Depozyt zabezpieczający – co to jest i jak go obliczyć?

Depozyt zabezpieczający jest niezbędnym elementem łańcucha w handlu instrumentami pochodnymi. Jak chroni przed ryzykiem niewypłacalności i pozwala utrzymać stabilność rynków finansowych?

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

• Czym jest depozyt zabezpieczający?
• Jakie są rodzaje depozytów zabezpieczających?
• Jakie są zależności między depozytem zabezpieczającym a dźwignią finansową?
• Jak obliczyć depozyt zabezpieczający?
• Jaka jest rola depozytu zabezpieczającego?

Depozyt zabezpieczający – definicja

Depozyt zabezpieczający, w kontekście inwestycyjnym, to pewna kwota pieniędzy lub aktywów, którą inwestor musi zdeponować na koncie maklerskim, żeby zabezpieczyć otwarte pozycje na instrumentach pochodnych, takich jak kontrakty terminowe czy opcje. Jest to forma ochrony dla brokera, która zapewnia, że inwestor ma środki, żeby pokryć ewentualne straty. Wymaganą wysokość depozytu zazwyczaj ustalają giełdy lub brokerzy – może być ona regulowana w zależności od zmian na rynku i rodzaju instrumentu finansowego^{[1] [2] [3] [4]}.

Depozyt zabezpieczający to kwota pieniędzy lub aktywów, którą inwestor musi zdeponować na koncie brokerskim, aby otworzyć i utrzymać pozycję w instrumentach pochodnych.

Definicja depozytu zabezpieczającego

W szerszym kontekście depozyt zabezpieczający może odnosić się do każdej kwoty pieniędzy lub aktywów, zdeponowanych jako zabezpieczenie dla zobowiązań finansowych, np.:

• Depozyt przy wynajmie mieszkania, który najemca płaci właścicielowi jako zabezpieczenie na wypadek zniszczeń lub nieopłaconego czynszu.
• Depozyt w handlu międzynarodowym, który może być wymagany przez sprzedającego jako zabezpieczenie płatności za dostarczone towary.

Rodzaje depozytów zabezpieczających

Rodzaje depozytów zabezpieczających różnią się w zależności od kontekstu i rynku, ale bez względu na to wyróżnia się dwa podstawowe typy depozytów:

• Depozyt wstępny to początkowa kwota pieniędzy lub aktywów, którą inwestor musi zdeponować na koncie brokerskim, aby otworzyć pozycję na danym instrumencie finansowym. Służy to minimalizacji ryzyka dla brokera lub giełdy – jeśli inwestor nie będzie w stanie pokryć potencjalnych strat, zostaną one pokryte z depozytu. Wysokość depozytu wstępnego jest ustalana przez giełdę lub brokera i zazwyczaj stanowi procent wartości całej transakcji – jeśli inwestor chce otworzyć pozycję o wartości 100 000 dolarów, a depozyt wstępny wynosi 10%, musi zdeponować 10 000 dolarów.
• Depozyt właściwy to minimalna kwota, którą inwestor musi utrzymywać na koncie, aby utrzymać otwartą pozycję na danym instrumencie finansowym. Mówiąc inaczej, jest to poziom, poniżej którego inwestor nie może spaść, aby jego pozycje pozostały otwarte. Jeśli wartość aktywów na koncie inwestora spadnie poniżej wymaganego depozytu właściwego, broker wyśle wezwanie do uzupełnienia depozytu (and. margin call), czyli dołożenia dodatkowych środków na konto. Jeśli inwestor tego nie zrobi, broker ma prawo zamknąć pozycje inwestora, aby zapobiec dalszym stratom.

Oprócz wymienionych wyżej rodzajów, można też wymienić szczegółowe rodzaje depozytów zabezpieczających, biorąc jako punkt wyjścia sposób przeprowadzenia transakcji lub instrument finansowy, którym się handluje:

• W przypadku handlu na rynku akcji lub forex na marży inwestor pożycza środki od brokera, aby zająć większą pozycję,  niż wynikałoby to z posiadanych środków. Depozyt zabezpieczający minimalizuje ryzyko kredytowe brokera.
• W leasingu, zwłaszcza nieruchomości, najemca wpłaca depozyt jako zabezpieczenie przed ewentualnymi szkodami lub zaległymi płatnościami. Wpłaconą kwotę zwraca się po zakończeniu umowy leasingowej, pod warunkiem że wszelkie zobowiązania zostały spełnione.
• W handlu międzynarodowym kupujący może być zobowiązany do wniesienia depozytu na rzecz sprzedającego jako zabezpieczenie przed ryzykiem niewywiązania się z płatności. Wartość depozytu zwraca się po spełnieniu warunków umowy handlowej.

Depozyt zabezpieczający a dźwignia finansowa

Pisząc o depozycie zabezpieczającym, trzeba też wspomnieć o dźwigni finansowej, ponieważ oba pojęcia odgrywają ważną rolę w handlu na rynkach finansowych, zwłaszcza na rynkach instrumentów pochodnych. Mówiąc krótko:

• depozyt zabezpieczający jest kwotą pieniędzy, którą inwestor musi zdeponować na koncie, aby otworzyć i utrzymać pozycję na kontraktach terminowych, opcjach czy w handlu na marży;
• dźwignia finansowa pozwala inwestorowi kontrolować większą pozycję na rynku, używając stosunkowo niewielkiego depozytu.

Dźwignia finansowa zwiększa ekspozycję inwestora na rynku – dzięki niej ma on możliwość osiągnięcia większych zysków, ale również poniesienia większych strat niż w przypadku inwestowania jedynie własnych środków. Depozyt zabezpiecza dźwignię, ponieważ pozwala brokerowi lub giełdzie minimalizować ryzyko, że inwestor nie będzie w stanie pokryć swoich strat. Im wyższa dźwignia, tym mniejszy wymaga się depozytu zabezpieczającego w stosunku do całkowitej wartości pozycji, więc nawet niewielkie ruchy cenowe mogą prowadzić do znaczących zysków lub strat.

Trzeba jednak pamiętać, że zwiększenie użycia dźwigni finansowej zwiększa również ryzyko dla inwestora. Z tego względu brokerzy i giełdy wymagają utrzymania depozytu zabezpieczającego na odpowiednim poziomie (mowa o depozycie właściwym), aby zabezpieczyć się przed stratami, które mogą przekroczyć wartość środków zdeponowanych przez inwestora.

Obliczanie depozytu zabezpieczającego

Obliczanie depozytu zabezpieczającego zależy od rodzaju instrumentu finansowego oraz wymagań brokera lub giełdy. Ogólny wzór można przedstawić jako:

Depozyt zabezpieczający = Wartość pozycji × Wymagany procent depozytu

Gdzie:

• Wartość pozycji to całkowita wartość transakcji.
• Wymagany procent depozytu to procentowy wymóg określony przez brokera lub giełdę.

Obliczenia można przedstawić na następujących przykładach. Załóżmy, że inwestor chce otworzyć pozycję na kontrakt terminowy na indeks giełdowy, którego wartość wynosi 100 000 USD. Wymagany depozyt zabezpieczający ustalony przez giełdę wynosi 10%. Żeby obliczyć kwotę, którą musi zdeponować jako zabezpieczenie, musi on pomnożyć wartość pozycji przez wymagany procent depozytu:

Depozyt zabezpieczający = 100 000 USD × 0,10 = 10000 USD

Depozyt zabezpieczający w tym wypadku będzie wynosił 10000 USD.

Nieco innym przykładem może być handel opcjami. Załóżmy, że inwestor chce zakupić opcje na akcje, a każda opcja kontroluje 100 akcji. Cena akcji to 50 USD, więc całkowita wartość pozycji wynosi:

Wartość pozycji = 100 akcji × 50 USD = 5000 USD

Jeśli wymagany procent depozytu wynosi 20%, wystarczy pomnożyć wartość pozycji przez procent depozytu:

Depozyt zabezpieczający = 5000 USD × 0,20 = 1000 USD

W tym wypadku depozyt zabezpieczający wynosi 1000 USD.

Rola depozytu zabezpieczającego

Podstawową funkcją depozytu zabezpieczającego jest ochrona przed potencjalnymi stratami, które mogą wyniknąć z otwartych pozycji na rynku. Dzięki niemu brokerzy i giełdy mają pewność, że inwestorzy posiadają wystarczające środki na pokrycie ewentualnych strat. Działa on również jako mechanizm kontroli ryzyka dla inwestorów – wymóg wniesienia depozytu mobilizuje ich do rozważniejszego podejmowania decyzji handlowych.

Depozyt zabezpieczający pozwala też korzystać z dźwigni finansowej, dzięki czemu inwestorzy mogą zajmować większe pozycje, niż wynikałoby to z posiadanych środków, ale jednocześnie zwiększa to ryzyko strat. W tym kontekście depozyt działa jak amortyzator, ograniczając ryzyko nadmiernego zadłużenia i zapobiegając sytuacjom, w których inwestorzy mogliby ponieść straty przekraczające ich zdolności finansowe.

W kontekście całego rynku finansowego depozyty zabezpieczające są gwarantami stabilności i płynności. Dzięki nim giełdy i brokerzy mogą efektywnie funkcjonować, mając pewność, że wszyscy uczestnicy rynku dysponują odpowiednimi zabezpieczeniami, a wszystkie transakcje są realizowane zgodnie z zasadami.