Fundusze inwestycyjne zamknięte – definicja i charakterystyka

Fundusze inwestycyjne zamknięte dają możliwość dywersyfikacji portfela poprzez inwestycje w szeroki zakres aktywów. Jak dzięki stałej liczbie jednostek uczestnictwa i handlu na rynku wtórnym inwestorzy mogą czerpać korzyści ze specjalistycznych strategii inwestycyjnych?

Z tego artykułu dowiesz się:

• Czym są fundusze inwestycyjne zamknięte?
• Czym charakteryzują się fundusze inwestycyjne zamknięte?
• Jakie są zależności między funduszami inwestycyjnymi zamkniętymi a funduszami inwestycyjnymi otwartymi?
• Jak działają fundusze inwestycyjne zamknięte?
• Jakie są korzyści z funduszy inwestycyjnych zamkniętych?

Fundusze inwestycyjne zamknięte – definicja

Fundusze inwestycyjne zamknięte to specyficzna kategoria funduszy inwestycyjnych, charakteryzująca się stałą i niezmienną po pierwszej emisji liczbą jednostek uczestnictwa. Po początkowym okresie emisji nie tworzy się nowych jednostek, a inwestorzy chcący je nabyć mogą to zrobić tylko poprzez zakup tych, istniejących na rynku wtórnym. Sprawia to, że działanie funduszy zamkniętych przypomina bardziej działanie spółek akcyjnych.

Historia funduszy inwestycyjnych zamkniętych sięga początków XX wieku. Pierwszy tego typu fundusz, Foreign & Colonial Government Trust, został założony w 1868 roku w Wielkiej Brytanii z myślą o umożliwieniu inwestorom detalicznym dywersyfikacji ich inwestycji poprzez zaangażowanie środków w rządowe papiery wartościowe różnych krajów. Pomysł szybko zyskał popularność i rozprzestrzenił się na inne rynki finansowe świata^{[1] [2]}.

Fundusz inwestycyjny zamknięty to rodzaj funduszu, który emituje stałą liczbę jednostek uczestnictwa, dostępnych do handlu na rynku wtórnym.

Definicja funduszy inwestycyjnych zamkniętych

W Stanach Zjednoczonych pierwszym funduszem inwestycyjnym zamkniętym był Boston Personal Property Trust, utworzony w 1893 roku. Rozwój rynku nabrał tempa w latach 20. i 30. XX wieku, kiedy to wprowadzono nowe przepisy regulujące działalność tych podmiotów, m.in. Ustawę o spółkach inwestycyjnych z 1940 roku, która wprowadziła szereg wymogów dotyczących przejrzystości i działalności funduszy^{[3] [4]}.

W Polsce fundusze inwestycyjne zamknięte zaczęły pojawiać się na początku XXI wieku. Polskie przepisy definiują fundusze inwestycyjne zamknięte jako te, które zbierają kapitał od inwestorów w celu wspólnego inwestowania, jednak z ograniczoną możliwością zwrotu jednostek uczestnictwa. Znaczącym momentem dla rozwoju tych funduszy była nowelizacja ustawy o funduszach inwestycyjnych w 2011 roku, która wprowadziła bardziej elastyczne zasady zarządzania funduszami^[5].

Fundusze inwestycyjne zamknięte oferują inwestorom szereg możliwości inwestycyjnych, w tym inwestycje w nieruchomości, długoterminowe projekty infrastrukturalne czy inne specjalistyczne aktywa, które nie zawsze są dostępne w funduszach otwartych ze względu na ich płynność i charakter. Dzięki tej specyfice fundusze zamknięte są atrakcyjną opcją dla inwestorów, szukających możliwości dywersyfikacji swojego portfela inwestycyjnego.

Cechy charakterystyczne funduszy inwestycyjnych zamkniętych

Cechy charakterystyczne funduszy inwestycyjnych zamkniętych obejmują m.in. następujące aspekty:

• Fundusze zamknięte emitują jednostki uczestnictwa tylko raz, w trakcie pierwotnej oferty publicznej (IPO). Po jej zakończeniu liczba jednostek uczestnictwa nie zmienia się, a handel nimi odbywa się na rynku wtórnym.
• Jednostki uczestnictwa funduszy zamkniętych są zazwyczaj notowane na giełdzie papierów wartościowych, co umożliwia inwestorom kupno i sprzedaż jednostek w trakcie sesji giełdowych. Cena jednostki uczestnictwa na rynku wtórnym jest determinowana przez popyt i podaż, co może sprawić, że wartość jednostki będzie oscylować powyżej lub poniżej wartości aktywów netto (NAV) funduszu.
• W odróżnieniu od funduszy otwartych, fundusze zamknięte zazwyczaj nie pozwalają inwestorom na zwrot jednostek bezpośrednio do funduszu w celu odkupienia za ich bieżącą wartość aktywów netto. Inwestorzy chcący wyjść z inwestycji muszą znaleźć kupca na rynku wtórnym.
• Dzięki stałej liczbie jednostek i braku konieczności wykupywania jednostek uczestnictwa przez fundusz mogą one pozwolić sobie na inwestowanie w aktywa o dłuższym horyzoncie czasowym i mniejszej płynności – nieruchomości, projekty infrastrukturalne czy przedsięwzięcia kapitałowe.
• Fundusze inwestycyjne zamknięte często wykorzystują dźwignię finansową (np. zaciąganie pożyczek lub emitowanie obligacji) w celu zwiększenia potencjału inwestycyjnego funduszu. Dźwignia może zwiększyć potencjalne zyski, ale podnosi ryzyko strat.
• Struktura opłat w funduszach zamkniętych może się różnić od tej z funduszy otwartych, ponieważ musi uwzględniać specyfikę zarządzania mniej płynnymi aktywami i potencjalne wykorzystanie dźwigni finansowej. Opłaty mogą obejmować prowizje od zarządzania, opłaty za sukces, a także koszty związane z finansowaniem dźwigni.

Fundusze inwestycyjne zamknięte a fundusze inwestycyjne otwarte

Podstawowa różnica między funduszami inwestycyjnymi otwartymi a zamkniętymi wynika z mechanizmu emisji i wykupu jednostek uczestnictwa. Fundusze otwarte emitują nowe jednostki uczestnictwa każdemu, kto chce zainwestować i są zobowiązane wykupywać te jednostki z powrotem na żądanie inwestora, wyceniając je po bieżącej wartości aktywów netto (NAV).

Wielkość funduszu otwartego może ciągle się zmieniać, w zależności od tego, czy więcej inwestorów decyduje się na zakup jednostek, czy na ich sprzedaż funduszowi. Pozwala to inwestorom na łatwy dostęp do ich kapitału, ale także wymusza na funduszach otwartych utrzymanie pewnego poziomu płynności, aby móc zaspokoić żądania wykupu.

W przypadku funduszy otwartych wycena aktywów dokonywana jest codziennie i na tej podstawie ustalana jest cena jednostki uczestnictwa. W funduszach zamkniętych cena rynkowa jednostek uczestnictwa może odbiegać od wartości NAV ze względu na mechanizmy rynkowe popytu i podaży, co może stwarzać dodatkowe możliwości lub ryzyka dla inwestorów. Oprócz powyższych różnic, fundusze otwarte i zamknięte mogą różnić się pod względem strategii inwestycyjnych, struktury opłat i potencjalnego wykorzystania dźwigni finansowej.

Działanie funduszy inwestycyjnych zamkniętych

Działanie funduszy inwestycyjnych zamkniętych rozpoczyna się od ich założenia przez zarządzającego funduszem, który następnie przeprowadza pierwotną ofertę publiczną (IPO) jednostek uczestnictwa. W jej trakcie inwestorzy mogą kupić jednostki uczestnictwa w funduszu, co pozwala zebrać kapitał niezbędny do inwestycji. Po zakończeniu IPO liczba jednostek uczestnictwa funduszu jest stała, a handel nimi odbywa się na otwartym rynku, najczęściej na giełdzie papierów wartościowych. Ceny jednostek kształtują popyt i podaż.

Zarządca funduszu, działając według zdefiniowanej strategii inwestycyjnej, alokuje zebrane środki w aktywa. Celem inwestycyjnym jest wzrost wartości funduszu i jednostek uczestnictwa dla jego inwestorów. Fundusze inwestycyjne zamknięte często skupiają się na bardziej specjalistycznych lub mniej płynnych inwestycjach.

W trakcie trwania inwestycji zarządzający monitorują rynek oraz portfel, a także dokonują korekt w strategii inwestycyjnej, jeśli zajdzie taka potrzeba. Inwestorzy mogą na bieżąco śledzić wyniki funduszu poprzez raporty i komunikaty, a także przez obserwację ceny jednostek na rynku wtórnym. Fundusze zamknięte nie pozwalają na bezpośredni wykup jednostek uczestnictwa z powrotem do funduszu, ale inwestorzy mogą sprzedawać swoje jednostki innym inwestorom na giełdzie.

Działanie funduszu inwestycyjnego zamkniętego może zakończyć się w określonych warunkach, takich jak osiągnięcie celu inwestycyjnego lub upływ terminu, na który fundusz został utworzony. W takim przypadku fundusz likwiduje się, a aktywa sprzedaje. Wartość netto uzyskana z likwidacji aktywów jest rozdzielana między inwestorów, proporcjonalnie do liczby posiadanych jednostek uczestnictwa.

Korzyści z funduszy inwestycyjnych zamkniętych

Jedną z największych zalet funduszy zamkniętych jest ich zdolność do inwestowania w mniej płynne aktywa – nieruchomości, przedsięwzięcia kapitałowe czy projekty infrastrukturalne. Dzięki stałej liczbie jednostek uczestnictwa i braku konieczności codziennego wykupywania jednostek przez fundusz, jego menedżerowie mogą bardziej elastycznie realizować długoterminowe strategie inwestycyjne, co może przełożyć się na większe ROI.

Możliwość handlu jednostkami na rynku wtórnym daje inwestorom płynność, która może być ograniczona w przypadku bezpośrednich inwestycji w niektóre typy aktywów. Cenę jednostek funduszu zamkniętego na rynku wtórnym kształtują popyt i podaż, co może oferować potencjalnie atrakcyjne progi wejścia dla inwestorów.

Fundusze inwestycyjne zamknięte oferują inwestorom dostęp do specjalistycznych sektorów rynku lub niszowych strategii inwestycyjnych, które mogą być trudno dostępne dla indywidualnych inwestorów. Warto jednak pamiętać, że wymienione korzyści idą w parze z ryzykami i ograniczeniami, takimi jak możliwość handlu jednostkami poniżej wartości NAV, ryzyko związane z wykorzystaniem dźwigni finansowej oraz ograniczona płynność w porównaniu do funduszy otwartych.