Plan inwestycyjny – co to jest i jak go stworzyć?

Planowanie inwestycji jest niezbędnym elementem budowy finansowej stabilności i niezależności. Dlaczego warto mieć klarowny plan inwestycyjny i jak go stworzyć?

Z tego artykułu dowiesz się:

• Czym jest plan inwestycyjny?
• Jakie są rodzaje planów inwestycyjnych?
• Jak stworzyć plan inwestycyjny?
• Jakie są korzyści z planu inwestycyjnego?

Plan inwestycyjny – definicja

Plan inwestycyjny to dokument określający sposób alokacji zasobów (kapitału, czasu i innych środków) w celu realizacji określonych celów finansowych. Mówiąc o planie inwestycyjnym, często używa się metafory mapy drogowej, ponieważ jest to szczegółowo rozpisany proces, który pomaga inwestorom lub przedsiębiorstwom planować inwestycje^[1].

Plan inwestycyjny to szczegółowy plan działania określający cele, strategię i alokację środków finansowych w celu osiągnięcia wzrostu kapitału lub generowania dochodu.

Definicja planu inwestycyjnego

Plan inwestycyjny należy tworzyć i rozważać w kontekście dwóch innych elementów – celów i strategii. Cele inwestycyjne to konkretne, mierzalne i czasowo ograniczone aspiracje, które inwestor chce zrealizować poprzez alokację kapitału. Determinują one strategię inwestycyjną, która z kolei definiuje, co zrobić, żeby maksymalizować zyski i minimalizować ryzyka. Obejmuje nie tylko wybór instrumentów finansowych, lecz także aspekty, takie jak częstotliwość transakcji, czas kupna i sprzedaży aktywów czy sposoby reakcji na zmiany rynkowe.

Integracja celów i strategii inwestycyjnej z planem inwestycyjnym pomaga inwestorom zarządzać kapitałem i utrzymać spójność działań. Plan inwestycyjny mógłby być zbyt ryzykowny bez jasno zdefiniowanych celów oraz strategii określającej techniki działania i wyznaczającej długoterminowy kierunek. Działa to też w drugą stronę – bez przemyślanego planu nawet najlepiej zdefiniowane cele i strategie mogą okazać się nieosiągalne.

Rodzaje planów inwestycyjnych

Plany inwestycyjne mogą przybierać różne formy w zależności od sposobów alokacji zasobów, preferowanych strategii inwestycyjnych czy poziomu ryzyka. Najłatwiej jest je dzielić ze względu na ostatni z czynników, ponieważ akceptowalny poziom ryzyka determinuje dobór instrumentów finansowych. W tym wypadku wyróżnia się m.in.:

• Konserwatywne plany inwestycyjne stosują inwestorzy o niskiej tolerancji na ryzyko. Wolą oni unikać dużych wahań wartości portfela, więc skupiają się na bezpiecznych instrumentach, takich jak obligacje rządowe, fundusze rynku pieniężnego i inne nisko zmienne aktywa. Celem jest ochrona kapitału i uzyskanie stabilnych, choć niższych, zwrotów z inwestycji.
• Agresywny plan inwestycyjny stosują inwestorzy z wysoką tolerancją ryzyka, którzy dążą do maksymalizacji zwrotów z inwestycji. Plan ten zazwyczaj koncentruje się na akcjach, inwestycjach w kapitał własny, instrumentach pochodnych i innych aktywach wysokiego ryzyka. Tego typu plany mogą być odpowiednie dla osób z długim horyzontem inwestycyjnym.
• Zrównoważony plan inwestycyjny łączy elementy planów konserwatywnych i agresywnych w celu balansowania ryzyka i zysków. W ich ramach równomiernie rozdziela się inwestycje między różne klasy aktywów, aby zmniejszyć ryzyko i stabilizować zwroty.

Tworzenie planu inwestycyjnego

Tworząc plan inwestycyjny, należy pamiętać, że składa się on z kilku elementów:

Określenie celów inwestycyjnych

Zdefiniowanie celów inwestycyjnych jest podstawą planu i strategii. Cele inwestycyjne powinny być jak najbardziej konkretne. Zamiast mówić o „zabezpieczeniu na emeryturę”, warto określić oczekiwaną kwotę (np. pół miliona złotych) i czas, w jakim planuje się ją zgromadzić (np. 15 lat). Każdy inny cel – zakup domu, wycieczka zagraniczna czy stworzenie poduszki finansowej – również powinien zawierać dokładną kwotę i czas realizacji. W przypadku problemów z określeniem celów, można skorzystać z metody SMART.

Cele muszą być też mierzalne. Jeśli celem jest zgromadzenie funduszu edukacyjnego dla dziecka w wysokości 100 tysięcy złotych w ciągu 10 lat, plan powinien zawierać roczne lub półroczne punkty kontrolne, pozwalające ocenić stopień realizacji planu.

Nic nie stoi na przeszkodzie, żeby realizować wiele celów jednocześnie, ponieważ najprawdopodobniej będą one różnić się horyzontem czasowym i poziomem ryzyka. Krótkoterminowy cel (np. zakup samochodu w ciągu dwóch lat) będzie wymagał innego planu działania niż cel emerytalny, realizowany przez kilka dekad. Trzeba jednak pamiętać, żeby były one wyraźnie rozgraniczone i zarządzane odpowiednio do swojej specyfiki.

Analiza sytuacji finansowej

Dzięki analizie sytuacji finansowej możesz zrozumieć Twoją aktualną kondycję finansową – bez tego ciężko jest podejmować przemyślane decyzje inwestycyjne. Analiza powinna zacząć się od inwentaryzacji wszystkich elementów majątku – gotówki, kont bankowych, inwestycji (np. posiadanych akcji czy wkładu w fundusze inwestycyjne zamknięte i otwarte), nieruchomości, a także innych wartościowych przedmiotów (np. dzieł sztuki). Liczba i rodzaje posiadanych aktywów pomagają bowiem ocenić zdolności inwestycyjne i płynność finansową.

Poza składowymi majątku, trzeba również spisać wszystkie swoje zobowiązania – kredyty hipoteczne, pożyczki konsumpcyjne czy należności podatkowe. Równie ważny jest przegląd przepływów pieniężnych, czyli regularnych źródeł dochodów (np. pensji czy dywidend) oraz wydatków (tj. opłat bieżących i innych wydatków cyklicznych). Bilans dochodów i wydatków pozwala ustalić, ile inwestor może regularnie odkładać na cele inwestycyjne, a odpowiednie zarządzanie długiem pomaga ocenić poziom ryzyka finansowego. Na podstawie powyższych można ustalić, jaką kwotę możesz bezpiecznie przeznaczyć na inwestycje bez zagrożenia dla stabilności finansowej.

Ocena tolerancji na ryzyko i horyzontu czasowego

Tolerancja na ryzyko inwestycyjne odnosi się do stopnia akceptacji możliwości poniesienia strat w zamian za potencjalnie wyższe zyski. Jest to o bardzo indywidualna cecha, która zależy od czynników, takich jak sytuacja finansowa inwestora, doświadczenie inwestycyjne, wiek, cele finansowe, osobiste predyspozycje i emocje związane z inwestowaniem. Z tych powodów:

• inwestorzy o niskiej tolerancji na ryzyko preferują bezpieczniejsze instrumenty, takie jak obligacje rządowe czy konta oszczędnościowe;
• inwestorzy o średniej tolerancji na ryzyko często decydują się na zrównoważone portfele, np. mieszankę akcji i obligacji;
• inwestorzy o wysokiej tolerancji na ryzyko są skłonni inwestować w akcje, fundusze hedgingowe, a nawet w instrumenty spekulacyjne, jak kryptowaluty czy surowce, gdzie potencjalne zyski są dużo wyższe, ale towarzyszy temu również większe ryzyko strat.

Kolejnym krokiem w jest ustalenie cyklu inwestycyjnego i horyzontu czasowego inwestycji, czyli okresu, w którym inwestor planuje utrzymać inwestycje, zanim będzie potrzebował środków na realizację celów finansowych. Jest on powiązany z celami inwestycyjnymi oraz może wpływać na poziom akceptowalnego ryzyka. Wyróżnia się następujące typy horyzontów czasowych:

• Krótkoterminowy horyzont czasowy (do 5 lat) wymaga konserwatywnego podejścia, ponieważ inwestor będzie potrzebował dostępu do swoich środków stosunkowo szybko i nie może sobie pozwolić na duże wahania wartości inwestycji.
• Średnioterminowy horyzont czasowy (5-10 lat) daje inwestorom większą elastyczność w doborze instrumentów, które mogą oferować wyższe zwroty, ale z umiarkowanym ryzykiem.
• Długoterminowy horyzont czasowy (powyżej 10 lat) pozwala na bardziej agresywne strategie inwestycyjne, ponieważ dłuższy czas „wygładza” krótkoterminowe wahania rynkowe.

Wybór instrumentów inwestycyjnych

Różne instrumenty oferują różne profile ryzyka i potencjalne zwroty, więc ich wybór powinien odzwierciedlać cele finansowe, tolerancję na ryzyko oraz horyzont czasowy inwestora. Oto niektóre z najpopularniejszych instrumentów inwestycyjnych:

• Akcje reprezentują udział we własności firmy i dają inwestorom prawo do udziału w jej zyskach oraz wartości. Często oferują wysokie zwroty, ale generują wyższe ryzyko, zwłaszcza w przypadku inwestycji krótkoterminowych. Są idealne dla inwestorów z długoterminowym horyzontem czasowym i większą tolerancją na ryzyko.
• Obligacje to instrumenty dłużne, zapewniające inwestorom stały dochód w postaci odsetek. Są one uważane za bezpieczniejsze niż akcje, więc mogą być dobrym wyborem dla konserwatywnych inwestorów.
• Fundusze inwestycyjne (zamknięte i otwarte) pozwalają inwestorom dywersyfikować portfele inwestycyjne poprzez zakup udziałów w funduszu, w którym specjaliści od zarządzania inwestycjami gospodarują portfelem akcji, obligacji i innych aktywów.
• Inwestycje w nieruchomości mogą obejmować zakup domów, mieszkań, biur czy gruntów, które mogą generować dochód z wynajmu lub zysk ze wzrostu wartości. Nieruchomości postrzega się jako dobrą ochronę przed inflacją, ale wymagają większego zaangażowania kapitału i mogą być mniej płynne niż inne typy inwestycji.
• Metale szlachetne (złoto, srebro czy platyna) często wykorzystuje się jako „bezpieczne przystanie”. Nie generują dochodu pasywnego, ale mogą chronić przed inflacją.
• Instrumenty pochodne (np. opcje i kontrakty terminowe) są bardziej złożonymi instrumentami finansowymi, które pozwalają na spekulację na rynku lub zabezpieczenie przed ryzykiem.

Poza wymienionymi instrumentami finansowymi, inwestować można także w dzieła sztuki, które historycznie zachowują wartość i mogą oferować znaczne zyski, zwłaszcza gdy są unikalne lub mają znaczenie kulturowe. Inne alternatywne aktywa to waluty cyfrowe, takie jak Bitcoin i Ethereum, przedsięwzięcia venture capital, inwestycje w startupy czy surowce rolnicze.

Formułowanie strategii inwestycyjnej

Strategia inwestycyjna określa, jak inwestor będzie podejmował decyzje dotyczące kupna, sprzedaży i zarządzania inwestycjami. Każda skuteczna strategia powinna przestrzegać kilku zasad. Pierwszą z nich jest dywersyfikacja, czyli rozłożenie inwestycji na różne klasy aktywów, sektory gospodarki lub regiony geograficzne, aby zminimalizować ryzyko. Gdy jedna kategoria aktywów osiąga słabe wyniki, inne mogą sobie radzić lepiej, co pomaga stabilizować ogólną wydajność portfela inwestycyjnego.

Warto również pamiętać o regularnym rebalansowaniu portfela, tj. przywracaniu pierwotnego, zdefiniowanego rozkładu aktywów, kiedy wahania rynkowe powodują, że jego proporcje ulegają zmianie. Jeśli udział akcji w portfelu wzrósł ponad ustalone progi, można sprzedać część z nich, a za uzyskane środki kupić inne aktywa. Pomaga to utrzymać pożądany poziom ryzyka.

Tworząc strategię inwestycyjną, warto kierować się zasadą buy-and-hold (kupuj i trzymaj). Polega ona na długoterminowym trzymaniu inwestycji, niezależnie od krótkoterminowych fluktuacji. Jest to pasywna strategia, która bazuje na założeniu, że rynki finansowe rosną w dłuższej perspektywie, więc utrzymywanie inwestycji przez długi czas pozwala zminimalizować wpływ złego timingu i kosztów transakcyjnych.

W realizacji planów inwestycyjnych ważny jest timing rynkowy – pod tym pojęciem kryje się strategia, która stara się maksymalizować zwroty poprzez kupowanie aktywów, gdy są niedowartościowane, i sprzedawanie ich, gdy są przewartościowane. Jest ona trudniejsza i bardziej ryzykowna niż inne, ponieważ wymaga umiejętności przewidywania ruchów rynkowych, więc może prowadzić do częstszych transakcji oraz wyższych kosztów inwestycyjnych.

Trzymaj się swojego planu nawet w obliczu rynkowych turbulencji. Podejmowanie decyzji inwestycyjnych pod wpływem emocji, takich jak strach czy chciwość, często prowadzi do błędów, takich jak kupowanie na szczycie rynku lub paniczna sprzedaż podczas spadków.

Monitorowanie i dostosowywanie planu

Regularne przeglądanie wyników inwestycyjnych pozwala ocenić, jak poszczególne składniki portfela przyczyniają się do realizacji celów finansowych. Wykorzystuje się do tego programy i aplikacje do zarządzania inwestycjami, dzięki którym można automatycznie śledzić wyniki, alerty cenowe, a także prowadzić analizę techniczną i fundamentalną.

Monitorowanie obejmuje też analizę zwrotów z inwestycji poprzez np. porównywanie ich z indeksami rynkowymi lub benchmarkami i ocenę wydajności w kontekście założonego ryzyka. Dzięki temu można zidentyfikować, które aktywa przynoszą zyski, a które straty.

Oprócz tego ocenia się, czy przyjęta strategia inwestycyjna jest nadal adekwatna w obecnych warunkach rynkowych i czy spełnia oczekiwania inwestora w zakresie wzrostu, dochodu lub zachowania kapitału. Zmiany stóp procentowych, inflacji czy wzrost gospodarczy mogą np. negatywnie wpłynąć na wcześniej efektywne strategie, co wymaga ich dostosowania. Na podstawie wyników monitoringu i analiz należy dokonać korekt w portfelu, np. zredukować pozycje niespełniające oczekiwań czy kupić nowe instrumenty.

Korzyści z planu inwestycyjnego

Plan inwestycyjny pomaga uporządkować i systematycznie realizować cele inwestycyjne, a także zwiększa prawdopodobieństwo ich osiągnięcia. Zapewnia ramy pomagające unikać impulsywnych decyzji i daje narzędzia do racjonalnej analizy.

Planowanie inwestycyjne sprzyja dywersyfikacji portfela inwestycyjnego i minimalizuje ryzyko straty kapitału, rozkładając inwestycje na różne klasy aktywów, rynki czy sektory. Zmniejsza to wpływ negatywnych wyników w jednym obszarze na ogólną wydajność portfela.

Dzięki planom inwestycyjnym łatwiej jest zarządzać finansami. Ponieważ plany pomagają monitorować postępy w realizacji celów i pozwalają szybko dostosować strategie do okoliczności, mogą prowadzić do większego poczucia kontroli i bezpieczeństwa finansowego. Inwestycje dokonywane zgodnie z planem dają inwestorowi pewność, że jest na dobrej drodze do realizacji swoich celów finansowych.