Sprawozdawczość finansowa – co to jest?

Sprawozdawczość finansowa to nieodzowny element funkcjonowania każdej firmy. Na czym polega i dlaczego jest podstawą do podejmowania strategicznych decyzji przez zarząd, inwestorów oraz kredytodawców?

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

• Czym jest sprawozdawczość finansowa?
• Jakie są elementy sprawozdawczości finansowej?
• Kto ma obowiązek prowadzenia sprawozdawczości finansowej?
• Jak stworzyć sprawozdanie finansowe?
• Jakie są zastosowania sprawozdawczości finansowej?

Sprawozdawczość finansowa – definicja

Sprawozdawczość finansowa to proces przygotowywania i prezentowania informacji o sytuacji finansowej, wynikach działalności oraz przepływach pieniężnych jednostki gospodarczej. Jest niezbędnym elementem zarządzania finansami i pomaga interesariuszom, w tym inwestorom, kredytodawcom i organom nadzoru, ocenić stabilność finansową firmy, jej rentowność oraz zdolność do generowania przychodów i zarządzania zobowiązaniami^{[1] [2] [3]}.

Sprawozdawczość finansowa to proces przygotowywania i prezentowania informacji o sytuacji finansowej, wynikach działalności oraz przepływach pieniężnych jednostki gospodarczej, zgodnie z ustalonymi standardami rachunkowości i przepisami prawa.

Definicja sprawozdawczości finansowej

Sprawozdania finansowe tworzy się zgodnie z ustalonymi standardami rachunkowości i przepisami prawa – w Polsce głównymi aktami w tym względzie są Ustawa o rachunkowości^[4] oraz Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej^[5], przy czym Ustawa o rachunkowości jest nadrzędna wobec MSSF.

Elementy sprawozdawczości finansowej

Sprawozdawczość finansowa składa się z kilku elementów, które razem dostarczają pełnego obrazu sytuacji finansowej jednostki gospodarczej^{[6] [7]}:

• Bilans finansowy to dokument przedstawiający stan majątku oraz źródła jego finansowania na określony moment. Bilans składa się z aktywów (to, co firma posiada), pasywów (zobowiązania) oraz kapitału własnego (różnica między aktywami a pasywami).
• Rachunek zysków i strat prezentuje wyniki działalności firmy za dany okres, pokazując przychody, koszty oraz wynik finansowy (zysk lub strata). Pozwala ocenić rentowność przedsiębiorstwa i efektywność zarządzania kosztami.
• Rachunek przepływów pieniężnych (po angielsku cash flow) analizuje przepływy środków pieniężnych w firmie i dzieli je na operacyjne, inwestycyjne i finansowe, co pozwala ocenić zdolność firmy do generowania gotówki oraz jej wykorzystania.
• Zestawienie zmian w kapitale własnym to dokument przedstawiający zmiany w kapitale własnym firmy w określonym okresie. Obejmuje m.in. zyski zatrzymane, emisję akcji, wypłatę dywidend oraz inne operacje wpływające na kapitał własny.
• Informacja dodatkowa uzupełnia i objaśnia dane zawarte w podstawowych sprawozdaniach finansowych. Zawiera szczegółowe informacje dotyczące zasad rachunkowości, wyjaśnień do poszczególnych pozycji bilansu, rachunku zysków i strat oraz rachunku przepływów pieniężnych.
• Noty objaśniające to opisy i analizy poszczególnych pozycji w sprawozdaniach finansowych, które pomagają lepiej zrozumieć prezentowane dane. Mogą dotyczyć np. metod wyceny, rezerw, zobowiązań warunkowych czy polityki amortyzacyjnej.

Obowiązek prowadzenia sprawozdawczości finansowej

Obowiązek prowadzenia sprawozdawczości finansowej^{[8] [9]} dotyczy przede wszystkim firm, które z mocy prawa muszą prowadzić księgi rachunkowe – wśród tych podmiotów znajdują się m.in.:

• spółki kapitałowe, takie jak spółki akcyjne i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
• spółki osobowe, jak spółki jawne, komandytowe i komandytowo-akcyjne,
• osoby fizyczne prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, które zdecydowały się na prowadzenie pełnej księgowości.

Zgodnie z przepisami pewne kategorie podmiotów, takie jak emitenci papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu na rynku regulowanym, muszą sporządzać sprawozdania finansowe zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej^[10].

Obowiązek sporządzania sprawozdań finansowych służy przejrzystości i wiarygodności informacji finansowych firmy – sprawozdania dostarczają informacji o sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, a te są niezbędne dla zarządzających firmą, inwestorów, kredytodawców oraz innych interesariuszy.

Tworzenie sprawozdania finansowego

Tworzenie sprawozdania finansowego to proces rozpoczyna się od zbierania i analizy wszystkich danych finansowych dotyczących działalności jednostki gospodarczej za dany okres, takich jak sprzedaż, zakup, magazyn, płace oraz inne obszary operacyjne. Następnie księgowi przetwarzają dane według zasady rachunkowości, aby sporządzić księgi rachunkowe.

Cały proces można pokazać na przykładzie fikcyjnej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, ABC Sp. z o.o. Zajmuje się ona produkcją i sprzedażą mebli. W jej wypadku sporządzanie sprawozdania finansowego zacznie zespół księgowy, który zbierze wszystkie dane finansowe za rok obrachunkowy – dane dotyczące sprzedaży, zakupu surowców, kosztów operacyjnych, wynagrodzeń, amortyzacji, oraz innych przychodów i wydatków.

Na tej podstawie księgowi ABC mogą przejść do sporządzenia bilansu, który zawiera aktywa (środki trwałe, zapasy, należności oraz środki pieniężne) oraz pasywa (zobowiązania krótkoterminowe i długoterminowe oraz kapitał własny):

• Aktywa:
  • budynki (2 000 000 PLN),
  • maszyny (500 000 PLN),
  • zapasy (300 000 PLN),
  • należności (200 000 PLN),
  • gotówka (100 000 PLN).
• Pasywa:
  • kredyty bankowe (1 000 000 PLN),
  • zobowiązania wobec dostawców (200 000 PLN),
  • kapitał własny (1 900 000 PLN).

Następnie księgowi ABC sp. z o.o. sporządzają rachunek zysków i strat, który pokazuje przychody i koszty spółki oraz wynik finansowy za dany okres:

• Przychody:
  • sprzedaż mebli (2 500 000 PLN).
• Koszty:
  • surowce (800 000 PLN),
  • wynagrodzenia (600 000 PLN),
  • amortyzacja (200 000 PLN),
  • koszty operacyjne (300 000 PLN).
• Wynik finansowy:
  • zysk netto (600 000 PLN).

Po sporządzeniu rachunku zysków i strat można przejść do przygotowania rachunku przepływów pieniężnych, który analizuje przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej:

• Przepływy operacyjne:
  • zysk netto (600 000 PLN),
  • zmiana w zapasach (-50 000 PLN),
  • zmiana w należnościach (30 000 PLN).
• Przepływy inwestycyjne:
  • zakup maszyn (-500 000 PLN).
• Przepływy finansowe:
  • spłata kredytów (-200 000 PLN).

Kolejnym krokiem jest przygotowanie zestawienia zmian w kapitale własnym spółki w danym okresie, takie jak zyski zatrzymane, emisję nowych udziałów, czy wypłatę dywidend:

• Kapitał na początku okresu – 1 300 000 PLN.
• Zysk netto – 600 000 PLN.
• Kapitał na koniec okresu – 1 900 000 PLN.

Po zakończeniu wszystkich obliczeń przygotowuje się informację dodatkową, w której zawiera się szczegółowe wyjaśnienia zasad rachunkowości stosowanych przez spółkę, metod wyceny aktywów i pasywów oraz objaśnienia poszczególnych pozycji w bilansie oraz rachunku zysków i strat.

Tak przygotowane sprawozdanie weryfikuje się pod kątem zgodności z przepisami rachunkowości oraz zatwierdzane przez zarząd spółki. Jeśli jest wymagane, dokumenty bada także zewnętrzny audytor. Zatwierdzone sprawozdanie finansowe należy jeszcze złożyć do odpowiednich organów, takich jak Krajowy Rejestr Sądowy oraz Krajowa Administracja Skarbowa, w formie elektronicznej zgodnie z obowiązującymi terminami.

Zastosowania sprawozdawczości finansowej

Sprawozdawczość finansowa przede wszystkim służy do oceny kondycji finansowej firmy i dostarcza informacji o jej aktywach, pasywach, przychodach, kosztach oraz wynikach finansowych. Dzięki temu zarząd i właściciele mogą podejmować świadome decyzje dotyczące strategii rozwoju, inwestycji oraz zarządzania ryzykiem. Sprawozdania finansowe pozwalają też ocenić, czy firma jest zdolna do generowania zysków oraz, czy posiada wystarczające zasoby do spłaty zobowiązań, co może ułatwiać pozyskiwanie kapitału zewnętrznego.

Sprawozdawczość finansowa jest również niezbędna do wypełnienia obowiązków podatkowych i regulacyjnych – przedsiębiorstwa są zobowiązane do składania sprawozdań finansowych do odpowiednich organów, takich jak Krajowy Rejestr Sądowy i Krajowa Administracja Skarbowa, które monitorują i weryfikują zgodność działalności finansowej firmy z obowiązującymi przepisami. Sprawozdania finansowe są też ważnym narzędziem w procesach audytu i controllingu – audytorzy zewnętrzni i wewnętrzni wykorzystują je do oceny rzetelności i zgodności ksiąg rachunkowych firmy.