Franczyza – co to jest i na czym polega?

Franczyza, jako dynamiczny i sprawdzony model biznesowy, otwiera drzwi do przedsiębiorczości, oferując unikalną kombinację niezależności własnej firmy ze wsparciem i siłą uznanej marki.

Z tego artykułu dowiesz się:

• Czym jest franczyza?
• Jakie są rodzaje franczyzy?
• Jak stworzyć strategię franczyzy?
• Jakie są koszty prowadzenia franczyzy?
• Jakie są przykłady znanych franczyz?
• Jakie są ograniczenia franczyzy?
• Jakie są korzyści z franczyzy?

Franczyza – definicja

Franczyza to model biznesowy, w którym franczyzodawca (inaczej właściciel marki) udziela franczyzobiorcy (każdy inny przedsiębiorca) praw do korzystania ze swojej marki i systemu biznesowego – w zamian franczyzobiorca ponosi opłaty franczyzowe. W ramach umowy franczyzowej franczyzodawca oferuje wsparcie w zakresie szkoleń, marketingu i zarządzania, a franczyzobiorca jest zobowiązany do przestrzegania określonych standardów i procedur, aby zapewnić jednolitość marki.

Początków franczyzy można szukać już w średniowieczu, kiedy to panowie feudalni udzielali innymi prawa do korzystania z ziem, rynków i innych zasobów, ale jej współczesna forma rozwinęła się w XIX wieku w Stanach Zjednoczonych, zwłaszcza w sektorze detalicznym i usługowym – McDonald’s z powodzeniem stosuje ten model od lat 50. XX wieku. Franczyza ze względu na możliwość szybkiej ekspansji marki i modelu biznesowego bez dużych inwestycji kapitałowych ze strony franczyzodawcy, stała się popularną metodą prowadzenia biznesu na całym świecie.

Franczyza to model biznesowy, w którym jeden podmiot (franczyzodawca) udostępnia innemu (franczyzobiorcy) swoją markę, know-how i system operacyjny w zamian za opłaty franczyzowe.

Definicja franczyzy.

Pisząc o franczyzie, warto wspomnieć o dwóch podstawowych elementach. Pierwszym jest pakiet franczyzowy – jest to zbiór zasobów, narzędzi i informacji, udostępnianych franczyzobiorcy przez franczyzodawcę do skutecznego zarządzania i rozwoju działalności. W jego skład wchodzą specjalistyczna wiedza dotycząca prowadzenia biznesu (procedury operacyjne, szkolenia, wskazówki marketingowe i sprzedażowe), wytyczne dotyczące wizualizacji punktu, standardów obsługi klienta, a także wsparcie w zakresie dostępu do zaopatrzenia i technologii. Pakiet służy zapewnieniu spójności działania franczyzobiorcy w ramach systemu franczyzowego.

Drugim elementem jest umowa franczyzowa – jest to dokument, określający warunki współpracy między franczyzodawcą a franczyzobiorcą. Precyzuje wysokość i częstotliwość opłat franczyzowych, zasady korzystania z marki i systemu, zakres wsparcia od franczyzodawcy oraz zobowiązania franczyzobiorcy. Umowa chroni prawa obu stron, zapewniając franczyzodawcy kontrolę nad sposobem wykorzystania jego marki i systemu, a franczyzobiorcy daje pewność i wytyczne w prowadzeniu biznesu.

Rodzaje franczyzy

Rodzaje franczyzy mogą być klasyfikowane na różne sposoby, w zależności od rodzaju działalności, know-how i sposobu organizacji systemu. W kontekście rodzaju działalności wyróżnia się:

• franczyzę dystrybucyjną, w której franczyzobiorca otrzymuje towary oraz informacje, jak skutecznie je sprzedawać; następnie oznacza sklep znakiem towarowym franczyzodawcy i korzysta z jego wsparcia w merchandisingu i marketingu,
• franczyzę usługową, w której franczyzobiorca otrzymuje receptury i procedury wykonywania usługi, żeby prowadzić punkt usługowy pod znakiem towarowym franczyzodawcy; korzysta też z jego wsparcia w różnych aspektach działalności.

W przypadku franczyz dzielonych ze względu na know-how wyróżnia się:

• franczyzę dystrybucji produktu, w której dystrybutor lub producent udostępnia franczyzobiorcy produkty czy usług do sprzedaży,
• franczyzę koncepcji działalności, w której franczyzobiorca dostaje całe know-how dotyczące prowadzenia biznesu.

Franczyzy można też podzielić według organizacji systemu. W tym przypadku wyróżnia się:

• franczyzę bezpośrednią, czyli najprostszy sposób rozwoju systemu franczyzowego – umowę zawierają tylko franczyzodawca i franczyzobiorca,
• franczyzę wielokrotną, w której franczyzobiorca wielokrotny dostaje wyłączność tworzenia jednostek systemu franczyzowego na określonym terenie i zobowiązuje się do stworzenia ich określonej liczby w wyznaczonym czasie,
• masterfranczyzę, w której franczyzodawca udziela franczyzobiorcy wyłączności na korzystanie z pakietu franczyzowego na danym terenie.

Tworzenie strategii franczyzy

Tworzenie strategii biznesowej franczyzy zawsze rozpoczyna się od gruntownej analizy obecnego modelu biznesowego oraz ocenie jego rentowności i łatwości powielenia. Warto też zastanowić się, czy Twoja marka i produkt są w stanie przyciągnąć franczyzobiorców, a Twoje procesy biznesowe są wystarczająco dobrze zdefiniowane, żeby można było je replikować w różnych lokalizacjach.

Kolejnym krokiem jest stworzenie dokumentacji – umowy franczyzowej oraz innych dokumentów, takich jak podręczniki dla franczyzobiorców. Stanowią one podstawę relacji między stronami franczyzy oraz określają warunki ich współpracy, prawa i obowiązki. Na tym etapie tworzy się także strukturę opłat franczyzowych – w tym wypadku należy znaleźć równowagę między dostępnością opłat wstępnych dla potencjalnych franczyzobiorców a opłatami bieżącymi, zapewniającymi dochody franczyzodawcy. Powinny one odzwierciedlać wartość marki oraz poziom wsparcia i szkoleń oferowanych przez franczyzodawcę.

Rekrutacja franczyzobiorców wymaga opracowania przemyślanej strategii marketingowej. Franczyzodawca musi przekazać wartość swojej oferty oraz misję i wizję marki, żeby przyciągnąć kandydatów, którzy będą pasować do kultury organizacyjnej i wizerunku firmy. Równie istotne jest zapewnienie szkoleń oraz wsparcia operacyjnego zrekrutowanym franczyzobiorcom – pomaga w tym opracowanie pakietu franczyzowego.

Koszty prowadzenia franczyzy

Koszty prowadzenia franczyzy określa wiele czynników. Pierwszą barierą są początkowe opłaty franczyzowe – ich wysokość zależy przede wszystkim od renomy i popularności marki franczyzowej. Ponadto, opłaty obejmują prawo do korzystania z marki, dostęp do know-how, inwestycje w lokal, wyposażenie czy zakup towarów.

Także bieżące koszty operacyjne w postaci opłat franczyzowych (znanych też pod angielskim pojęciem „royalties”) stanowią ważną część całości kosztów franczyzy. Zwykle oblicza się je jako procent od obrotów, ale można też spotkać się z rozliczeniem z postaci stałej kwoty. Ponadto, franczyzobiorcy muszą pokrywać koszty stałe, takie jak wynagrodzenia pracowników, czynsz za lokal, rachunki za media, koszty utrzymania, zaopatrzenie i ubezpieczenie.

Koszty mogą się różnić w zależności od branży, lokalizacji, wielkości firmy oraz specyficznych wymagań marki franczyzowej. Potencjalni franczyzobiorcy powinni dokładnie przeanalizować koszty przed podjęciem decyzji o przystąpieniu do systemu franczyzowego, aby upewnić się, że są w stanie im sprostać.

Przykłady znanych franczyz

Każda z wymienionych niżej franczyz wyróżnia się swoim modelem biznesowym, ale wszystkie łączy zdolność do skalowania i powtarzalności. Wszystkie łączy też fakt, że odniosły duży – czasami globalny – sukces i zapisały się w świadomości odbiorców. Oto kilka przykładów:

• McDonald’s to jedna z najbardziej znanych franczyz na świecie, specjalizująca się w szybkim serwowaniu posiłków. Model biznesowy opiera się na jednolitych standardach w zakresie jakości, usług i czystości.
• Subway to sieć fast foodów specjalizująca się w świeżych kanapkach i sałatkach. Jest znana z niskich opłat wstępnych i elastyczności w wyborze lokalizacji.
• 7-Eleven to międzynarodowa sieć sklepów convenience, oferująca franczyzę z modelem biznesowym opartym na łatwo dostępnych, szybkich zakupach.
• Hilton Hotels & Resorts to globalna sieć hotelowa oferująca franczyzę, w której nacisk kładzie się na wysoki standard obsługi i udogodnienia.
• Żabka to polska sieć sklepów typu convenience, wyróżniająca się dużą liczbą punktów oraz szeroką dostępnością produktów. Żabka słynie także z rozbudowanego influencer marketingu, który tworzą zarówno znani influencerzy, jak i zwyczajni pracownicy Żabek.

Ograniczenia franczyzy

Ograniczenia franczyzy są widoczne przede wszystkim z perspektywy franczyzobiorcy. Jest on zobowiązany do przestrzegania ścisłych wytycznych i standardów operacyjnych, ustalonych przez franczyzodawcę, co może ograniczać indywidualną kreatywność i niezależność w prowadzeniu działalności. Często musi również płacić regularne opłaty franczyzowe i udział w przychodach, co może wpływać na ogólną rentowność ich biznesu.

Co ważne – sukces franczyzobiorcy zależy od reputacji i działań franczyzodawcy, co może stanowić ryzyko, jeśli marka franczyzowa napotka problemy. Franczyzobiorca może również napotkać ograniczenia w zakresie ekspansji i rozwoju, zależne od warunków umowy franczyzowej.

Korzyści z franczyzy

Franczyza to atrakcyjna opcja dla przedsiębiorców, pragnących prowadzić własny biznes, ale chcących uniknąć niektórych wyzwań, związanych z rozpoczynaniem działalności od zera. Oferuje ona dostęp do sprawdzonego modelu biznesowego i renomowanej marki, co zwiększa szanse osiągnięcia rynkowego sukcesu. Franczyzobiorcy czerpią korzyści ze wsparcia franczyzodawcy, co może ułatwić im zarządzanie biznesem, zwłaszcza w przypadku nowych przedsiębiorców.

Koszty rozpoczęcia działalności w ramach franczyzy są często niższe niż w przypadku tworzenia firmy od podstaw – wiąże się to z mniejszą koniecznością inwestowania w budowę marki i systemu operacyjnego. Także ryzyko biznesowe spada, ponieważ franczyzobiorca korzysta z doświadczenia i ugruntowanej pozycji franczyzodawcy na rynku.

Franczyza pozwala na szybką ekspansję i większą skalę działalności, a dzięki sieci franczyzowej przedsiębiorca może korzystać z synergii działania w ramach większego systemu. Przekłada się to na lepsze możliwości negocjacyjne, większy zasięg rynkowy i skuteczniejsze strategie marketingowe.