Konkurencja – czym jest i jakie są jej rodzaje? 

Wchodząc na rynek, pewnie spotkasz firmę, która oferuje już podobne do Twoich produkty lub usługi. Być może nawet robi to od lat. Nie oznacza to jednak, że nie masz szans na to, aby zaistnieć w swojej branży. Konkurencja to naturalne zjawisko rynkowe, które motywuje firmy do ulepszania swoich ofert oraz wprowadzania różnorodnych innowacji produktowych.  

Z tego artykułu dowiesz się: 

• Czym jest konkurencja?
• Co jest efektem konkurencji?
• Jakie są rodzaje konkurencji?
• Jak można podzielić konkurencję?
• Jakie są zagrożenia dla wolnej konkurencji?

Konkurencja – definicja 

Konkurencja pochodzi od łacińskiego terminu “concurrere”, czyli biec razem. W ujęciu biznesowym, pojęcie to wykracza jednak poza samą rywalizację i obejmuje szeroki zakres relacji między rywalizującymi ze sobą podmiotami. 

Konkurencja to zjawisko, polegające na współzawodnictwie między różnymi podmiotami, które dążą do osiągnięcia podobnych celów, a ich działania wzajemnie się interferują. 

Definicja konkurencji

Definicje konkurencji podkreślają, że uczestnicy tego zjawiska starają się osiągnąć cele, mimo przeszkód, stwarzanych przez konkurentów. Istotą konkurencji jest dążenie do korzyści w warunkach, w których inni także dążą do tych samych celów. W rezultacie, działania podejmowane przez jednych, mogą utrudniać lub nawet uniemożliwiać innym osiągnięcie identycznych celów biznesowych. 

Efekt konkurencji 

Pożądanym efektem konkurencji jest konkurencyjność, która stanowi zdolność firm do skutecznego funkcjonowania na rynku poprzez zdobywanie uwagi oraz lojalności konsumenckiej. To nie tylko umiejętność przetrwania, lecz także zdolność do rozwoju i skutecznego konkurowania z innymi podmiotami. 

Zdolność utrzymania się na rynku wyróżnia konkurencyjne firmy. Ich zdolności i umiejętności rozwijania się stanowią istotny aspekt. Dynamika rynku wymaga nie tylko dostosowania się do zmian, lecz także tworzenia innowacyjnych rozwiązań, które przyciągną klientów i zaspokoją ich potrzeby w lepszy sposób niż konkurencja. 

Konkurencyjność nie ogranicza się jedynie do utrzymania się na rynku, lecz także do przeciwdziałania i przewyższania innych podmiotów, działających w tej samej sferze. Firmy konkurujące muszą posiadać przewagi konkurencyjne, czyli cechy lub elementy, które pozwalają im wyróżnić się spośród konkurentów. To może obejmować innowacyjność, wyjątkową jakość produktów lub usług, skuteczną strategię marketingową czy elastyczność w dostosowaniu się do zmieniających się warunków rynkowych.  

Rodzaje konkurencji  

Zjawisko konkurencji odnosi się do różnych sfer życia społecznego, gospodarczego, politycznego, kulturalnego, artystycznego oraz sportowego. W kontekście gospodarczym można powiedzieć, że konkurencja to bardzo ważny element rywalizacji na rynku. Przejawia się ona zazwyczaj w różnych modelach, takich jak: doskonała konkurencja, oligopol, monopolistyczna konkurencja czy czysty monopol. 

Doskonała konkurencja  

Jest to forma konkurencji, w której wielu konkurentów oferuje identyczny produkt lub usługę. Brak zróżnicowania produktu sprawia, że ceny są takie same dla wszystkich firm. Marki konkurują głównie poprzez obniżanie kosztów produkcji i dystrybucji, co wpływa na różne poziomy zysku. 

Konkurencja monopolistyczna 

Konkurencja monopolistyczna polega na rywalizacji wielu konkurentów, którzy zróżnicowali swoją ofertę na rynku. Firmy koncentrują się na wybranych segmentach rynku, gdzie mogą najlepiej zaspokoić potrzeby klientów. Poprzez zróżnicowanie oferty, mogą naliczać wyższe ceny. 

Oligopol  

Oligopol to rodzaj konkurencji, w którym kilka przedsiębiorstw produkuje podobny lub częściowo zróżnicowany produkt. Zróżnicowanie może dotyczyć jakości, cech, stylu lub serwisu. Firmy starają się przyciągnąć klientów poprzez różnicowanie swoich usług lub jakości, co umożliwia im ustalanie cen na poziomie rynkowym lub wyższym. 

Czysty monopol  

Czysty monopol oznacza, że jedna firma kontroluje całą produkcję dóbr lub usług w danym obszarze. Monopol może wynikać z prawa, patentu, korzyści, skali lub innych czynników. Monopolista ma kontrolę nad rynkiem, dzięki czemu może ustalać wysokie ceny, minimalizować reklamę i oferować minimalny poziom usług. W przypadku monopolu poddanego regulacjom rządowym oczekuje się, że ustali on niższe ceny i poprawi jakość usług dla dobra społecznego. 

Podział konkurencji  

Podział konkurencji może być rozpatrywany z różnych perspektyw – zależnie od tego, jakie kryteria są brane pod uwagę. Jednym z najpopularniejszych podziałów jest ten ze względu na stopień substytucyjności.  

W kategorii produktu konkurencja opiera się na szerokim zakresie potrzeb klienta. Przykładowo, klient poszukujący czegoś słodkiego, może wybierać spośród różnych kategorii, na przykład czekolad, batonów czy cukierków. Tutaj rywalizacja toczy się na poziomie różnych rodzajów produktów, które mogą zaspokoić tę samą ogólną potrzebę.  

Podział według marki produktu odnosi się on do firm, produkujących bardzo podobne produkty, różniące się głównie nazwą. To strategia, skupiona na konkurencji na półce sklepowej, gdzie różne marki starają się przyciągnąć uwagę klienta, oferując podobne produkty. 

Kolejnym podziałem jest konkurencja w ramach formy, obejmująca jeszcze szerszy zakres. Tutaj mierzymy się nie tylko z innymi produktami w tej samej kategorii, ale także porównujemy je z produktami spoza tej sfery, jak na przykład słodycze kontra inne produkty. 

Ponadto, według Michaela Portera wyróżniamy konkurencję sektorową, gdzie rywalizują ze sobą firmy, zaspokajające podobne potrzeby i oferujące podobne produkty. Natomiast substytuty, czyli inne rodzaje produktów mogące zaspokoić tę samą potrzebę, stanowią kolejną gałąź konkurencji. 

Co więcej, wskazać możemy również na konkurencję cenową i pozacenową. W pierwszym przypadku przedsiębiorstwa będą wpływać na decyzje zakupowe konsumentów poprzez cenę produktów lub usług, a w drugim wypadku poprzez elementy, niezwiązane z ceną (np. jakość).

Zagrożenia dla wolnej konkurencji 

Konkurencja sprzyja rozwojowi rynków. Jednakże nawet w środowisku wolnym od monopolizacji i nadużyć istnieją zagrożenia, które mogą utrudnić efektywną konkurencję i wpłynąć na dobro konsumentów oraz rynek jako całość. 

W Polsce Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) stoi na straży swobodnej konkurencji. Jego rola obejmuje zapobieganie praktykom ograniczającym konkurencję, takim jak porozumienia cenowe czy podział rynku. Te działania stanowią podstawę dla utrzymania zdrowej konkurencji na rynku. Do głównych zagrożeń dla wolnej konkurencji zaliczamy natomiast m.in. ograniczanie swobody wyboru oraz nadużywanie pozycji dominującej.  

Ograniczanie swobody wyboru 

Jednym z głównych zagrożeń dla wolnej konkurencji są praktyki ograniczające swobodę wyboru konsumentów poprzez sztuczne podnoszenie cen czy manipulację rynkiem. Porozumienia cenowe, czyli ustalanie cen przez konkurencyjne firmy, stanowią poważne zagrożenie dla rynku, ponieważ prowadzą do sztucznego utrzymania wyższych cen produktów lub usług. To ogranicza dostępność dla konsumentów oraz hamuje naturalną konkurencję. 

Nadużywanie pozycji dominującej 

Drugim aspektem, na którym UOKiK skupia swoje działania, jest nadużywanie dominującej pozycji rynkowej przez duże podmioty. Firmy, które zdobyły dominującą pozycję na rynku, mają potencjał do manipulowania warunkami konkurencji. Mogą one wykorzystywać swoją pozycję do szkodzenia innym podmiotom, na przykład poprzez narzucanie niekorzystnych warunków handlowych, co uniemożliwia innym firmom zdobycie większej części rynku. 

Poznanie różnorodnych form konkurencji oraz świadomość czynników, mogących stanowić jej zagrożenia, to klucz to biznesowego sukcesu. Dzięki wiedzy na temat konkurencji możesz bowiem prowadzić świadome działania, które pozwolą Ci w skuteczny i etyczny sposób zwrócić uwagę konsumentów i przekonać ich do skorzystania z Twojej oferty.