Jak uniknąć pułapek podatkowych?

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

• Czy fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą?
• Jak opodatkowane są fundacje rodzinne?
• Jak rozliczyć działalność fundacji rodzinnej?

Najważniejsze informacje:

• Fundacja może prowadzić wyłącznie dozwoloną działalność: najem, zbywanie mienia, udziały w spółkach, papiery wartościowe, pożyczki
• Zwolniona z CIT od bieżących dochodów, płaci 15% przy wypłacie świadczeń, 25% za niedozwoloną działalność
• Rozliczenie wymaga pełnej księgowości, deklaracji CIT przy wypłatach, audytu co 4 lata, uwagi na ukryte zyski

Czy fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą?

Fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą, ale wyłącznie w ściśle określonym, zamkniętym katalogu czynności. To kluczowe ograniczenie odróżnia ją od zwykłych spółek – nie służy do aktywnego prowadzenia biznesu, lecz do pasywnego zarządzania majątkiem.

Dozwolona działalność obejmuje zbywanie mienia (z wyjątkiem nabytego wyłącznie w celu dalszego zbycia), najem, dzierżawę, udostępnianie mienia, przystępowanie i uczestnictwo w spółkach handlowych oraz funduszach inwestycyjnych. Fundacja może nabywać i zbywać papiery wartościowe, instrumenty pochodne, udzielać pożyczki spółkom kapitałowym z jej udziałami oraz beneficjentom.

Produkcja rolna i gospodarka leśna również mieszczą się w dozwolonym zakresie, podobnie jak obrót zagranicznymi środkami płatniczymi w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji. Każda czynność wykraczająca poza ten katalog skutkuje sankcyjną stawką 25% CIT.

Fundacja nie może prowadzić działalności handlowej, spekulacyjnej czy deweloperskiej. Zakup nieruchomości w celu dalszej odsprzedaży lub typowa działalność komercyjna są zabronione. Przekroczenie tych granic może prowadzić do zastosowania klauzuli GAAR i kwestionowania całej struktury przez organy podatkowe.

Fundacja rodzinna to instrument zarządzania majątkiem. Kluczem w jej ustanowieniu i działaniu jest zrozumienie, że jej rola to pasywne inwestowanie, a nie aktywna działalność gospodarcza.

Damian Sawicki, radca prawny Cyrek Digital

Jak opodatkowane są fundacje rodzinne?

Opodatkowanie fundacji rodzinnej opiera się na rewolucyjnej zasadzie „odroczonego podatku”, przypominającej estoński CIT. Fundacja korzysta z podmiotowego zwolnienia z podatku dochodowego od bieżących dochodów z dozwolonej działalności, co oznacza, że może reinwestować 100% zysków bez natychmiastowego obciążenia podatkowego.

Podatek dochodowy w wysokości 15% pojawia się dopiero w momencie wypłaty świadczenia beneficjentom lub przy rozwiązaniu fundacji. To fundamentalna różnica wobec tradycyjnego opodatkowania – zamiast płacić podatek od zysków na bieżąco, fundacja odkłada ten obowiązek do momentu rzeczywistego przekazania środków.

Wyjątki od zwolnienia z CIT są surowe i kosztowne. Prowadzenie działalności gospodarczej wykraczającej poza dozwolony zakres skutkuje sankcyjną stawką 25% CIT. Dochody z najmu przedsiębiorstwa lub majątku służącego działalności beneficjenta, fundatora czy podmiotów powiązanych podlegają 19% CIT.

Ukryte zyski to kolejna pułapka podatkowa. Odsetki od pożyczek udzielonych fundacji przez powiązane podmioty, świadczenia z tytułu usług doradczych dla fundatora czy długoterminowe pożyczki beneficjentom podlegają 15% CIT. Może wystąpić także podatek od przychodów z budynków o wartości powyżej 10 mln zł^[1].

Beneficjenci z „grupy zerowej” (najbliższa rodzina fundatora) są zwolnieni z PIT od otrzymywanych świadczeń. Pozostali płacą 10% (I i II grupa podatkowa) lub 15% PIT. Wypłaty nie podlegają daninie solidarnościowej ani składkom ubezpieczeniowym.

Jak rozliczyć działalność fundacji rodzinnej?

Rozliczenie działalności fundacji rodzinnej wymaga precyzyjnego przestrzegania skomplikowanych przepisów i prowadzenia pełnej dokumentacji. Fundacja jako osoba prawna musi prowadzić pełną księgowość zgodnie z ustawą o rachunkowości, co stanowi podstawę wszystkich rozliczeń podatkowych.

Sprawozdania finansowego musi być sporządzane regularnie, a fundacja może stosować uproszczenia dla jednostek mikro lub małych, jeśli spełnia odpowiednie kryteria. Zarząd odpowiada za prawidłowe prowadzenie ksiąg rachunkowych oraz terminowe wypełnianie obowiązków sprawozdawczych.

Deklaracja CIT składana jest elektronicznie do końca trzeciego miesiąca po zakończeniu roku podatkowego, ale dotyczy wyłącznie działalności opodatkowanej. W przypadku wypłaty świadczeń beneficjentom, fundacja musi zapłacić 15% CIT do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu przekazania świadczenia.

Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych to kolejny obowiązek – fundacja musi być zgłoszona do CRBR. Przeprowadzenie audytu zarządzania aktywami jest obowiązkowe co najmniej raz na cztery lata przez zespół składający się z biegłego rewidenta, doradcy podatkowego oraz adwokata lub radcy prawnego.

Szczególną uwagę należy zwrócić na transakcje z podmiotami powiązanymi, które mogą podlegać przepisom o cenach transferowych. Każda transakcja musi być dokumentowana według zasad rynkowych, a przekroczenie ustawowych progów wymaga szczegółowej dokumentacji cenowej.

Utrata zwolnienia z CIT następuje, jeśli fundacja w organizacji nie zostanie zgłoszona do rejestru w ciągu sześciu miesięcy. Wówczas musi złożyć zeznania podatkowe za cały okres i zapłacić zaległy podatek wraz z odsetkami za zaległości podatkowe powstałe od dnia założenia.