User Centered Design – co to jest?

User Centered Design stawia użytkownika w centrum procesu projektowego. Jakie są zasady tej metodyki projektowania i w jaki sposób koncentracja na potrzebach, oczekiwaniach i kontekście użytkownika pomaga tworzyć produkty i usługi intuicyjne i funkcjonalne?

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

• Czym jest User Centered Design?
• Jakie są zależności między User Centerd Design a Human Centered Design?
• Jakie są zasady User Centered Design?
• Jakie są dobre praktyki w User Centered Design?
• Jakie są zastosowania User Centered Design?
• Jakie są korzyści z User Centered Design?

User Centered Design – definicja

User Centered Design, czyli projektowanie zorientowane na użytkownika, to metodyka tworzenia produktów, systemów i usług, w której priorytetem jest uwzględnienie potrzeb, oczekiwań oraz ograniczeń końcowego użytkownika. W jego ramach stosuje się różnorodne techniki i narzędzia, żeby zrozumieć użytkowników – badania jakościowe i ilościowe, wywiady, obserwacje czy analiza zachowań^{[1] [2] [3]}.

User Centered Design to metoda projektowania, w której kluczowym celem jest tworzenie rozwiązań dostosowanych do potrzeb i doświadczeń użytkowników poprzez ich aktywne zaangażowanie na każdym etapie procesu.

Definicja User Centered Design

Projektowanie odbywa się w iteracyjnych cyklach – prototypy są testowane i ulepszane na podstawie uzyskanych informacji zwrotnych od użytkowników. Dzięki temu powstają produkty, które są nie tylko funkcjonalne, ale również dostosowane do specyficznych potrzeb odbiorców, co wynika z założenia, że użytkownik powinien być integralną częścią procesu projektowego, ponieważ w ten sposób można zmniejszyć ryzyko tworzenia rozwiązań trudnych w użyciu, niewydajnych lub niespełniających oczekiwań rynku^{[4] [5] [6]}.

User Centered Design a Human Centered Design

User Centered Design (UCD) i Human Centered Design (HCD) to koncepcje projektowe, które mają wspólny cel: tworzenie rozwiązań dostosowanych do potrzeb ludzi. Są ze sobą blisko spokrewnione i często stosowane zamiennie, ale istnieją między nimi subtelne różnice.

User Centered Design koncentruje się przede wszystkim na końcowym użytkowniku konkretnego produktu lub usługi i skupia się na analizie potrzeb, oczekiwań i zachowań osób, które będą korzystać z danego rozwiązania.

Human Centered Design operuje w szerszym kontekście – obejmuje nie tylko użytkowników końcowych, lecz także wszystkie osoby, które mogą być w jakikolwiek sposób związane z projektem, w tym interesariuszy, członków zespołu projektowego oraz społeczności, które mogą odczuwać jego efekty. Uwzględnia również aspekty społeczne, kulturowe i środowiskowe, rozszerzając zakres projektowania na całościowe doświadczenie człowieka, a nie tylko na użytkowanie konkretnego produktu czy usługi. W ten sposób dąży do uwzględnienia złożonego ekosystemu, w którym działa produkt, oraz jego wpływu na szeroką grupę odbiorców.

Zasady User Centered Design

Oto najważniejsze zasady UCD^{[7] [8] [9]}:

• Proces projektowania rozpoczyna się od dogłębnego poznania użytkowników, ich oczekiwań, celów, ograniczeń oraz środowiska, w którym będą korzystać z produktu – żeby jest określić, prowadzi się badania użytkowników, takie jak wywiady, obserwacje czy analiza zachowań. Tylko pełne zrozumienie kontekstu pozwala na stworzenie rozwiązania, które rzeczywiście odpowiada na potrzeby użytkownika.
• Bezpośrednie włączanie użytkowników w różne etapy projektowania jest jedną z podstaw UCD. Ich opinie i doświadczenia stanowią cenne źródło informacji, które pomagają identyfikować problemy i odpowiadać na nie tak, by adresowały rzeczywiste potrzeby użytkowników.
• Prototypy poddaje się systematycznym testom, ulepszeniom i dostosowaniom na podstawie uzyskanych informacji zwrotnych – minimalizuje to ryzyko wprowadzenia na rynek produktu niedostosowanego do użytkowników.
• Wszystkie decyzje projektowe powinny być podejmowane na podstawie danych i obserwacji użytkowników. Priorytetem jest stworzenie rozwiązania, które spełnia zarówno funkcjonalne, jak i emocjonalne potrzeby odbiorców, a to wymaga ciągłego odniesienia do ich perspektywy.
• Produkty powinny być projektowane tak, aby były dostępne dla jak najszerszego grona użytkowników, w tym osób z różnorodnymi ograniczeniami fizycznymi, poznawczymi czy technologicznymi. Zakłada to również dostosowanie projektu do zróżnicowanych kontekstów kulturowych i społecznych.
• Każdy etap projektu powinien być poddawany ocenie z punktu widzenia użytkownika, żeby wykrywać potencjalne problemy i wprowadzać usprawnienia.

Dobre praktyki w User Centered Design

Jedną z podstaw UCD jest wczesne i regularne zaangażowanie użytkowników w proces projektowy. Dzięki temu można poznać i zrozumieć ich perspektywy, potrzeb oraz ograniczeń od samego początku, a to minimalizuje ryzyko błędnych założeń projektowych. Wywiady, grupy fokusowe, obserwacje czy analiza danych behawioralnych pozwalają gromadzić wiarygodne informacje na temat użytkowników i ich kontekstu.

Decyzji projektowe dobrze jest powiązać z wynikami badań użytkowników – wszelkie założenia powinny być oparte na dowodach, a nie na intuicji projektantów. Wymaga to jednak konsekwentnego dokumentowania i analizowania danych zbieranych na każdym etapie procesu.

Poza użytkownikami warto też angażować wszystkie inne strony – zespół projektowy, zarząd spółki, interesariuszy, inne działy firmy – w dyskusje na temat wyników badań i decyzji projektowych. Dzięki temu można utrzymać spójność wizji.

Warto jeszcze raz podkreślić, że tworzenie prototypów oraz regularne testy z użytkownikami pozwalają wykrywać problemy, zanim staną się kosztowne lub trudne do rozwiązania. Iteracje powinny być jednak krótkie, a informacje zwrotne od użytkowników jasno dokumentowane.

W projektowaniu należy uwzględniać nie tylko funkcjonalność i estetykę rozwiązania, ale również emocjonalne reakcje – projekt powinien budować pozytywne doświadczenia użytkowników (User Experience), wykraczając poza minimalne wymagania użyteczności, aby tworzyć rozwiązania przyjemne i satysfakcjonujące w użyciu.

Nie wolno zapominać, że użytkownicy oczekują interfejsów intuicyjnych, łatwych do zrozumienia i przewidywalnych w działaniu. W tym celu projektanci powinni stosować ustalone wzorce projektowe oraz standardy ułatwiające nawigację i redukujące obciążenie poznawcze użytkownika.

Nieodzownym elementem jest także uwzględnienie realnych ograniczeń użytkowników, takich jak czas, dostępne zasoby technologiczne czy poziom wiedzy, które należy uwzględnić w projekcie i gotowym produkcie.

Pomocne w UCD mogą być narzędzia wspierające proces projektowy, takie jak mapy empatii, mapy ścieżek użytkownika czy persony sprzedażowe – pomagają one zespołom projektowym w wizualizacji potrzeb i zachowań użytkowników, co ułatwia podejmowanie decyzji zgodnych z ich oczekiwaniami.

Na koniec należy podkreślić, że nawet po wdrożeniu produktu warto zbierać informacje zwrotne od użytkowników, ponieważ dzięki temu produkt pozostaje zgodny z wymaganiami użytkowników w dłuższej perspektywie czasowej. Zdefiniowanie KPI, takich jak czas wykonania zadania, wskaźnik błędów użytkowników czy poziom satysfakcji, pozwalają obiektywnie ocenić wyniki projektu i jego dopasowania do potrzeb użytkowników.

Zastosowania User Centered Design

UCD jest intensywnie wykorzystywane w projektowaniu interfejsów użytkownika dla aplikacji cyfrowych, stron internetowych czy systemów informatycznych – dzięki tej metodyce powstają rozwiązania bardziej intuicyjne, funkcjonalne i przyjazne dla użytkowników.

UCD stosuje się też w projektowaniu produktów fizycznych – urządzeń elektronicznych czy elementy wyposażenia wnętrz. W takich przypadkach pomaga projektantom uwzględniać zarówno ergonomię, jak i sposób interakcji użytkownika z produktem.

W sektorze usług User Centered Design wspiera projektowanie doświadczeń użytkownika (ang. user experience design) w różnych kontekstach, takich jak usługi bankowe, transportowe, medyczne czy edukacyjne. Poprzez analizę ścieżek użytkownika i identyfikację punktów kontaktu, organizacje mogą eliminować potencjalne bariery w procesach, żeby stworzyć satysfakcjonujące doświadczenia.

W muzeach, na lotniskach czy w miejsca pracy projektanci uwzględniają założenia UCD i potrzeby różnych grup użytkowników, tworząc przestrzenie, w których użytkownicy mogą poruszać się w sposób naturalny i intuicyjny.

Korzyści z User Centered Design

Jednym z największych atutów User Centered Design jest poprawa użyteczności tworzonych rozwiązań – dokładne zrozumie potrzeb, zachowań i oczekiwań użytkowników sprawia, że produkty łatwiejsze w obsłudze oraz zmniejsza liczbę błędów podczas ich użytkowania. Warto też podkreślić, że produkty projektowane z myślą o rzeczywistych potrzebach użytkowników są bardziej adekwatne do ich oczekiwań, a to buduje pozytywne doświadczenia i wzmacnia lojalność wobec marki lub organizacji.

Iteracyjny charakter UCD i testowanie prototypów z rzeczywistymi użytkownikami umożliwiają szybką identyfikację obszarów wymagających poprawy, co zmniejsza ryzyko kosztownych błędów i prowadzi do optymalizacji kosztów projektowania. Wpływa to również na konkurencyjność organizacji – doświadczenie użytkownika decyduje o wyborze produktu, więc organizacje, które stosują UCD, zyskują przewagę na rynku i mogą skuteczniej zarządzać swoim budżetem projektowym.

UCD promuje tworzenie produktów inkluzywnych, które mogą być wykorzystywane przez osoby z różnymi ograniczeniami fizycznymi, poznawczymi czy technologicznymi. Organizacje dzięki temu mogą docierać do szerszej grupy użytkowników oraz budować swój pozytywny wizerunek jako firmy dbającej o różnorodność i równość.