Procesy logistyczne – czym są?

Efektywne zarządzanie procesami logistycznymi jest jedną z podstaw sukcesu każdej firmy. Jak procesy logistyczne mogą decydować o konkurencyjności i zadowoleniu klientów i jak sprostać ich wymaganiom?

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

• Czym są procesy logistyczne?
• Jak przebiega proces logistyczny?
• Jakie są rodzaje procesów logistycznych?
• Jakie są zasady procesów logistycznych?
• Jakie jest znaczenie procesów logistycznych?

Procesy logistyczne – definicja

Procesy logistyczne (a szerzej logistyka) obejmują całość działań związanych z planowaniem, realizacją i kontrolowaniem przepływu towarów, usług oraz informacji od punktu początkowego do miejsca docelowego. Mają na celu zapewnienie efektywności i wydajności w dostarczaniu produktów lub usług na czas, w odpowiedniej ilości i jakości oraz przy optymalnych kosztach^{[1] [2] [3] [4]}.

Procesy logistyczne to działania związane z planowaniem, realizacją i kontrolą przepływu towarów, informacji oraz zasobów w łańcuchu dostaw w celu zaspokojenia potrzeb klientów.

Definicja procesów logistycznych

Proces logistyczny jest jednym z kluczowych elementów łańcucha dostaw, który obejmuje wszystkie etapy i procesy od pozyskiwania surowców przez produkcję aż po dostarczenie gotowych produktów do klienta końcowego. Procesy logistyczne to szczegółowe działania, które odbywają się na różnych etapach łańcucha dostaw.

Skuteczne zarządzanie łańcuchem dostaw wymaga integracji procesów logistycznych, więc wszystkie działania w ramach procesu logistycznego muszą być skoordynowane i zharmonizowane, ponieważ bezpośrednio wpływają na wydajność całego łańcucha. Procesy logistyczne są także zależne od współpracy z partnerami w łańcuchu, więc muszą zachować pewną dozę elastyczności, żeby szybko reagować na zmiany.

Przebieg procesu logistycznego

Każdy proces logistyczny rozpoczyna się od zaopatrzenia – etap ten polega na pozyskaniu surowców, materiałów i innych zasobów niezbędnych do produkcji, co obejmuje wybór dostawców, negocjacje umów, zamówienia oraz kontrolę jakości dostarczonych materiałów.

Kolejne etapy mogą odbywać się symultanicznie – gdy jeden proces logistyczny będzie w toku, drugi może się dopiero rozpoczynać. Następną z faz może być transport, czyli proces przemieszczania towarów z jednego miejsca do drugiego za pomocą transportu drogowego, kolejowego, morskiego, lotniczego lub połączenia tychże. W ramach zarządzania transportem prowadzi się m.in. optymalizację tras, zarządza flotą oraz monitoruje przesyłki.

Magazynowanie lub zarządzanie magazynami to jeden ze rdzeni procesu logistycznego. Pod tymi pojęciami kryje się przechowywanie towarów w odpowiednich warunkach do momentu, gdy będą one potrzebne, co obejmuje zarządzanie zapasami, organizację przestrzeni magazynowej, kontrolę stanów magazynowych oraz zabezpieczanie towarów przed uszkodzeniem i kradzieżą.

Nieco szerzej warto omówić zarządzanie zapasami, ponieważ jest to zarówno jeden z procesów wchodzących w skład magazynowania, jak i całkowicie autonomiczny proces, który obejmuje planowanie i kontrolę ilości towarów przechowywanych w magazynach. Celem jest utrzymanie optymalnego poziomu zapasów, aby zaspokoić popyt przy jednoczesnym minimalizowaniu kosztów związanych z przechowywaniem.

Dystrybucja to jeden z końcowych etapów procesu logistycznego – należy przez nią rozumieć dostarczeni gotowych produktów do klientów końcowych. Wymaga to wyboru kanałów dystrybucji, planowania dostaw, zarządzania siecią dystrybucji oraz obsługi zamówień. Jest to powiązane z harmonogramowaniem, czyli tworzeniem planów dotyczących zaopatrzenia, produkcji, transportu i dystrybucji, żeby optymalnie wykorzystać zasoby oraz minimalizować liczbę przestojów.

W trakcie całego procesu logistycznego trzeba dbać o należytą obsługę klienta – wysoki poziom satysfakcji klienta najłatwiej utrzymać poprzez terminowe i dokładne realizowanie zamówień, obsługę reklamacji, zwrotów oraz udzielanie informacji i wsparcia technicznego. Równie ważna jest kontrola jakości, czyli monitorowanie i ocena jakości procesów logistycznych oraz towarów na każdym etapie, od zaopatrzenia po dostawę do klienta, żeby zapewnić, że wszystkie działania logistyczne są zgodne z wymaganiami i standardami jakości.

Prawidłowy przebieg procesu logistycznego wymaga też właściwego zarządzania informacjami – wymaga to gromadzenia, przetwarzania i udostępniania danych niezbędnych do podejmowania decyzji logistycznych. Najłatwiej to zrobić za pomocą systemów informatycznych, takich jak systemy ERP i WMS.

Rodzaje procesów logistycznych

Procesy logistyczne można podzielić na kilka rodzajów:

• Logistyka zaopatrzenia obejmuje wszystkie działania związane z pozyskiwaniem surowców, komponentów i materiałów od dostawców do zakładu produkcyjnego lub magazynu, czyli m.in. zarządzanie zamówieniami, odbiór towarów, kontrolę jakości oraz składowanie surowców.
• Logistyka produkcji skupia się na zarządzaniu przepływem materiałów i informacji wewnątrz zakładu produkcyjnego. Obejmuje planowanie i kontrolę procesów produkcyjnych, zarządzanie zapasami w toku produkcji oraz zapewnienie jej ciągłości.
• Logistyka dystrybucji dotyczy procesów związanych z dostarczaniem gotowych produktów od zakładu produkcyjnego lub magazynu do klientów końcowych.
• Logistyka zwrotów zajmuje się procesami związanymi z zarządzaniem zwrotami produktów od klientów do producenta lub dystrybutora poprzez odbiór zwracanych towarów, kontrolę jakości, ponowne przetwarzanie, recykling lub utylizację.
• Logistyka magazynowa obejmuje zarządzanie przestrzenią magazynową oraz wszystkimi procesami związanymi z przechowywaniem towarów. Obejmuje organizację i optymalizację przestrzeni magazynowej, zarządzanie zapasami, kontrolę stanów magazynowych oraz operacje związane z przyjmowaniem, składowaniem i wydawaniem towarów.
• Logistyka transportu skupia się na zarządzaniu przemieszczaniem towarów między różnymi punktami w łańcuchu dostaw za pomocą odpowiednich środków transportu, właściwych tras i zarządzania flotą.
• Logistyka informacji dotyczy zarządzania przepływem informacji niezbędnych do koordynacji procesów logistycznych.
• Logistyka usług skupia się na zarządzaniu przepływem usług, które towarzyszą produktom. Obejmuje organizację serwisu, wsparcie techniczne, obsługę posprzedażową oraz zarządzanie relacjami z klientami.

Zasady procesów logistycznych

Zasady 7R (ang. Seven Rights) to zasady determinujące skuteczność procesów logistycznych; oto one:

• Right product (właściwy produkt) odnosi się do dostarczania dokładnie tego produktu, którego wymaga klient. Obejmuje to odpowiednie zarządzanie zapasami, kontrolę jakości oraz właściwe przetwarzanie zamówień.
• Right quantity (właściwa ilość) zapewnia, że dostarczana ilość produktów jest dokładnie taka, jaka jest potrzebna. Wymaga to prognozowania popytu, planowania produkcji i zarządzanie zapasami tak, by unikać zarówno niedoborów, jak i nadwyżek.
• Right condition (właściwy stan) oznacza, że produkty muszą być dostarczone w odpowiednim stanie, czyli bez uszkodzeń i zgodnie z oczekiwaniami klienta. Wymaga to właściwego pakowania, obsługi, magazynowania oraz transportu.
• Right place (właściwe miejsce) oznacza, że produkty muszą być dostarczone dokładnie tam, gdzie są potrzebne. Wymaga to planowania i optymalizację tras oraz efektywnego zarządzania siecią dystrybucji.
• Right time (właściwy czas) oznacza, że dostawy muszą być realizowane w odpowiednim czasie, zgodnie z harmonogramem i oczekiwaniami klienta. Wymaga to planowania produkcji oraz logistyki transportu, żeby zapewnić terminowe dostawy.
• Right cost (właściwy koszt) opisuje koszty związane z dostarczaniem produktów – muszą być one zgodne z budżetem, co wymaga zarządzania kosztami transportu, magazynowania, pakowania oraz innymi kosztami logistycznymi.
• Right customer (właściwy klient) oznacza, że procesy logistyczne muszą być skierowane do właściwego klienta, żeby spełniać jego wymagania i oczekiwania. Wymaga to zrozumienia potrzeb klienta, personalizacji usług oraz wysokiego poziomu obsługi klienta.

Znaczenie procesów logistycznych

Procesy logistyczne umożliwiają sprawne zarządzanie przepływem towarów, usług i informacji w całym łańcuchu dostaw. W produkcji zapewniają one terminowe zaopatrzenie w surowce i materiały, a w dystrybucji są niezbędne, żeby dostarczać produkty do klientów. Sprawne procesy logistyczne pozwalają też reagować na wahania popytu czy problemy z dostawami.

Dzięki odpowiednim procesom logistycznym przedsiębiorstwa mogą skutecznie zarządzać zwrotami produktów, co minimalizuje straty i pozytywnie wpływa na wizerunek firmy. Są one też nieodzowne w kontekście zrównoważonego rozwoju – optymalizacja tras transportowych, wykorzystanie ekologicznych środków transportu i właściwe zarządzanie zasobami przyczyniają się do redukcji emisji i odpadów.