Design thinking – co to jest i na czym polega?

Design thinking łączy empatię, kreatywność i racjonalne myślenie, żeby lepiej projektować i tworzyć produkty i usługi. Jak zastosować design thinking w praktyce i jakie korzyści przynosi?

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

• Czym jest design thinking i jaka jest jego historia?
• Jakie są etapy design thinking?
• Jakie są zastosowania design thinking?
• Jaka jest rola design thinking?

Design thinking – definicja i historia

Design thinking (dosłownie – myślenie projektowe) to podejście do rozwiązywania problemów, które koncentruje się na użytkowniku i łączy w sobie empatię, kreatywność oraz racjonalne myślenie. Zakłada ono zrozumienie potrzeb użytkowników poprzez wczucie się w ich sytuację, a następnie generowanie pomysłów i prototypów, które są testowane i doskonalone. Ważne jest również zrozumienie kontekstu problemu poprzez zbieranie informacji od osób, które będą korzystać z produktu lub usługi, a następnie tworzenie rozwiązań, które odpowiadają na realne potrzeby. Design thinking często obejmuje współpracę interdyscyplinarną, w której łączy się różnorodne perspektywy i umiejętności, aby wypracować najużyteczniejsze rozwiązania^{[1] [2] [3] [4]}.

Design thinking to podejście do rozwiązywania problemów, które koncentruje się na empatii, kreatywności i iteracji, mające na celu tworzenie innowacyjnych i użytecznych produktów oraz usług, które odpowiadają na rzeczywiste potrzeby użytkowników.

Definicja design thinkingu

Korzenie design thinkingu sięgają połowy XX wieku. Pojęcie to zaczęło nabierać kształtu w latach 50. i 60., kiedy inżynierowie, architekci i projektanci przemysłowi zaczęli systematycznie podchodzić do rozwiązywania złożonych problemów. Herbert A. Simon w swojej książce „The Sciences of the Artificial” z 1969 roku podkreślał znaczenie strukturalnego podejścia do projektowania, co położyło podwaliny pod zasady design thinkingu^{[5] [6] [7]}.

W latach 80. Rolf Faste na Uniwersytecie Stanforda rozwijał te idee, skupiając się na kreatywnym rozwiązywaniu problemów i znaczeniu empatii w projektowaniu. Jednak termin „design thinking” zyskał popularność w latach 90., dzięki wysiłkom Davida Kelleya i firmie projektowej IDEO. Kelley, jej współzałożyciel, i jego koledzy popularyzowali to podejście jako metodologię, która mogła być stosowana poza tradycyjnymi dziedzinami projektowania. Podkreślali podejście zorientowane na człowieka, które obejmowało zrozumienie potrzeb użytkownika, burzę mózgów, tworzenie prototypów i iteracyjne testowanie^{[8] [9] [10] [11]}.

Przełomowym momentem dla design thinkingu był rok 2004, kiedy David Kelley założył Hasso Plattner Institute of Design na Stanfordzie, znany jako d.school. Instytucja ta odegrała ważną rolę w nauczaniu i rozpowszechnianiu metodologii design thinking, co wpłynęło na wiele branż i programów edukacyjnych na całym świecie. Obecnie design thinking jest szeroko stosowany w różnych sektorach, w tym w biznesie, edukacji i opiece zdrowotnej^{[12] [13] [14] [15]}.

Etapy design thinking

Etapy design thinking można jednocześnie traktować jako najważniejsze zasady tego podejścia^{[16] [17]}, ale zdecydowanie najważniejszą wytyczną jest iteracyjność – przenika ona wszystkie etapy design thinking. Proces powinien być elastyczny i powtarzalny – na każdym etapie można wrócić do wcześniejszych kroków, aby dokonać poprawek i ulepszeń.

Design thinking dzieli się na następujące etapy:

Empatia

Empatia to pierwszy krok w procesie design thinking – polega na głębokim zrozumieniu potrzeb, pragnień i wyzwań, z jakimi borykają się użytkownicy. Projektanci starają się wczuć w sytuację użytkowników poprzez różne techniki:

• Obserwacja pozwala projektantom zobaczyć, jak użytkownicy rzeczywiście korzystają z produktów lub usług w ich naturalnym środowisku. Dokładne obserwowanie zachowań, nawyków i interakcji pozwala zidentyfikować problemy trudne w dokładnym wyartykułowaniu.
• Projektanci prowadzą wywiady z użytkownikami, aby dowiedzieć się więcej o ich doświadczeniach, motywacjach i emocjach. Pomaga to zrozumieć kontekst, w którym działają użytkownicy.
• Dane jakościowe (np. historie użytkowników i ich opinie) dostarczają kontekstu i szczegółów potrzebnych, żeby zrozumieć doświadczenia użytkowników, a ilościowe mogą dostarczyć statystycznego potwierdzenia pewnych wzorców i trendów.

Etap empatii nie tylko pozwala identyfikować problemy, ale także je zrozumieć – przykładowo, zrozumienie, że użytkownik nie tylko chce szybszego dostępu do informacji, ale także czuje się sfrustrowany z powodu złożoności obecnych systemów, może prowadzić do stworzenia prostszych, bardziej intuicyjnych interfejsów. Warto też pamiętać, że empatia to ciągły proces, który trwa przez cały cykl projektowania, ponieważ zrozumienie użytkowników i ich potrzeb ewoluuje wraz z postępem projektu.

Definiowanie problemu

Pierwszym krokiem w definiowaniu problemu jest przegląd i interpretacja informacji zgromadzonych podczas fazy empatii. Projektanci starają się zidentyfikować wzorce i wnioski, które mogą pomóc w lepszym zrozumieniu problemu – może to wymagać sortowania i grupowania danych, tworzenia map myśli oraz identyfikacji głównych tematów i wyzwań.

Kiedy projektanci mają już pełen obraz sytuacji, formułują problemu w sposób konkretny i zrozumiały dla całego zespołu projektowego, ale również inspirujący i angażujący ich do generowania pomysłów. Problem musi być określony na tyle precyzyjnie, aby kierować działaniami projektowymi, ale jednocześnie na tyle szeroko, aby pozostawiać przestrzeń dla kreatywnych rozwiązań.

Centralnym elementem tego etapu jest stworzenie punktu widzenia (ang. point of view, POV) – jednozdaniowego stwierdzenia, które podsumowuje problem z perspektywy użytkownika. Często składa się to z trzech części:

• opisu użytkownika,
• jego potrzeby,
• spostrzeżenia, które tłumaczy, dlaczego ta potrzeba jest ważna.

Przykładowe POV może brzmieć: „Starsza osoba potrzebuje prostego sposobu na zarządzanie lekami, ponieważ obecne rozwiązania są zbyt skomplikowane i prowadzą do błędów”.

Generowanie pomysłów (ideacja)

W fazie ideacji zespół skupia się na tworzeniu jak największej liczby pomysłów na rozwiązanie zdefiniowanego problemu. Cele to eksploracja możliwości i generowanie różnorodnych pomysłów, w czym pomagają techniki takie jak burza mózgów, podczas której uczestnicy spontanicznie dzielą się pomysłami, nawet najbardziej szalonymi. Ważne jest, aby stworzyć atmosferę, w której każdy czuje się komfortowo i nie boi się krytyki, ponieważ celem jest wygenerowanie jak największej liczby pomysłów bez oceniania ich w tej chwili.

Mapy myśli pomagają w wizualizacji powiązań między różnymi pomysłami i aspektami problemu. Tworzenie map myśli polega na rozrysowywaniu głównego problemu w centrum i dodawaniu do niego gałęzi reprezentujących różne pomysły, które się pojawiają. W tej fazie stosuje się też ćwiczenia i gry, takie jak szalona ósemka (ang. crazy eights), gdzie każdy uczestnik rysuje osiem różnych pomysłów w ciągu ośmiu minut, lub myślenie analogiczne (ang. analogous thinking), gdzie zespół szuka inspiracji w zupełnie innych dziedzinach, aby znaleźć nowe perspektywy na rozwiązanie problemu.

Na tym etapie ważne jest, aby nie oceniać pomysłów, lecz zachęcać do otwartego i kreatywnego myślenia – chodzi o maksymalizowanie ilości generowanych pomysłów i zapewnienie uczestnikom procesu swobodnej atmosfery, żeby nie bali się eksperymentować i wyrażać nawet najbardziej nietypowe idee. Dobrze jest też zachęcać do udziału osoby o różnych specjalizacjach i doświadczeniach życiowych, ponieważ każda osoba wnosi unikalną perspektywę, która może inspirować innych do niespotykanych wcześniej rozwiązań.

Prototypowanie

Prototypowanie polega na tworzeniu wczesnych, niekoniecznie dopracowanych wersji produktów lub usług, które mogą mieć różne formy, w zależności od charakteru projektu – mogą to być fizyczne modele lub makiety. W przypadku produktów cyfrowych prototypy mogą przyjmować formę aplikacji, stron internetowych lub symulacji, które pozwalają przetestować funkcjonalności, interfejsu użytkownika oraz ogólne UX przed pełnym wdrożeniem. Do prototypowania produktów stosuje się narzędzia w rodzaju Sketch, Figma, czy Adobe XD.

Celem prototypowania jest szybkie sprawdzenie pomysłów w praktyce – fizyczne lub cyfrowe przedstawienie koncepcje pozwala też łatwiej dostrzec potencjalne trudności i wyzwania, które mogą nie być widoczne na etapie teoretycznym. Prototypy służą również do uzyskania wstępnej opinii użytkowników – ich testy z rzeczywistymi użytkownikami mogą wskazać, które elementy działają dobrze, a które wymagają poprawy lub są nieintuicyjne.

Testowanie

Podczas testowania użytkownicy używają prototypów w realistycznych scenariuszach, a projektanci obserwują, czy ujawnia to problemy, które nie były widoczne na wcześniejszych etapach projektowania. Testowanie i udoskonalanie prototypów odbywa się wielokrotnie – po każdej rundzie zespół analizuje zebrane dane i wprowadza niezbędne poprawki do prototypu. Następnie udoskonalony prototyp jest ponownie testowany z użytkownikami, aby upewnić się, że wprowadzone zmiany poprawiły jego funkcjonalność i użyteczność.

Dzięki ciągłemu testowaniu i doskonaleniu produkt staje się coraz lepiej dostosowany do rzeczywistych potrzeb i oczekiwań użytkowników. Pomaga to też zespołom projektowym zrozumieć, które funkcje są najbardziej wartościowe dla użytkowników, dzięki czemu można skoncentrować zasoby na rozwijaniu elementów, które rzeczywiście przyczyniają się do poprawy doświadczenia użytkownika.

Zastosowanie design thinking

Design thinking w biznesie jest stosowany do rozwoju nowych produktów i usług, które lepiej odpowiadają na potrzeby klientów. Firmy, takie jak Apple, Google, i Procter & Gamble, wykorzystują tę metodologię thinking do pracy nad innowacjami.

W edukacji design thinking pomaga nauczycielom i studentom rozwijać umiejętności krytycznego myślenia, kreatywności oraz współpracy – uczniowie mogą pracować nad projektami, które mają na celu poprawę środowiska szkolnego lub społeczności lokalnej, co rozwija ich umiejętności pracy zespołowej i myślenia projektowego.

Design thinking w marketingu pozwala tworzyć trafniejsze kampanie reklamowych, angażujące treści i strategie komunikacji. Poprzez prototypowanie i testowanie koncepcji marketerzy mogą dostosować swoje działania do oczekiwań odbiorców, co zwiększa efektywność działań marketingowych.

Rola design thinking

Design thinking, choć skuteczne w wielu kontekstach, ma swoje ograniczenia. Często wymaga dużo czasu i zasobów, żeby przeprowadzić dogłębne badania i iteracyjne procesy prototypowania, co może być wyzwaniem dla organizacji z ograniczonymi zasobami.

Design thinking może też spotkać się z oporem wewnętrznym, szczególnie w firmach o tradycyjnych strukturach zarządzania, gdzie otwarte, iteracyjne podejście może być postrzegane jako nieefektywne lub chaotyczne. Warto też pamiętać, że nie wszystkie problemy mogą być rozwiązane za pomocą podejścia skoncentrowanego na użytkowniku; niektóre wyzwania wymagają bardziej technicznego lub analitycznego podejścia.

Powyższe ograniczenia nie zmieniają faktu, że design thinking ma wiele zalet i jest cenną metodologią. Skoncentrowanie na użytkowniku pozwala tworzyć produkty i usług, które rzeczywiście odpowiadają na potrzeby odbiorców, a to zwiększa ich użyteczność i satysfakcję klientów. Warto też podkreślić, że empatyczne podejście pomaga głębiej zrozumieć problemy użytkowników, dzięki czemu można tworzyć trafniejsze rozwiązania.

Design thinking promuje też kreatywność i współpracę w zarządzaniu zespołem, integrując różne perspektywy i umiejętności, co może prowadzić do bardziej zróżnicowanych i efektywnych rozwiązań. Dzięki temu firmy mogą wykształcić elastyczność w reagowaniu na potrzeby rynku i użytkowników, a co za tym idzie zwiększyć swoją ogólną wydajność i konkurencyjność.