Dłużne papiery wartościowe – czym są? 

Dłużne papiery wartościowe odgrywają kluczową rolę w globalnym systemie finansowym, stanowiąc fundament wielu strategii inwestycyjnych oraz źródło finansowania dla korporacji i rządów. W świecie finansów termin ten obejmuje szeroką gamę instrumentów, od obligacji państwowych, po korporacyjne weksle. Ale czym dokładnie są dłużne papiery wartościowe? Jakie korzyści i ryzyka wiążą się z ich posiadaniem?

Z tego artykułu dowiesz się:

• Czym są dłużne papiery wartościowe?
• Jakie są rodzaje dłużnych papierów wartościowych?
• Jakie są obszary funkcjonowania dłużnych papierów wartościowych?
• Jakie korzyści wynikają z posiadania dłużnych papierów wartościowych?
• Jakie zagrożenia wiążą się z posiadaniem dłużnych papierów wartościowych?

Dłużne papiery wartościowe – definicja

Dłużne papiery wartościowe są fundamentalnym elementem rynku kapitałowego, umożliwiając efektywne alokowanie kapitału i zarządzanie ryzykiem.

Dłużne papiery wartościowe to finansowe instrumenty dłużne, które reprezentują zobowiązanie emitenta do zwrotu określonej kwoty kapitału wraz z odsetkami w ustalonym terminie.

Definicja dłużnych papierów wartościowych

Emitentem dłużnych papierów wartościowych może być rząd, korporacja lub inna instytucja, która w ten sposób pozyskuje środki finansowe na swoje potrzeby. Przykłady dłużnych papierów wartościowych obejmują obligacje, weksle, certyfikaty depozytowe oraz listy zastawne. Inwestor, nabywając takie papiery, udziela pożyczki emitentowi, oczekując w zamian regularnych płatności odsetkowych oraz zwrotu kapitału na koniec okresu zapadalności.

Rodzaje dłużnych papierów wartościowych

Dłużne papiery wartościowe można podzielić na kilka głównych kategorii w zależności od emitenta, celu emisji oraz specyfiki instrumentu. Oto najważniejsze rodzaje dłużnych papierów wartościowych:

• Obligacje:
  • Obligacje skarbowe – emitowane przez rządy centralne, uznawane za jedne z najbezpieczniejszych inwestycji.
  • Obligacje korporacyjne – emitowane przez przedsiębiorstwa w celu pozyskania kapitału na rozwój, inwestycje lub refinansowanie istniejącego zadłużenia. Mogą mieć różne poziomy ryzyka w zależności od kondycji finansowej emitenta.
  • Obligacje komunalne – emitowane przez samorządy lokalne (miasta, gminy) w celu finansowania projektów publicznych, takich jak infrastruktura czy edukacja.
• Weksle:
  • Weksle skarbowe – krótkoterminowe papiery wartościowe emitowane przez rządy w celu pokrycia bieżących potrzeb finansowych.
  • Weksle komercyjne – krótkoterminowe papiery wartościowe emitowane przez przedsiębiorstwa na pokrycie bieżących potrzeb finansowych, zazwyczaj z terminem wykupu do jednego roku.
• Certyfikaty depozytowe – emitowane przez banki, są to depozyty terminowe, które przynoszą odsetki i mają określony termin zapadalności. Są one uważane za stosunkowo bezpieczne inwestycje.
• Listy zastawne – emitowane przez banki hipoteczne, zabezpieczone hipotekami na nieruchomościach. Uważane za bezpieczne ze względu na solidne zabezpieczenie aktywami.
• Euroobligacje – emitowane na rynkach międzynarodowych, zazwyczaj w walucie obcej. Mogą być emitowane przez rządy, przedsiębiorstwa lub inne instytucje.
• Obligacje zamienne – obligacje, które mogą być zamienione na akcje emitenta według określonych warunków. Łączą cechy obligacji i akcji.

Każdy z tych instrumentów ma swoje specyficzne cechy, ryzyka i korzyści, co pozwala inwestorom na wybór odpowiedniego narzędzia finansowego w zależności od ich celów inwestycyjnych, horyzontu czasowego oraz tolerancji na ryzyko.

Obszary funkcjonowania dłużnych papierów wartościowych

Dłużne papiery wartościowe funkcjonują w różnych obszarach gospodarki i finansów, odgrywając istotną rolę w wielu aspektach zarządzania kapitałem, inwestycji oraz finansowania. Oto kluczowe obszary, w których dłużne papiery wartościowe mają znaczenie:

Finansowanie działalności publicznej

Rządy emitują dłużne papiery wartościowe, takie jak obligacje skarbowe i weksle skarbowe, aby finansować deficyty budżetowe oraz projekty infrastrukturalne.

Samorządy lokalne, a więc miasta, gminy i inne jednostki samorządu terytorialnego, emitują natomiast obligacje komunalne na finansowanie inwestycji lokalnych, takich jak budowa dróg, szkół czy szpitali.

Finansowanie przedsiębiorstw

Przedsiębiorstwa emitują obligacje korporacyjne oraz weksle komercyjne w celu pozyskania kapitału na rozwój, ekspansję, inwestycje w nowoczesne technologie oraz refinansowanie istniejącego zadłużenia.

Małe i średnie przedsiębiorstwa mogą korzystać z emisji krótkoterminowych weksli komercyjnych jako źródła finansowania bieżącej działalności.

Bankowość i finanse

Banki emitują certyfikaty depozytowe oraz listy zastawne, aby pozyskać środki od inwestorów i klientów. Listy zastawne są szczególnie ważne w finansowaniu kredytów hipotecznych.

Fundusze inwestycyjne, fundusze emerytalne i inne instytucje finansowe inwestują natomiast w dłużne papiery wartościowe w celu dywersyfikacji portfela inwestycyjnego oraz generowania stałych dochodów.

Inwestycje i zarządzanie ryzykiem

Inwestorzy indywidualni nabywają obligacje skarbowe, korporacyjne oraz inne dłużne papiery wartościowe jako sposób na oszczędzanie oraz generowanie dochodu pasywnego.

Profesjonalni zarządzający aktywami wykorzystują z kolei dłużne papiery wartościowe do budowy zrównoważonych portfeli inwestycyjnych, zarządzania ryzykiem i zapewnienia stabilnych przepływów pieniężnych.

Rynek międzynarodowy

Dłużne papiery wartościowe, takie jak euroobligacje, umożliwiają rządom i korporacjom pozyskiwanie kapitału na rynkach międzynarodowych, często w walutach obcych, co zwiększa dostępność środków finansowych i dywersyfikuje źródła kapitału.

Inwestorzy zagraniczni nabywają natomiast dłużne papiery wartościowe emitowane przez inne kraje, co sprzyja globalnej integracji rynków finansowych i przepływowi kapitału.

Stabilizacja makroekonomiczna

Banki centralne wykorzystują dłużne papiery wartościowe jako narzędzie polityki pieniężnej, np. poprzez operacje otwartego rynku, które wpływają na poziom podaży pieniądza oraz stopy procentowe.

Korzyści wynikające z posiadania dłużnych papierów wartościowych

Posiadanie dłużnych papierów wartościowych niesie ze sobą wiele korzyści zarówno dla inwestorów indywidualnych, jak i inwestorów instytucjonalnych:

• Stały dochód – dłużne papiery wartościowe, takie jak obligacje, zazwyczaj oferują regularne płatności odsetkowe (kupony), co zapewnia inwestorom stały dochód w określonych okresach.
• Bezpieczeństwo – obligacje skarbowe emitowane przez rządy są uznawane za jedne z najbezpieczniejszych inwestycji, ponieważ mają niskie ryzyko niewypłacalności emitenta. Są one często wybierane jako forma bezpiecznego przechowywania kapitału. 
• Różnorodność wyboru – na rynku dostępne są różne rodzaje dłużnych papierów wartościowych, takie jak obligacje korporacyjne, komunalne, weksle czy certyfikaty depozytowe, co pozwala na dywersyfikację portfela inwestycyjnego.
• Płynność – wiele dłużnych papierów wartościowych, szczególnie tych o wysokiej jakości kredytowej, ma wysoki poziom płynności, co oznacza, że można je łatwo kupować i sprzedawać na rynku wtórnym.
• Przewidywalność – dłużne papiery wartościowe mają z góry określone terminy wykupu i wysokość płatności odsetkowych, co umożliwia lepsze planowanie finansowe i przewidywanie przyszłych przepływów pieniężnych.
• Zarządzanie ryzykiem – dodanie dłużnych papierów wartościowych do portfela inwestycyjnego może pomóc w dywersyfikacji ryzyka, zwłaszcza jeśli są one stosowane w połączeniu z bardziej ryzykownymi aktywami, takimi jak akcje.
• Korzyści podatkowe – w niektórych jurysdykcjach dłużne papiery wartościowe, zwłaszcza obligacje skarbowe i komunalne, mogą oferować korzyści podatkowe, takie jak zwolnienie z podatku od dochodów kapitałowych lub podatku dochodowego od odsetek.
• Zabezpieczenie przed inflacją – niektóre dłużne papiery wartościowe, takie jak obligacje indeksowane inflacją, oferują ochronę przed inflacją, ponieważ ich wartość nominalna oraz odsetki rosną wraz ze wzrostem wskaźników inflacyjnych.
• Możliwość reinwestowania – regularne płatności odsetkowe mogą być reinwestowane w inne instrumenty finansowe, co umożliwia budowanie złożonego wzrostu kapitału na przestrzeni czasu. 
• Użyteczność jako zabezpieczenie – dłużne papiery wartościowe mogą być wykorzystywane jako zabezpieczenie w różnych transakcjach finansowych, takich jak pożyczki czy operacje repo, co zwiększa ich użyteczność dla inwestorów i instytucji finansowych.

Posiadanie dłużnych papierów wartościowych może więc oferować stabilność, bezpieczeństwo i stały dochód, czyniąc je atrakcyjną opcją inwestycyjną w różnych warunkach rynkowych. 

Zagrożenia związane z posiadaniem dłużnych papierów wartościowych

Chociaż dłużne papiery wartościowe oferują wiele korzyści, niosą także pewne zagrożenia, które inwestorzy powinni brać pod uwagę:

• Ryzyko kredytowe (niewypłacalności) – emitent dłużnych papierów wartościowych może stać się niewypłacalny i nie być w stanie dokonać płatności odsetek lub zwrotu kapitału. Ryzyko to jest wyższe w przypadku obligacji korporacyjnych niż obligacji skarbowych, które są zazwyczaj uważane za bezpieczniejsze.
• Ryzyko stopy procentowej – wzrost stóp procentowych może spowodować spadek wartości rynkowej istniejących dłużnych papierów wartościowych, ponieważ nowe emisje mogą oferować wyższe oprocentowanie. Inwestorzy mogą ponieść straty, jeśli będą musieli sprzedać obligacje przed terminem ich wykupu.
• Ryzyko inflacyjne – wzrost inflacji może obniżyć realną wartość przyszłych płatności odsetkowych i zwrotu kapitału. Obligacje o stałym oprocentowaniu są szczególnie narażone na to ryzyko, gdyż ich wartość nominalna nie zmienia się w reakcji na wzrost cen.
• Ryzyko płynności – nie wszystkie dłużne papiery wartościowe są łatwe do sprzedania na rynku wtórnym. Inwestorzy mogą napotkać trudności w znalezieniu kupca w przypadku obligacji o niskiej płynności, co może prowadzić do konieczności sprzedaży po niekorzystnych cenach.
• Ryzyko reinwestycji – inwestorzy mogą być zmuszeni do reinwestowania kuponów lub zwróconego kapitału po niższych stopach procentowych niż te, które były dostępne w momencie pierwotnej inwestycji. Może to obniżyć ogólne dochody z inwestycji.
• Ryzyko przedterminowego wykupu – niektóre obligacje mają klauzule pozwalające emitentowi na wcześniejsze wykupienie obligacji. W przypadku spadku stóp procentowych, emitent może zdecydować się na przedterminowy wykup, co zmusi inwestorów do reinwestowania środków po niższych stopach.
• Ryzyko walutowe – inwestowanie w dłużne papiery wartościowe denominowane w obcej walucie niesie ryzyko zmienności kursów walutowych, co może wpłynąć na ostateczny zwrot z inwestycji po przeliczeniu na walutę krajową.
• Ryzyko polityczne i regulacyjne – zmiany w polityce rządowej, regulacjach czy sytuacji politycznej mogą wpłynąć na zdolność emitenta do spłaty zobowiązań lub na warunki rynkowe, w których dłużne papiery wartościowe są handlowane. 
• Ryzyko rynkowe – ogólna zmienność rynkowa, w tym zmiany w nastrojach inwestorów, może wpływać na ceny dłużnych papierów wartościowych. Rynki obligacji mogą reagować na zmiany ekonomiczne, polityczne lub finansowe, co może prowadzić do wahań cen. 
• Ryzyko operacyjne – problemy operacyjne związane z emitentem lub pośrednikiem finansowym, takie jak błędy administracyjne, oszustwa czy awarie technologiczne, mogą wpłynąć na inwestycję w dłużne papiery wartościowe.

Świadomość tych zagrożeń i odpowiednia analiza ryzyka mogą pomóc inwestorom w podejmowaniu świadomych decyzji inwestycyjnych oraz w zarządzaniu portfelem dłużnych papierów wartościowych.

Bibliografia:

• Liberadzki Kamil, Dłużne papiery wartościowe, Difin, 2014. 
• Kochan Krzysztof, Giełda. Poznaj podstawy i zacznij inwestować w papiery wartościowe, Onepress, 2024.  
• Mojak Jan, Prawo papierów wartościowych. Zarys Wykładu, Wolters Kluwer, 2020.