Warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego – co to jest?

Warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego to najbardziej wyrafinowany mechanizm zwiększania kapitału w spółce akcyjnej, który łączy w sobie elastyczność finansową z możliwościami restrukturyzacyjnymi. W przeciwieństwie do zwykłego podwyższenia, gdzie kapitał rośnie natychmiast po wpisie do KRS, warunkowe podwyższenie następuje stopniowo – w miarę tego, jak uprawnione osoby wykonują swoje prawo do objęcia akcji.

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

• Czym jest warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego?
• Jakie prawa regulują warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego?
• Jak przebiega warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego?
• Jaka jest rola warunkowego podwyższenie kapitału zakładowego?

Najważniejsze informacje:

• Warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego to szczególny tryb stosowany wyłącznie w spółce akcyjnej, polegający na tym, że Walne Zgromadzenie uchwala podwyższenie z zastrzeżeniem wykonania prawa objęcia akcji przez osoby uprawnione na warunkach określonych w uchwale, przy czym definitywne podwyższenie następuje stopniowo z chwilą zapisu praw ze zdematerializowanych akcji.
• Warunkowe podwyższenie kapitału regulują art. 448-452 Kodeksu spółek handlowych, które określają cele, limity oraz procedury tego trybu, przy czym wartość nominalna warunkowego podwyższenia nie może przekraczać dwukrotności kapitału zakładowego z chwili podejmowania stosownej uchwały^[1].
• Procedura obejmuje podjęcie uchwały przez Walne Zgromadzenie większością 3/4 głosów w formie aktu notarialnego, rejestrację w KRS, ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym w terminie 6 tygodni, objęcie akcji przez uprawnione osoby poprzez złożenie pisemnego oświadczenia oraz coroczne zgłaszanie przez zarząd spółki sądowi rejestracyjnemu wykazu objętych akcji.
• Rola warunkowego podwyższenia obejmuje oddłużanie spółki poprzez konwersję wierzytelności na akcje, wprowadzanie programów motywacyjnych dla pracowników i członków zarządu w zamian za wierzytelności z tytułu udziału w zysku spółki lub spółki zależnej, emisję obligacji zamiennych oraz emisję warrantów subskrypcyjnych jako instrumentu pozyskiwania kapitału na przyszłe emisje akcji.

Warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego – definicja

Warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego to szczególny tryb zwiększenia kapitału w spółce akcyjnej, który zasadniczo różni się od klasycznych metod podwyższenia kapitału spółki. Istota tego mechanizmu polega na tym, że skutek prawny w postaci zwiększenia kapitału ma charakter zawieszający i jest uzależniony od woli osoby uprawnionej do objęcia akcji.

Walne zgromadzenie akcjonariuszy może uchwalić podwyższenie kapitału zakładowego z zastrzeżeniem, że osoby, którym przyznano prawo do objęcia akcji, wykonają je na warunkach określonych w uchwale. To forma przyznania prawa pierwszeństwa w nabywaniu nowych akcji, która znajduje zastosowanie w ściśle określonych sytuacjach biznesowych.

Warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego to tryb stosowany wyłącznie w spółce akcyjnej, w którym Walne zgromadzenie uchwala podwyższenie kapitału z zastrzeżeniem wykonania prawa objęcia akcji przez uprawnione osoby, przy czym definitywne podwyższenie dochodzi do skutku stopniowo z chwilą zapisu praw ze zdematerializowanych akcji na rachunku papierów wartościowych lub rachunku zbiorczym, a nie z chwilą rejestracji w KRS.

Definicja warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego

W przeciwieństwie do zwykłego podwyższenia kapitału zakładowego, które staje się skuteczne z chwilą dokonania wpisu do KRS, warunkowe podwyższenie prowadzi do odłożonego w czasie zwiększenia kapitału. Osoby uprawnione – czy będą to obligatariusze obligacji zamiennych z prawem pierwszeństwa, pracownicy oraz członkowie zarządu lub rady nadzorczej (w zamian za wkłady niepieniężne stanowiące wierzytelności z tytułu nabytych uprawnień do udziału w zysku spółki lub spółki zależnej), czy posiadacze warrantów subskrypcyjnych – wykonują swoje prawo poprzez złożenie pisemnego oświadczenia. Dopiero w momencie objęcia akcji i zapisu praw na rachunku następuje faktyczne podwyższenie kapitału. Zarząd spółki ma obowiązek zgłaszać corocznie do sądu rejestrowego wykaz akcji objętych w danym roku, co pozwala na bieżącą aktualizację wysokości kapitału zakładowego spółki akcyjnej.

Jakie prawa regulują warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego?

Podstawowym aktem prawnym regulującym warunkowe podwyższenie kapitału są przepisy art. 448-452 Kodeksu spółek handlowych, które szczegółowo określają cele, procedury oraz ograniczenia tego trybu. Art. 448 § 1 KSH stanowi, że Walne Zgromadzenie może uchwalić podwyższenie kapitału zakładowego z zastrzeżeniem, iż osoby, którym przyznano prawo do objęcia akcji, wykonają je na warunkach określonych w uchwale, w trybie określonym w art. 448-452 KSH.

Kluczowe znaczenie ma art. 448 § 2 KSH, który zawiera enumeratywne wyliczenie celów – uchwała o warunkowym podwyższeniu kapitału może zostać powzięta wyłącznie w celu przyznania praw do objęcia akcji przez obligatariuszy obligacji zamiennych lub obligacji z prawem pierwszeństwa, w celu przyznania praw pracownikom, członkom zarządu lub rady nadzorczej w zamian za wkłady niepieniężne stanowiące wierzytelności z tytułu udziału w zysku spółki, lub w celu przyznania praw posiadaczom warrantów subskrypcyjnych^[2].

Istotne ograniczenie wprowadza art. 448 § 3 KSH, który reguluje, że wartość nominalna warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego nie może przekraczać dwukrotności kapitału zakładowego z chwili powzięcia właściwej uchwały przez Walne Zgromadzenie. To ustawowe ograniczenie ma na celu ochronę dotychczasowych akcjonariuszy przed nadmiernym rozwodnieniem ich udziałów w spółce akcyjnej.

Co istotne, podwyższenie kapitału w wymienionych celach może nastąpić wyłącznie w trybie warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego – wykorzystanie innych trybów, takich jak zwykłe podwyższenie czy podwyższenie w granicach kapitału docelowego, w tych celach jest niedopuszczalne.

W zakresie procedury stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zwykłego podwyższenia kapitału oraz podwyższenia ze środków własnych spółki, w szczególności dotyczące treści uchwały i prawa poboru. Warunkowe podwyższenie następuje z uwzględnieniem przepisów o obligacjach, zwłaszcza gdy jego celem jest przyznanie praw do objęcia akcji obligatariuszom.

W przypadku objęcia akcji w zamian za wkład niepieniężny (aport), stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące wkładów niepieniężnych (art. 311 § 1 i 312 KSH), co wymaga sporządzenia sprawozdania zarządu oraz uzyskania opinii biegłego rewidenta. Z perspektywy podatku od czynności cywilnoprawnych, podwyższenie kapitału zakładowego w spółce akcyjnej podlega opodatkowaniu według stawki 0,5%^[3], przy czym obowiązek podatkowy powstaje z chwili podjęcia uchwały o podwyższeniu kapitału spółki mającej osobowość prawną.

Warunkowe podwyższenie kapitału to narzędzie, które wymaga precyzyjnego planowania prawnego i finansowego. Kluczowe jest przestrzeganie limitu wartości nominalnej – nie może ona przekraczać dwukrotności kapitału zakładowego. Warto też pamiętać, że w przypadku podwyższenia kapitału zakładowego mającego na celu oddłużenie poprzez konwersję wierzytelności, szczególną uwagę należy zwrócić na aspekty podatkowe. Konwersja wierzytelności na akcje w ramach warunkowego podwyższenia może rodzić konsekwencje w CIT/PIT, a w przypadku odsetek należnych wspólnikowi zagranicznemu – także w podatku u źródła.

Max Cyrek, CEO Cyrek Digital

Jak przebiega warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego?

Procedura warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego rozpoczyna się od podjęcia uchwały przez Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy. Uchwała wymaga większości co najmniej 3/4 głosów i musi być sporządzona w formie aktu notarialnego, co stanowi jeden z wymogów formalnych tego trybu.

Treść uchwały powinna określać wartość nominalną podwyższenia, cel warunkowego podwyższenia (zgodnie z enumeratywnym wyliczeniem w art. 448 § 2 KSH), termin wykonania prawa objęcia akcji oraz precyzyjne określenie grona osób uprawnionych do objęcia akcji.

Maksymalna wartość nominalna warunkowego podwyższenia nie może przekraczać dwukrotności kapitału zakładowego z chwili podejmowania stosownej uchwały^[4], co stanowi sztywny limit ustawowy chroniący interesy dotychczasowych akcjonariuszy.

Po podjęciu uchwały następuje etap rejestracyjny. Zarząd spółki zgłasza warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego do sądu rejestrowego (KRS), składając wniosek wraz z niezbędną dokumentacją, w tym uchwałą w formie aktu notarialnego oraz dokumentami potwierdzającymi spełnienie wymogów ustawowych.

Po dokonaniu wpisu w KRS zarząd ma obowiązek ogłosić uchwałę w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (lub innym miejscu wskazanym w statucie spółki) najpóźniej w terminie sześciu tygodni od dnia wpisu warunkowego podwyższenia do rejestru^[5]. To ogłoszenie ma kluczowe znaczenie informacyjne dla potencjalnych uprawnionych oraz dla rynku kapitałowego.

Trzeci etap to objęcie akcji przez osoby uprawnione. Skutek podwyższenia jest uzależniony od woli osoby uprawnionej – uprawnieni, np. obligatariusze obligacji zamiennych lub pracownicy oraz członkowie zarządu otrzymujący akcje w zamian za wierzytelności z tytułu udziału w zysku spółki, wykonują swoje prawo do objęcia akcji poprzez złożenie pisemnego oświadczenia.

Spółka przygotowuje specjalne formularze, na których uprawnieni składają oświadczenia o objęciu akcji. Objęte akcje muszą zostać całkowicie opłacone lub wniesione – jeśli objęcie następuje za wkłady niepieniężne (aporty stanowiące wierzytelności), wymagane jest sprawozdanie zarządu i opinia biegłego rewidenta zgodnie z przepisami o wkładach niepieniężnych.

Kluczową cechą warunkowego podwyższenia jest moment, w którym podwyższenie kapitału zakładowego następuje. W przeciwieństwie do innych trybów, gdzie wpis w KRS ma charakter konstytutywny, w przypadku warunkowego podwyższenia kapitału definitywne zwiększenie kapitału dochodzi do skutku nie z chwilą rejestracji w KRS, lecz z chwilą zapisu praw ze zdematerializowanych akcji na rachunku papierów wartościowych lub rachunku zbiorczym (lub w rejestrze akcjonariuszy).

Podwyższenie następuje stopniowo, w miarę wykonywania prawa objęcia akcji przez kolejne uprawnione osoby. Zarząd ma obowiązek corocznego zgłaszania sądowi rejestracyjnemu wykazu akcji objętych w danym roku w terminie 30 dni po upływie każdego roku kalendarzowego (czyli do 30 stycznia każdego roku)^[6], co pozwala na aktualizację wpisu dotyczącego wysokości kapitału zakładowego. Wpis podwyższenia kapitału zakładowego dokonany w tym trybie do KRS ma charakter deklaratoryjny (potwierdzający), a nie konstytutywny jak w innych trybach.

Jaka jest rola warunkowego podwyższenie kapitału zakładowego?

Warunkowe podwyższenie kapitału pełni kilka kluczowych funkcji strategicznych w spółce akcyjnej. Główną rolą jest oddłużanie i restrukturyzacja spółki poprzez konwersję wierzytelności na akcje. Mechanizm ten pozwala na przeniesienie długów spółki wobec wierzycieli (często obligatariuszy obligacji zamiennych) na kapitał własny, co zmniejsza zobowiązania i wzmacnia strukturę finansową przedsiębiorstwa.

W przypadku podwyższenia kapitału zakładowego mającego na celu oddłużenie, obligatariusze mogą zamienić swoje obligacje na akcje spółki, stając się jej współwłaścicielami. To rozwiązanie jest szczególnie cenione w procesach restrukturyzacyjnych, gdzie konieczne jest szybkie zmniejszenie zadłużenia bez konieczności pozyskiwania środków pieniężnych z zewnątrz.

Uchwała o warunkowym podwyższeniu kapitału zakładowego może mieć na celu przyznanie praw do objęcia akcji pracownikom, członkom zarządu lub rady nadzorczej w zamian za wkłady niepieniężne stanowiące wierzytelności, jakie przysługują tym osobom z tytułu nabytych uprawnień do udziału w zysku spółki lub spółki zależnej.

Takie programy, zwane opcjami na akcje lub planami akcyjnymi, motywują kluczowych pracowników do długoterminowego zaangażowania, gdyż ich wynagrodzenie staje się bezpośrednio powiązane z wynikami finansowymi spółki. W praktyce spółka może przyznać pracownikom lub członkom zarządu prawo do nabycia nowych akcji w przyszłości po korzystnej cenie, pod warunkiem osiągnięcia określonych celów biznesowych.

Emisja obligacji zamiennych pozwala spółce na pozyskanie kapitału na rozwój, przy jednoczesnym zaoferowaniu inwestorom możliwości zamiany obligacji na akcje w przyszłości. To rozwiązanie łączy zalety finansowania długiem (spółka otrzymuje środki pieniężne natychmiast) z możliwością późniejszej konwersji na kapitał (co eliminuje konieczność spłaty długu).

Podobnie, emisja warrantów subskrypcyjnych daje posiadaczom warrantów prawo do objęcia akcji na określonych warunkach w przyszłości, co stanowi dodatkowy instrument pozyskiwania kapitału. Wartość nominalna warunkowego podwyższenia nie może przekraczać dwukrotności kapitału zakładowego z chwili podjęcia uchwały^[7], co stanowi istotne ograniczenie skali operacji, ale jednocześnie chroni dotychczasowych akcjonariuszy przed nadmiernym rozwodnieniem ich udziałów.

Istotną zaletą warunkowego podwyższenia kapitału jest jego elastyczność czasowa. W przeciwieństwie do zwykłego podwyższenia, gdzie kapitał musi być podwyższony w określonym terminie, warunkowe podwyższenie następuje stopniowo, w zależności od decyzji uprawnionych osób. To pozwala spółce na elastyczne zarządzanie strukturą kapitałową bez konieczności natychmiastowej emisji wszystkich akcji.

W przypadku podwyższenia kapitału zakładowego spółki akcyjnej w trybie warunkowym szczególnie istotne jest prawidłowe określenie w statucie spółki warunków wykonania prawa objęcia akcji oraz precyzyjne wskazanie grona uprawnionych osób. Zarząd spółki musi na bieżąco monitorować wykonywanie praw przez uprawnionych i zgłaszać zmiany kapitału zakładowego do sądu rejestrowego, co wymaga sprawnej organizacji procesów wewnętrznych i współpracy z działem prawnym oraz księgowością.