Podwyższenie kapitału zakładowego bez zmiany umowy spółki – kiedy jest możliwe i co musisz wiedzieć?

Zastanawiasz się, czy możesz podwyższyć kapitał zakładowy swojej spółki z o.o. bez wizyty u notariusza i bez kosztownej zmiany umowy? To realne rozwiązanie, ale wymaga spełnienia konkretnych warunków przewidzianych w Kodeksie spółek handlowych.

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

• Kiedy możliwe jest podwyższenie kapitału zakładowego bez zmiany umowy spółki?
• Jak przebiega podwyższenie kapitału zakładowego bez zmiany umowy spółki?

Kiedy możliwe jest podwyższenie kapitału zakładowego bez zmiany umowy spółki?

Podwyższenie kapitału zakładowego bez zmiany umowy spółki, określane jako tryb uproszczony, jest możliwe wyłącznie w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółce akcyjnej (w formie kapitału docelowego), pod warunkiem spełnienia określonych wymogów wynikających z art. 257 Kodeksu spółek handlowych. W przypadku podwyższenia kapitału zakładowego w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością kluczowe jest, aby dotychczasowe postanowienia umowy spółki precyzyjnie przewidywały taką możliwość już na etapie formułowania postanowień umowy spółki przy zakładaniu przedsiębiorstwa.

Umowa spółki musi określać dwa zasadnicze elementy: maksymalną wysokość podwyższenia kapitału zakładowego oraz termin, w jakim to podwyższenie może nastąpić, czyli okres, do którego podwyższenie kapitału zakładowego nie będzie traktowane jako zmiana umowy spółki.

Na przykład umowa może przewidywać, że kapitał zakładowy może być podwyższony do kwoty 100 000 zł w terminie do 31 grudnia 2030 r. Jeśli te postanowienia istnieją w umowie, podwyższenie może nastąpić bez konieczności zmiany umowy spółki, co eliminuje wymóg formy aktu notarialnego dla uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego.

W trybie uproszczonym, czyli bez zmiany umowy spółki, nowe udziały mogą objąć wyłącznie dotychczasowi wspólnicy. Co więcej, zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego (sygn. akt III CZP 57/12), podwyższenie to może nastąpić jedynie proporcjonalnie do ich dotychczasowych udziałów, co ogranicza elastyczność w przypadku podwyższenia kapitału zakładowego i nie pozwala na swobodne kształtowanie struktury właścicielskiej. Oznacza to, że wprowadzenie do spółki nowych wspólników lub nieproporcjonalne zwiększenie udziałów jednego ze wspólników wymaga zastosowania trybu zwykłego z zachowaniem formy aktu notarialnego.

Choć Kodeks spółek handlowych w trybie uproszczonym nie wyklucza formalnie aportu, w praktyce orzeczniczej sądy rejestrowe często kwestionują możliwość podwyższenia kapitału zakładowego poprzez wniesienie wkładów niepieniężnych (aportu) bez zmiany umowy spółki.

Wniesienie aportu zazwyczaj wymaga zmiany umowy spółki dokonanej u notariusza, zwłaszcza jeśli umowa spółki została zawarta w systemie S24, gdzie wkłady niepieniężne mogą być wniesione tylko po uprzednim wprowadzeniu takiej możliwości poprzez zmianę umowy w formie aktu notarialnego. Podwyższenie kapitału zakładowego bez udziału notariusza jest zatem możliwe wyłącznie, gdy dotyczy wkładów pieniężnych.

Tryb uproszczony podwyższenia kapitału zakładowego to istotna oszczędność czasu i kosztów, ale wymaga strategicznego myślenia już na etapie zakładania spółki. Wprowadzenie odpowiednich postanowień do umowy spółki pozwala później na elastyczne zwiększanie kapitału bez każdorazowej wizyty u notariusza. Warto jednak pamiętać, że ten tryb ma ograniczenia – dotyczy tylko dotychczasowych wspólników i wkładów pieniężnych. Jeśli planujecie wprowadzenie nowych inwestorów lub wniesienie aportu, konieczna będzie zmiana umowy spółki w trybie zwykłym. Dlatego tak ważne jest precyzyjne określenie w umowie maksymalnej kwoty i terminu podwyższenia.

Max Cyrek, CEO Cyrek Digital

Jak przebiega podwyższenie kapitału zakładowego bez zmiany umowy spółki?

Procedura podwyższenia kapitału zakładowego bez zmiany umowy spółki, określana jako tryb uproszczony, charakteryzuje się znacznie mniejszym formalizmem niż tryb standardowy wymagający zmiany umowy.

Pierwszym krokiem jest podjęcie uchwały przez zgromadzenie wspólników o podwyższeniu kapitału zakładowego. Kluczowa różnica polega na tym, że uchwała ta nie wymaga formy aktu notarialnego – wystarczy, że zostanie sporządzona w formie pisemnej pod rygorem nieważności, zgodnie z art. 257 § 3 KSH. Umowa spółki powinna określać, jaki organ i w jakiej formie dokonuje podwyższenia kapitału zakładowego w tym trybie, jednakże organ ten związany jest górnym limitem podwyższenia oraz terminem określonym w postanowieniach umowy spółki.

Następnie dotychczasowi wspólnicy składają oświadczenia wspólników o objęciu nowych udziałów, które również wymagają jedynie formy pisemnej pod rygorem nieważności, a nie aktu notarialnego jak w trybie zwykłym. Jest to istotne uproszczenie procedury, które przekłada się na redukcję kosztów związanych z opłatami notarialnymi.

W trybie bez zmiany umowy spółki nowe udziały mogą objąć wyłącznie dotychczasowi wspólnicy spółki, i to proporcjonalnie do ich dotychczasowych udziałów, co oznacza brak możliwości wprowadzenia nowych inwestorów lub zmiany struktury właścicielskiej.

Podwyższenie kapitału zakładowego w tym trybie może nastąpić zarówno poprzez ustanowienie nowych udziałów, jak i poprzez podwyższenie wartości nominalnej udziałów już istniejących. Istotnym ograniczeniem jest wykluczenie możliwości wniesienia wkładów niepieniężnych (aportu). Choć Kodeks spółek handlowych nie wyklucza formalnie aportów w trybie uproszczonym, praktyka orzecznicza sądów rejestrowych wskazuje, że wniesienie aportu zawsze wymaga zmiany umowy spółki dokonanej u notariusza. Dlatego w przypadku podwyższenia kapitału zakładowego bez zmiany umowy możliwe jest wyłącznie wniesienie wkładów pieniężnych.

Jednak nawet przy wkładach pieniężnych możliwe jest wykorzystanie mechanizmu potrącenia umownego (kompensaty) dla konwersji wierzytelności. Zamiast faktycznej wpłaty gotówkowej, można dokonać kompensaty umownej wzajemnych wierzytelności spółki wobec wspólnika (o wniesienie wkładu na pokrycie kapitału zakładowego) i wspólnika wobec spółki (np. z tytułu pożyczek udzielonych spółce).

Zgodnie z dominującym stanowiskiem, konwersja długu na kapitał może być przeprowadzona bez zmiany umowy spółki, jeśli umowa na to zezwala. Dodatkowo, można podwyższyć kapitał zakładowy o niewielką wartość nominalną, a resztę wkładu przelać na kapitał zapasowy jako agio, co stanowi korzyść podatkową – w trybie uproszczonym PCC płaci się tylko od wartości nominalnej podwyższonego kapitału zakładowego według stawki 0,5%^[1].

Po objęciu udziałów i wniesieniu wkładów pieniężnych zarząd spółki składa oświadczenie zarządu potwierdzające, że wkłady na podwyższony kapitał zakładowy zostały w całości wniesione. Następnie zarząd zgłasza zmianę do sądu rejestrowego w terminie 6 miesięcy^[2] od dnia podjęcia uchwały o podwyższeniu kapitału. Zgłoszenie dokonuje się elektronicznie na Portalu Rejestrów Sądowych lub w systemie S24, jeżeli spółka została utworzona na podstawie wzorca umowy i wniesione wkłady na pokrycie podwyższenia kapitału zakładowego miały charakter pieniężny.

Wpis podwyższenia do KRS ma charakter konstytutywny – podwyższenie kapitału zakładowego staje się skuteczne z chwilą dokonania wpisu w KRS przez sąd rejestrowy. Opłata za wpis wynosi 250 zł przy zgłaszaniu przez Portal Rejestrów Sądowych albo 200 zł, jeżeli zmiana jest zgłaszana w systemie S24^[3].