Formy opodatkowania: zasady ogólne. Co musisz wiedzieć?

Skala podatkowa to najbardziej popularna forma rozliczania się przedsiębiorców z fiskusem, ale czy na pewno znasz wszystkie jej niuanse? Opodatkowanie na zasadach ogólnych kryje w sobie zarówno pułapki, jak i niewykorzystane możliwości oszczędności, ale to właśnie ta forma daje największą elastyczność w zakresie ulg podatkowych i możliwość wspólnego rozliczenia z rodziną, ale jednocześnie wymaga precyzyjnego prowadzenia dokumentacji kosztów.

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

• Na czym polega opodatkowanie na zasadach ogólnych?
• Kiedy sprawdzi się opodatkowanie na zasadach ogólnych?

Na czym polega opodatkowanie na zasadach ogólnych?

Opodatkowanie na zasadach ogólnych, znane jako skala podatkowa, stanowi podstawową formę rozliczania dochodów z działalności gospodarczej osób fizycznych. Jest to domyślna metoda opodatkowania – jeśli przedsiębiorca nie dokona wyboru innej formy opodatkowania, automatycznie rozlicza się według tej formuły. Kluczową cechą tej formy jest to, że podstawę opodatkowania stanowi dochód, obliczany jako różnica pomiędzy uzyskanymi przychodami a kosztami ich uzyskania.

System funkcjonuje w oparciu o progresywną skalę podatkową z dwoma stawkami. Dla podstawy obliczenia podatku do wysokości 120 000 zł rocznie obowiązuje stawka 12%, natomiast od nadwyżki ponad tę kwotę stosuje się stawkę 32%^[1]. Podatnicy korzystają z kwoty wolnej od podatku wynoszącej 30 000 zł oraz kwoty zmniejszającej podatek w wysokości 3600 zł^[2]. W praktyce oznacza to, że dochód do 30 000 zł nie podlega opodatkowaniu, co stanowi znaczącą ulgę szczególnie dla rozpoczynających działalność.

Przedsiębiorcy rozliczający się na zasadach ogólnych mogą odliczać koszty uzyskania przychodu, co obniża podstawę opodatkowania. Wymaga to jednak prowadzenia Podatkowej Księgi Przychodów i Rozchodów lub, w przypadku przekroczenia limitu 2 mln euro przychodów netto, ksiąg rachunkowych^[3]. Składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 9% dochodu i nie podlega odliczeniu od dochodu ani zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów^[4].

Istotną zaletą tej formy jest dostęp do szerokiego katalogu ulg podatkowych. Przedsiębiorcy mogą korzystać z ulgi na dzieci, ulgi termomodernizacyjnej, ulgi rehabilitacyjnej oraz ulg związanych z innowacjami, takich jak IP Box czy ulga B+R^[5]. Tylko ta forma opodatkowania umożliwia wspólne rozliczenie z małżonkiem lub jako osoba samotnie wychowująca dziecko, co może znacząco obniżyć zobowiązania podatkowe.

Wybór tej formy nie wymaga zgłaszania do urzędu skarbowego – jest stosowana automatycznie. Jeśli przedsiębiorca wcześniej wybrał inną formę i chce powrócić do skali podatkowej, musi złożyć pisemne oświadczenie w terminie do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym uzyskał pierwszy przychód w danym roku podatkowym^[6].

Zasady ogólne to najbardziej kompleksowa forma opodatkowania, która wymaga od przedsiębiorcy dyscypliny w dokumentowaniu kosztów, ale jednocześnie oferuje największe możliwości optymalizacji podatkowej. Kluczem do sukcesu jest systematyczne gromadzenie faktur i dowodów wydatków, które mogą zostać zakwalifikowane jako koszty uzyskania przychodu. Warto również pamiętać, że dochody opodatkowane skalą podatkową wliczają się do limitu daniny solidarnościowej, co może mieć znaczenie przy bardzo wysokich dochodach przekraczających 1 milion złotych rocznie.

Max Cyrek, CEO Cyrek Digital

Kiedy sprawdzi się opodatkowanie na zasadach ogólnych?

Opodatkowanie według skali podatkowej jest szczególnie korzystne w określonych sytuacjach ekonomicznych i rodzinnych. Przedsiębiorca powinien je rozważyć przede wszystkim przy niskich i umiarkowanych dochodach nieprzekraczających 120 000 zł rocznie. W tym przedziale obowiązuje niższa stawka podatkowa 12%, co jest bardziej opłacalne niż stała stawka 19% w podatku liniowym^[7]. Dodatkowo, kwota wolna od podatku w wysokości 30 000 zł^[8] minimalizuje obciążenia fiskalne, zwłaszcza dla osób rozpoczynających działalność.

Forma ta sprawdzi się doskonale w przypadku przedsiębiorców ponoszących wysokie koszty prowadzenia działalności gospodarczej. Możliwość odliczenia faktycznie poniesionych wydatków (kosztów uzyskania przychodu) obniża podstawę opodatkowania, co w porównaniu do ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych – gdzie koszty nie są uwzględniane – może generować znaczące oszczędności. Jeśli firma planuje inwestycje, przy których wydatki mogą przewyższyć przychody, na zasadach ogólnych (podobnie jak na podatku liniowym) może powstać strata podatkowa, która jest odliczana od dochodu w kolejnych pięciu latach podatkowych^[9].

Zasady ogólne będą najlepszym wyborem dla przedsiębiorców, którzy chcą skorzystać z szerokiego katalogu ulg podatkowych. Wspólne rozliczenie z małżonkiem jest szczególnie opłacalne, gdy jeden z małżonków ma wysokie dochody ryzykujące wpadnięciem w próg 32%, a drugi ma dochody niskie lub zerowe^[10]. Osoby samotnie wychowujące dziecko również mogą skorzystać z preferencyjnych zasad rozliczenia. Ulga na dzieci, ulga termomodernizacyjna, ulga rehabilitacyjna oraz ulga IP Box (dla dochodów z kwalifikowanych praw własności intelektualnej, np. dla programistów) są dostępne wyłącznie w tej formie opodatkowania^[11].

Przedsiębiorcy osiągający dochody z różnych źródeł opodatkowanych skalą – takich jak działalność gospodarcza, umowa o pracę, umowa zlecenie czy umowa o dzieło – mogą ująć je w jednym zeznaniu. Ta forma nie wymaga zgłoszenia wyboru do urzędu skarbowego, ponieważ jest domyślną metodą opodatkowania działalności. Jeśli przedsiębiorca nie wybierze innej formy w formularzu CEIDG-1 lub złoży oświadczenie po terminie, automatycznie zostaje przypisany do skali podatkowej. Korzystanie z zasad ogólnych wiąże się jednak z obowiązkiem prowadzenia Podatkowej Księgi Przychodów i Rozchodów lub ksiąg rachunkowych, co wymaga większej precyzji ewidencyjnej niż w przypadku ryczałtu^[12].