Fundacja rodzinna – co to jest?

Dla tysięcy przedsiębiorców i zamożnych rodzin fundacja rodzinna stała się kluczem do zabezpieczenia majątku na pokolenia. Czy Twoja firma rodzinna potrzebuje takiej ochrony? Czy wiesz, jak uchronić swój majątek przed rozdrobnieniem i konfliktami spadkowymi?

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

• Czym jest fundacja rodzinna?
• Jakie prawa regulują działalność fundacji rodzinnej?
• Jakie są cele fundacji rodzinnych?
• Jak działają fundacje rodzinne?
• Jaka jest rola fundacji rodzinnych?

Najważniejsze informacje:

• Fundacja rodzinna to odrębna osobowość prawna do gromadzenia i zarządzania majątkiem rodzinnym w interesie beneficjentów
• Reguluje ją ustawa z 26 stycznia 2023 roku oraz przepisy podatkowe, rachunkowości i Kodeksu spółek handlowych
• Cele obejmują planowanie sukcesji, ochronę majątku, ciągłość biznesu i optymalizację obciążeń podatkowych długoterminowo
• Działa przez organy fundacji: zarząd, zgromadzenie beneficjentów, opcjonalną radę nadzorczą z obowiązkowym audytem
• Pełni funkcję sukcesyjną, ochronną i inwestycyjną, eliminując ryzyko rozdrobnienia majątku między spadkobierców

Fundacja rodzinna – definicja

Fundacja rodzinna to rewolucyjna instytucja prawna, która od 22 maja 2023 roku^[1] zmienia oblicze planowania sukcesji w Polsce. Wtedy to w polskim systemie prawnym pojawiła się instytucja, która zmienia sposób myślenia o ochronie majątku rodzinnego. Powstała jako odpowiedź na potrzeby firm rodzinnych, które dotąd borykały się z problemami sukcesji i zabezpieczenia kapitału przed nieprzewidzianymi zdarzeniami.

Fundacja rodzinna to odrębna osobowość prawna, której głównym celem jest gromadzenie mienia, zarządzanie nim w interesie beneficjentów oraz spełnianie świadczeń na ich rzecz.

Definicja fundacji rodzinnej

W przeciwieństwie do tradycyjnych fundacji, które działają dla pożytku publicznego, polska fundacja rodzinna skupia się na interesie prywatnym. Może być ustanowiona przez jednego fundatora lub kilku fundatorów, z wyjątkiem fundacji ustanowionej testamentem, gdzie może być tylko jeden fundator.

Ustanowieniu fundacji rodzinnej towarzyszy konieczność wniesienia funduszu założycielskiego o wartości co najmniej 100 000 zł^[2], a sama instytucja nabywa osobowość prawną z chwilą wpisu do rejestru fundacji rodzinnych prowadzonego przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim.

Jakie prawa regulują działalność fundacji rodzinnej?

Działalność fundacji rodzinnej opiera się na solidnym fundamencie prawnym, którego trzonem jest ustawa o fundacji rodzinnej z dnia 26 stycznia 2023 roku. Ten akt prawny wszedł w życie 22 maja 2023 roku^[3] i kompleksowo reguluje zasady tworzenia, funkcjonowania oraz likwidacji fundacji rodzinnych.

Przepisy dotyczące działalności gospodarczej fundacji rodzinnej znajdziemy w ustawie Prawo przedsiębiorców z 6 marca 2018 roku. Określa ona ramy prowadzenia dozwolonej działalności gospodarczej przez fundację rodzinną, która może obejmować zbywanie mienia, najem, dzierżawę czy uczestnictwo w spółkach handlowych.

Kwestie podatkowe reguluje kilka ustaw. Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych określa zasady podmiotowego zwolnienia z CIT fundacja rodzinna oraz obowiązek zapłaty podatku dochodowego w momencie wypłaty świadczeń beneficjentom. Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych reguluje opodatkowanie świadczeń na rzecz beneficjentów, gdzie najbliższa rodzina fundatora korzysta ze zwolnienia z PIT.

Nie bez znaczenia są także przepisy rachunkowości – fundacja rodzinna jako osoba prawna musi prowadzić pełną księgowość. Kodeks spółek handlowych znajdzie zastosowanie w zakresie odpowiedzialności członków zarządu fundacji rodzinnej, analogicznie do spółek kapitałowych.

Jakie są cele fundacji rodzinnych?

Fundacja rodzinna to prawdziwy „skarbiec rodzinny”, który chroni najcenniejsze aktywa niczym twierdza. Jej pierwszorzędnym celem jest długoterminowe planowanie sukcesji i zapewnienie kontynuacji działalności biznesowej. Eliminuje ryzyko rozdrobnienia majątku między spadkobierców, które często prowadzi do rodzinnych konfliktów i paraliżu decyzyjnego.

Szczegółowy cel fundacji rodzinnej obejmuje także ochronę i pomnażanie majątku rodzinnego. Majątek fundacji staje się odrębny od majątku osobistego fundatora, chroniąc go przed zobowiązaniami prywatnymi fundatora powstałymi po jej ustanowieniu. Wyjątkiem są zobowiązania alimentacyjne, za które fundacja odpowiada solidarnie.

Realizacja woli fundatora stanowi kolejny filar działania fundacji. Fundator zyskuje dużą swobodę w określeniu zasad funkcjonowania, wskazując beneficjentów fundacji rodzinnej oraz kryteria otrzymywania świadczeń na rzecz beneficjentów. Może to być ukończenie studiów, zawarcie małżeństwa czy osiągnięcie określonego wieku.

Fundacja może działać jako podmiot holdingowy, gromadząc udziały w spółkach handlowych i czerpiąc zyski z dywidend bez bieżącego opodatkowania. To sprawia, że staje się potężnym narzędziem inwestycyjnym dla firm rodzinnych.

Fundacja rodzinna to strategiczne narzędzie budowania bogactwa międzypokoleniowego, które pozwala rodzinom myśleć perspektywą dekad, a nie lat

Damian Sawicki, radca prawny Cyrek Digital

Jak działają fundacje rodzinne?

Serce fundacji rodzinnej stanowią jej organy: zarząd, który prowadzi bieżące sprawy fundacji, zgromadzenie beneficjentów pełniące funkcje kontrolne oraz opcjonalna rada nadzorcza, obowiązkowa przy ponad 25 beneficjentach.

Utworzeniu fundacji rodzinnej towarzyszy precyzyjny proces. Fundator musi złożyć oświadczenie w akcie założycielskim lub testamencie, ustalić statut fundacji, sporządzić spis mienia oraz wnieść fundusz założycielski. Następuje wpis do rejestru fundacji rodzinnych, po którym fundacja nabiera pełnej zdolności prawnej.

Działalnością fundacji rodzinnej rządzi ściśle określony katalog dozwolonych czynności. Obejmuje zbywanie mienia, najem, dzierżawę, uczestnictwo w spółkach kapitałowym i funduszach inwestycyjnych, nabywanie papierów wartościowych oraz udzielaniu wybranym podmiotom pożyczek. Przekroczenie tego katalogu skutkuje sankcyjną stawką 25% CIT.

Opodatkowanie fundacji działa na zasadzie „odroczonego podatku”. Fundacja jest zwolniona z CIT od bieżących dochodów, a 15% podatek płaci dopiero w momencie wypłaty świadczenia beneficjentom. To pozwala na efektywną akumulację kapitału i reinwestycje.

Beneficjentem fundacji może być każda osoba fizyczna, sam fundator oraz organizacje pozarządowe prowadzące działalność pożytku publicznego. Stopnia pokrewieństwa beneficjenta z fundatorem ma kluczowe znaczenie dla opodatkowania otrzymywanych świadczeń.

Jaka jest rola fundacji rodzinnych?

Fundacja rodzinna pełni rolę strażnika rodzinnego dziedzictwa, łącząc w sobie funkcje sukcesyjną, ochronną i inwestycyjną. Jak potężny parasol chroni majątek przed burzami życiowymi – od rozwodów przez problemy finansowe po roszczenia wierzycieli.

Funkcja sukcesyjna sprawia, że fundacja staje się pomostem między pokoleniami. Zabezpiecza przekazywanie majątku i kontroli nad przedsiębiorstwem rodzinnym, minimalizując ryzyko konfliktów i zapewniając płynność zarządzania. Eliminuje widmo rozdrobnienia aktywów między spadkobierców, które często prowadzi do paraliżu decyzyjnego.

Rola ochronna objawia się w oddzieleniu majątku fundacji od majątku fundatora. Zobowiązania fundatora powstałe po ustanowieniu fundacji nie mogą sięgnąć jej aktywów, z wyjątkiem zobowiązań alimentacyjnych. To tworzy prawną „twierdzę” wokół najważniejszych aktywów rodziny.

Funkcja inwestycyjna pozwala fundacji działać jako profesjonalny podmiot holdingowy. Może gromadzić udziały w różnych spółkach, inwestować w papiery wartościowe i czerpać zyski bez bieżącego opodatkowania. Majątku fundacji można pomnażać przez lata, tworząc solidną podstawę finansową dla przyszłych pokoleń.

Ostatecznie, fundacja rodzinna staje się narzędziem realizacji długoterminowej wizji fundatora, pozwalając mu zachować kontrolę nad majątkiem nawet po śmierci oraz wspierać wybrane osoby zgodnie z własnymi wartościami i przekonaniami.