Lean manufacturing a lean management – czym się różnią?

Dla wielu osób terminy “lean manufacturing” i “lean management” brzmią podobnie i wydają się wymienne. W rzeczywistości jednak to dwa różne, choć ściśle powiązane podejścia do organizacji pracy w przedsiębiorstwie. Lean manufacturing koncentruje się na procesach produkcyjnych i hali produkcyjnej, podczas gdy lean management to szersza filozofia zarządzania, która wykracza daleko poza produkcję.

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

• Czym się różnią lean manufacturing i lean management?
• Kiedy stosuje się lean manufacturing, a kiedy lean management?

Czym się różnią lean manufacturing i lean management?

Lean manufacturing to podejście skupione wyłącznie na optymalizacji procesów produkcyjnych w przedsiębiorstwie produkcyjnym. Wywodzi się bezpośrednio z Toyota Production System i koncentruje się na eliminacji marnotrawstwa w toku produkcji, poprawie przepływu materiałów przez linię produkcyjną oraz zwiększeniu efektywności wykorzystania maszyn i zasobów. Narzędzia lean manufacturing, takie jak Just In Time, Kanban, przepływ jednej sztuki czy system ssący, są zaprojektowane specyficznie z myślą o środowisku produkcyjnym i fizycznym wytwarzaniu produktów.

Z kolei lean management to znacznie szersza koncepcja, która stosuje zasady lean do zarządzania całą organizacją, nie tylko do produkcji. Obejmuje wszystkie działy firmy – od finansów i HR, przez sprzedaż i marketing, po obsługę klienta i zarządzanie projektami. Lean management zajmuje się optymalizacją procesów biznesowych, eliminacją marnotrawstwa w pracy biurowej, usprawnieniem przepływu informacji i podejmowania decyzji. Podczas gdy lean manufacturing koncentruje się na fizycznym przepływie materiałów, lean management skupia się na przepływie wartości w całym przedsiębiorstwie.

Kolejna istotna różnica dotyczy zakresu stosowanych narzędzi. Narzędzia lean manufacturing są bardzo konkretne i związane z produkcją: poziomowanie produkcji, SMED (szybkie przezbrojenia), wskaźnik OEE (ogólna efektywność wyposażenia), TPM (kompleksowe utrzymanie ruchu). Lean management wykorzystuje szerszy zestaw narzędzi, które można zastosować w środowisku biurowym: mapowanie strumienia wartości dla procesów administracyjnych, A3 thinking (strukturyzowane rozwiązywanie problemów), Hoshin Kanri (zarządzanie strategią), lean accounting (rachunkowość wspierająca lean).

Różni się również sposób pomiaru sukcesu. W lean manufacturing mierzymy przede wszystkim parametry produkcyjne: czas cyklu, czas przezbrojeń, poziom zapasów, wydajność linii produkcyjnej czy liczbę defektów. Lean management ocenia szersze wskaźniki organizacyjne: czas realizacji procesów administracyjnych, satysfakcję klientów, zaangażowanie pracowników, szybkość wprowadzania innowacji czy ogólną kulturę ciągłego doskonalenia w całym przedsiębiorstwie.

Warto podkreślić, że lean management nie zastępuje lean manufacturing – raczej go uzupełnia i rozszerza. Przedsiębiorstwo produkcyjne, które wdraża tylko lean manufacturing na hali, ale nie stosuje zasad lean w zarządzaniu, traci ogromny potencjał optymalizacji. Z drugiej strony, firma usługowa, która nie zajmuje się produkcją, może w pełni korzystać z lean management, ale pojęcie lean manufacturing dla niej nie ma zastosowania.

Największe sukcesy odnoszą organizacje, które rozumieją różnicę między lean manufacturing a lean management i potrafią zastosować każde z tych podejść we właściwym kontekście. Lean manufacturing doskonale sprawdza się na hali produkcyjnej, ale próba zastosowania tych samych narzędzi w dziale HR czy finansach kończy się frustracją. Z kolei lean management daje ramy do transformacji całej organizacji, ale bez solidnego lean manufacturing na produkcji, firma nigdy nie osiągnie pełnego potencjału.

Michał Włodarczyk, Head of Customer Success

Kiedy stosuje się lean manufacturing, a kiedy lean management?

Wybór między lean manufacturing a lean management zależy przede wszystkim od charakteru działalności firmy i obszaru, który chcemy usprawnić. Lean manufacturing stosuje się w przedsiębiorstwach produkcyjnych, wszędzie tam gdzie występuje fizyczne wytwarzanie produktów – od zakładów przemysłu motoryzacyjnego, przez producentów elektroniki, branżę spożywczą, po mniejsze warsztaty i manufaktury. Jeśli firma ma halę produkcyjną, linie montażowe, maszyny i materiały przepływające przez procesy produkcyjne, to lean manufacturing jest naturalnym wyborem.

Konkretne sytuacje, w których stosujemy lean manufacturing, to optymalizacja toku produkcji, redukcja zapasów w magazynach i na hali, skrócenie czasu przezbrojeń maszyn, poprawa jakości produktów poprzez wbudowanie jakości w proces, czy zwiększenie ogólnej efektywności wyposażenia mierzonej wskaźnikiem OEE. Lean manufacturing sprawdza się również przy wprowadzaniu systemu ssącego sterowanego rzeczywistym popytem oraz przy implementacji just in time – systemu dostaw dokładnie na czas, który minimalizuje zapasy.

Lean management stosuje się natomiast w szerszym kontekście organizacyjnym, który wykracza poza halę produkcyjną. Jest idealny dla działów wspierających w przedsiębiorstwie produkcyjnym – HR, finansów, IT, zakupów, sprzedaży – gdzie nie ma fizycznej produkcji, ale są procesy biznesowe wymagające optymalizacji. Sprawdza się również doskonale w firmach usługowych, szpitalach, bankach, firmach programistycznych czy administracji publicznej, gdzie w ogóle nie ma produkcji, ale są procesy, które można usprawnić według zasad lean.

Typowe zastosowania lean management obejmują skracanie czasu realizacji procesów administracyjnych, eliminację zbędnej biurokracji, usprawnienie przepływu informacji między działami, optymalizację procesów zatrudniania i wdrażania nowych pracowników, czy poprawę komunikacji w całym przedsiębiorstwie. Doskonale sprawdza się przy wdrażaniu strategii ciągłego doskonalenia w całej organizacji, budowaniu kultury Kaizen angażującej pracowników wszystkich szczebli oraz przy transformacji stylu zarządzania z tradycyjnego, hierarchicznego modelu na bardziej partycypacyjny.

W praktyce najbardziej efektywne przedsiębiorstwa produkcyjne stosują oba podejścia jednocześnie. Lean manufacturing optymalizuje procesy produkcyjne na hali, podczas gdy lean management transformuje sposób zarządzania całą organizacją, łącznie z działami wspierającymi. Takie kompleksowe podejście pozwala osiągnąć synergię – usprawnienia w produkcji są wspierane przez efektywne zarządzanie, a kultura ciągłego doskonalenia przenika wszystkie poziomy organizacji.

Warto też zauważyć, że podróż od lean manufacturing do lean management jest naturalną ścieżką rozwoju dla wielu organizacji. Firmy często zaczynają od wdrożenia narzędzi lean manufacturing na hali produkcyjnej, gdzie efekty są szybko widoczne i łatwe do zmierzenia. Kiedy ta transformacja przynosi wyniki i pracownicy przekonują się do metodologii lean, organizacja jest gotowa na rozszerzenie zasad lean na całe przedsiębiorstwo poprzez lean management. To stopniowe podejście minimalizuje opór przed zmianą i buduje solidne fundamenty pod długoterminową transformację kultury organizacyjnej w duchu ciągłego doskonalenia procesów.