Koszty bezpośrednie – czym są i jak je obliczyć?

Precyzyjne śledzenie kosztów bezpośrednich jest niezbędne w ocenie rentowności produktów i usług. Co wpływa na koszty bezpośrednie i jak je obliczać?

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

• Czym są koszty bezpośrednie?
• Jakie są rodzaje kosztów bezpośrednich?
• Jak obliczyć koszty bezpośrednie?
• Jaka jest rola kosztów bezpośrednich?

Koszty bezpośrednie – definicja

Koszty bezpośrednie to wydatki, które można jednoznacznie przypisać do konkretnego produktu, projektu lub jednostki wytwarzającej. Są przeciwieństwem kosztów pośrednich i obejmują np. koszty surowców, materiałów, robocizny bezpośredniej oraz inne wydatki bezpośrednio związane z procesem produkcji określonego dobra lub świadczenia usługi^{[1] [2]}.

Koszty bezpośrednie to wydatki, które można jednoznacznie przypisać do konkretnego produktu, usługi lub projektu.

Definicja kosztów bezpośrednich

Jeśli możemy łatwo określić, ile dana jednostka kosztuje, to mamy do czynienia z kosztami bezpośrednimi. Są one ważne w kalkulacji kosztów produkcji oraz wycenie produktów, ponieważ ich dokładne określenie pozwala precyzyjnie zarządzać wydatkami w przedsiębiorstwie.

Rodzaje kosztów bezpośrednich

Koszty bezpośrednie można podzielić na kilka typów:

• Koszty materiałów bezpośrednich obejmują wszelkie surowce i materiały bezpośrednio używane w produkcji danego produktu, np. metal w produkcji samochodów czy mąka w piekarni. Są łatwo mierzalne i można je bezpośrednio przypisać do konkretnego produktu.
• Koszty robocizny bezpośredniej są to wynagrodzenia pracowników, którzy biorą udział w wytwarzaniu produktu. Przykłady obejmują płace pracowników montujących części w fabryce samochodów czy piekarzy wypiekających chleb.
• Koszty wyposażenia bezpośredniego dotyczą narzędzi wykorzystywanych bezpośrednio do produkcji danego produktu, jak np. maszyny w fabryce samochodów używanych do produkcji drzwi.
• Koszty energii bezpośredniej obejmują wydatki na energię (elektryczność, gaz, paliwo) zużywaną bezpośrednio w procesie produkcji.
• Koszty usług bezpośrednich to koszty usług bezpośrednio związane z produkcją danego dobra lub świadczeniem usługi np. usług transportowych dla surowców używanych w produkcji.

Obliczanie kosztów bezpośrednich

Obliczanie kosztów bezpośrednich polega na zsumowaniu wszystkich wydatków bezpośrednio związanych z produkcją określonego produktu. Odbywa się to następująco:

Koszty materiałów bezpośrednich

Wzór wygląda następująco:

Koszty materiałów bezpośrednich = Cena jednostkowa materiału × Ilość zużytego materiału

Jeśli do produkcji jednego produktu zużywamy 5 kg metalu, a cena za 1 kg metalu wynosi 20 zł:

Koszty materiałów bezpośrednich = 20 zł/kg × 5 kg = 100 zł

Koszty robocizny bezpośredniej

Wzór to:

Koszty robocizny bezpośredniej = Stawka godzinowa pracownika × Liczba godzin pracy przy produkcji

Jeśli stawka godzinowa pracownika wynosi 25 zł, a produkcja jednego produktu zajmuje 2 godziny:

Koszty robocizny bezpośredniej = 25 zł/godz. × 2 godz. = 50 zł

Koszty narzędzi i wyposażenia bezpośredniego

Wzór to:

Koszty narzędzi i wyposażenia bezpośredniego = (Koszt narzędzia / Liczba wyprodukowanych jednostek) × Liczba jednostek

Jeśli koszt maszyny wynosi 10 000 zł, a przewiduje się, że wyprodukuje ona 1000 jednostek:

Koszt narzędzia na jednostkę = 10 000 zł / 1000 jednostek = 10 zł/jednostka

Koszty energii bezpośredniej

Wzór wygląda następująco:

Koszty energii bezpośredniej = Zużycie energii na jednostkę × Cena za jednostkę energii

Jeśli produkcja jednej jednostki wymaga 5 kWh, a cena za kWh wynosi 0,50 zł:

Koszty energii bezpośredniej = 5 kWh × 0,50 zł/kWh = 2,50 zł

Całkowite koszty bezpośrednie

Żeby obliczyć całkowite koszty bezpośrednie, wystarczy zsumować uzyskane wcześniej wyniki:

Całkowite koszty bezpośrednie = Koszty materiałów bezpośrednich + Koszty robocizny bezpośredniej + Koszty narzędzi i wyposażenia bezpośredniego + Koszty energii bezpośredniej

Na podstawie poprzednich wyliczeń, może policzyć, że koszty bezpośrednie dla jednej jednostki produktu wynoszą:

Całkowite koszty bezpośrednie = 100 zł (materiały) + 50 zł (robocizna) + 10 zł (narzędzia) + 2,50 zł (energia) = 162,50 zł

Rola kosztów bezpośrednich

Koszty bezpośrednie są niezbędne w zarządzaniu finansami przedsiębiorstwa – dzięki nim można precyzyjnie określić koszty produkcji oraz efektywnie (tj. zgodnie z poniesionymi nakładami i warunkami rynkowymi) wyceniać produkty i usługi. Możliwość dokładnego określenia kosztów wytworzenia konkretnego dobra pozwala ustalić ceny sprzedaży i marże zysku, a to z kolei jest niezbędne w planowaniu budżetów i kontroli kosztów.

Koszty bezpośrednie są też ważne w analizie rentowności poszczególnych produktów czy projektów. Ich analiza umożliwia identyfikację obszarów wymagających usprawnień, co może prowadzić do zwiększenia efektywności operacyjnej. Wykorzystuje się je też w raportowaniu finansowym, zarówno wewnętrznym, jak i zewnętrznym, co ma znaczenie dla inwestorów i innych interesariuszy.