Kontrakt forward – co to jest i czym się charakteryzuje?

Kontrakty forward są istotne w zarządzaniu ryzykiem finansowym, ponieważ umożliwiają stronom zabezpieczenie się przed niekorzystnymi zmianami cen w przyszłości. Jakie są ich elementy i co można dzięki nim zyskać?

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

• Czym są kontrakty forward?
• Jakie są cechy charakterystyczne kontaktu forward?
• Jakie są zależności między kontraktem forward a kontraktem future?
• Jakie są zastosowania kontraktu forward?
• Jakie są ryzyka kontraktów forward?
• Jakie są zalety kontraktów forward?

Kontrakt forward – definicja

Kontrakty forward to umowy finansowe zawierane między dwiema stronami, które zobowiązują się do kupna lub sprzedaży określonego aktywa w przyszłości po ustalonej cenie. Są nienotowane na giełdzie, więc bezpośrednio negocjują je zainteresowane strony^[1].

Kontrakt forward to umowa pomiędzy dwiema stronami na zakup lub sprzedaż określonego aktywa w przyszłości po ustalonej cenie.

Definicja kontraktu forward

Pierwsze formy umów podobnych do kontraktów forward można znaleźć w starożytnej Mezopotamii, gdzie w dokumentach z czasów babilońskich widnieją zapisy dotyczące przyszłych dostaw towarów. W średniowieczu kontraktów tego typu używano w Europie w handlu zbożem – miastach handlowych, takich jak Antwerpia i Amsterdam, kupcy zawierali umowy na przyszłe dostawy towarów, aby stabilizować ceny i zapewnić sobie dostawy w okresach niedoboru. W XVII wieku Amsterdam stał się jednym z głównych centrów handlu finansowego, a tamtejsza giełda była miejscem, gdzie często negocjowano kontrakty forward na towary takie jak przyprawy, zboża i tkaniny^[2].

W XIX wieku kontrakty forward zaczęły być szerzej stosowane – stały się szczególnie popularne w Stanach Zjednoczonych w handlu zbożem. W Chicago w 1848 roku powstała Chicago Board of Trade, jedną z pierwszych instytucji, która wprowadziła standaryzację kontraktów terminowych, co później doprowadziło do powstania bardziej uregulowanych kontraktów futures, które można rozumieć jako standaryzowaną i notowaną na giełdach wersję kontraktów forward^{[3] [4]}. Dziś kontrakty forward są powszechnie stosowane przez przedsiębiorstwa i inwestorów do zarządzania ryzykiem związanym z wahaniami cen aktywów, takich jak waluty, surowce czy stopy procentowe.

Cechy charakterystyczne kontraktu forward

Warunki forwardów, takie jak ilość i rodzaj aktywa, data dostawy oraz cena, mogą być dostosowane do specyficznych potrzeb stron, co zapewnia większą elastyczność w porównaniu do standaryzowanych kontraktów futures. Ponieważ nie są standaryzowane, kontrakty forward nie są notowane na giełdzie – są to umowy zawierane bezpośrednio między dwiema stronami (over-the-counter, OTC). Oznacza to, że w kontraktach forward istnieje ryzyko niewypłacalności jednej ze stron (tzw. ryzyko kontrahenta), ponieważ nie ma centralnego podmiotu, który gwarantowałby realizację kontraktu.

Cena ustalona w kontrakcie forward jest ceną, po której aktywa zostaną kupione lub sprzedane w przyszłości. Cena ta jest negocjowana w momencie zawierania kontraktu i pozostaje stała przez cały okres jego obowiązywania. Forward określa konkretną datę dostawy, czyli moment, w którym aktywa mają być przekazane – może to być dowolna data uzgodniona przez strony.

W przeciwieństwie do kontraktów futures kontrakty forward zazwyczaj nie wymagają wpłacenia depozytu zabezpieczającego. Cała kwota jest płatna w momencie realizacji kontraktu. W kontraktach forward nie ma codziennych rozliczeń wartości kontraktu, a zyski i straty są realizowane dopiero w dniu dostawy.

Kontrakty forward wykorzystuje się do różnych celów – do zabezpieczania przed ryzykiem kursowym, surowcowym czy stóp procentowych – a dzięki swojej elastyczności stosują je zarówno inwestorzy instytucjonalni, jak i inwestorzy indywidualni.

Kontrakt forward a kontrakt future

Kontrakty futures są standaryzowane i notowane na giełdach – standaryzacja obejmuje też ilość aktywów, termin dostawy i inne warunki. Futures są regulowane przez giełdy, co zmniejsza ryzyko kredytowe, ponieważ giełda działa jako pośrednik i gwarant realizacji kontraktu. W odróżnieniu od forwardów futures wymagają wpłacenia depozytu zabezpieczającego oraz codziennych rozliczeń wartości kontraktu (mark-to-market), więc zyski i straty nalicza się codziennie, a nie dopiero na koniec okresu kontraktu.

Obydwa rodzaje kontraktów można wykorzystywać do zabezpieczania się przed ryzykiem cenowym, ale futures są częściej stosowane przez inwestorów i traderów spekulacyjnych ze względu na ich płynność i standaryzację. Z kolei forwardy są bardziej popularne wśród przedsiębiorstw, które potrzebują bardziej elastycznych instrumentów zabezpieczających.

Zastosowania kontraktu forward

Jednym z powszechnych przykładów zastosowania kontraktu forward jest zabezpieczanie przed ryzykiem kursowym w handlu międzynarodowym. Wyobraźmy sobie firmę z siedzibą w Europie, która zamierza za pół roku kupić komponenty od dostawcy w Stanach Zjednoczonych. Obawiając się, że kurs euro do dolara może zmienić się na jej niekorzyść, może ona zawrzeć kontrakt forward na zakup dolarów amerykańskich po ustalonym kursie. Dzięki temu ma pewność, że za sześć miesięcy zapłaci określoną cenę za dolary, niezależnie od tego, jak zmieni się kurs wymiany.

Innym przykładem może być producent kawy, który obawia się, że cena ziaren na rynkach międzynarodowych może wzrosnąć przed zbiorem plonów. Aby się przed tym zabezpieczyć, może on zawrzeć kontrakt forward na zakup kawy po aktualnej cenie rynkowej z dostawą w przyszłości. W ten sposób, niezależnie od wzrostu cen, będzie miał gwarancję zakupu kawy po cenie ustalonej w kontrakcie forward.

Innym przykładem zastosowania forwardów może być zarządzanie ryzykiem stóp procentowych. Bank, który planuje udzielić dużego kredytu za kilka miesięcy, może obawiać się, że stopy procentowe wzrosną, co wpłynie na koszt udzielanego kredytu. Aby się przed tym uchronić, może zawrzeć kontrakt forward na stopę procentową, który ustali przyszłą stopę procentową kredytu, co pozwala precyzyjnie przewidzieć koszty związane z udzieleniem kredytu, niezależnie od zmian stóp procentowych na rynku.

Z forwardów mogą korzystać także przedsiębiorstwa energetyczne do stabilizacji kosztów zakupu surowców. Firma energetyczna, która obawia się wzrostu cen ropy naftowej, może zawrzeć kontrakt forward na zakup ropy po ustalonej cenie, dzięki czemu może dokładnie zaplanować koszty operacyjne i uniknąć nieprzewidzianych wydatków związanych ze wzrostem cen surowców.

Ryzyka kontraktów forward

Jednym z głównych ryzyk kontraktów forward jest ryzyko kredytowe, czyli możliwość niewypłacalności jednej ze stron umowy. Forwardy są niestandardowymi kontraktami zawieranymi bezpośrednio między stronami bez centralnego pośrednika, co oznacza, że jedna ze stron może nie być w stanie wywiązać się z zobowiązań w dniu dostawy. Z tego powodu mogą być też trudne do odsprzedania lub zamknięcia przed terminem realizacji, co może być problematyczne w przypadku nagłej potrzeby zmiany strategii finansowej.

Kolejnym ryzykiem jest ryzyko rynkowe wynikające z potencjalnych niekorzystnych zmian cen aktywa bazowego. Ponieważ kontrakty forward ustala się na przyszłą datę, zmiany rynkowe mogą spowodować, że cena aktywa w dniu dostawy będzie znacznie różnić się od ceny ustalonej w kontrakcie. Jeśli kontrakt dotyczy waluty, wahania kursów walutowych mogą prowadzić do strat, jeśli kurs w dniu dostawy jest mniej korzystny, niż zakładano. Zmienne warunki rynkowe mogą wpływać także na dokładność przewidywań dotyczących przyszłych cen. Ponieważ kontrakty forward nie podlegają codziennym rozliczeniom, zyski i straty mogą się znacznie zmieniać do momentu realizacji kontraktu.

Zalety kontraktów forward

Kontrakty forward mogą być dostosowane do specyficznych potrzeb, wymagań biznesowych i strategii zarządzania ryzykiem obu stron umowy. Brak standaryzacji i obrotu na giełdzie oznacza także mniejszą ekspozycję na zmienność rynkową. Strony mają większą kontrolę nad warunkami umowy i mogą unikać wpływu krótkoterminowych zmian rynkowych na swoje zobowiązania.

Z kolei brak wymogu wpłacania depozytu zabezpieczającego sprawia, że strony nie muszą blokować środków na rachunkach depozytowych – całą kwotę rozlicza się dopiero w dniu dostawy, co pozwala efektywniej wykorzystywać kapitał w innych obszarach działalności.

Dzięki kontraktom forward przedsiębiorstwa mogą z góry ustalić cenę, po której będą kupować lub sprzedawać aktywa w przyszłości, co eliminuje niepewność związaną z wahaniami cen i zapewnia większą dokładność planów finansowych i operacyjnych. Forwardy można stosować do różnorodnych celów, co sprawia, że są przydatnym narzędziem w wielu sektorach.