Cognitive load – co to jest i jakie ma znaczenie w UI?

Każdy element interfejsu użytkownika, od kolorów po układ przycisków, wpływa na to, jak szybko i skutecznie użytkownicy osiągają swoje cele. Ogromnym wyzwaniem w projektowaniu UI jest zarządzanie obciążeniem poznawczym, czyli wysiłkiem, jaki użytkownicy muszą włożyć w przetworzenie informacji.

Z tego artykułu dowiesz się:

• Co to jest cognitive load?
• Na jakie rodzaje dzieli się cognitive load?
• Jakie znaczenie ma cognitive load w projektowaniu UI?

Cognitive load – definicja

Pojęcie cognitive load wywodzi się z teorii obciążenia poznawczego, opracowanej przez Johna Swellera w latach 80. XX wieku, która pierwotnie dotyczyła procesów uczenia się.

Cognitive load (obciążenie poznawcze) to pojęcie opisujące ilość zasobów mentalnych, które człowiek musi zaangażować, aby przetworzyć informacje, zrozumieć je i wykonać określone zadanie.

Definicja cognitive load

Według tej teorii ludzki mózg dysponuje ograniczoną ilością zasobów poznawczych w pamięci roboczej (jest to obszar umysłu, który odpowiada za przetwarzanie informacji w danym momencie). Gdy ilość informacji lub ich złożoność przekraczają te zasoby, pojawia się zjawisko przeciążenia poznawczego, które prowadzi do spadku efektywności działania, trudności w zrozumieniu informacji, a w skrajnych przypadkach – do frustracji i rezygnacji z wykonywanego zadania.

Rodzaje cognitive load

Teoria cognitive load wyróżnia trzy główne rodzaje obciążenia, które wpływają na sposób przetwarzania informacji przez użytkownika.

Obciążenie wewnętrzne (Intrinsic Load)

Związane jest z trudnością danego zadania lub informacji. Wynika z natury samej treści i nie może być całkowicie wyeliminowane, ale można je optymalizować. Dla przykładu, zadania o wysokim poziomie złożoności logicznej, takie jak wypełnianie formularzy finansowych, naturalnie wymagają większego zaangażowania umysłowego. W projektowaniu UI ważne jest zrozumienie, które elementy są istotne, aby skupić na nich uwagę użytkownika.

Obciążenie zewnętrzne (Extraneous Load)

Wynika z nadmiaru lub nieefektywności w prezentacji informacji. Może być spowodowane przez zbędne elementy wizualne, skomplikowaną nawigację lub nieintuicyjne mechanizmy działania systemu. Ten rodzaj obciążenia można i należy redukować, projektując prostsze, bardziej przejrzyste i spójne interfejsy. Przykładem obciążenia zewnętrznego jest chaotyczny układ strony internetowej, który utrudnia użytkownikowi znalezienie potrzebnych informacji.

Obciążenie germinalne (Germane Load)

Dotyczy wysiłku poświęconego na organizowanie i przyswajanie wiedzy, co wspiera głębsze zrozumienie i długotrwałe zapamiętywanie. W kontekście UI, ten rodzaj obciążenia można wspierać, tworząc interfejsy, które sprzyjają efektywnej nauce i ułatwiają użytkownikom zrozumienie funkcjonalności systemu. Przykładem jest przejrzysty samouczek, który pomaga użytkownikowi zapoznać się z nowym oprogramowaniem.

Znaczenie cognitive load w projektowaniu UI

Cognitive load odgrywa dużą rolę w projektowaniu interfejsów użytkownika (UI), ponieważ bezpośrednio wpływa na sposób, w jaki użytkownicy odbierają, przetwarzają i reagują na informacje prezentowane na ekranie.

Zarządzanie cognitive load ma znaczenie w UI z kilku powodów:

Efektywność i szybkość użytkownika

Im mniejsze obciążenie poznawcze, tym łatwiej użytkownik może skupić się na realizacji swojego celu. Zbyt duża ilość informacji, niejasne instrukcje czy skomplikowana nawigacja sprawiają, że użytkownik poświęca więcej czasu i energii na zrozumienie interfejsu zamiast na wykonanie zadania.

Redukcja frustracji i błędów

Dobrze zaprojektowany interfejs pozwala użytkownikowi w naturalny sposób poruszać się po systemie i podejmować działania bez potrzeby ciągłego myślenia o tym, „jak coś zrobić”. To zwiększa satysfakcję i lojalność wobec produktu.

Wsparcie dla różnych grup użytkowników

Interfejsy minimalizujące cognitive load są bardziej dostępne dla osób o różnych poziomach doświadczenia, umiejętnościach technologicznych czy ograniczeniach poznawczych. W praktyce oznacza to, że produkt staje się bardziej uniwersalny i przyjazny dla szerokiego grona użytkowników.

Zwiększenie konwersji i retencji

W kontekście aplikacji i stron internetowych zmniejszenie obciążenia poznawczego może znacząco poprawić współczynniki konwersji i utrzymania użytkowników. Prosty i czytelny proces zakupowy czy rejestracyjny sprawia, że użytkownicy rzadziej porzucają swoje działania w trakcie ich realizacji.

Zrozumienie i zarządzanie cognitive load jest fundamentem tworzenia interfejsów, które są przede wszystkim użyteczne i dostosowane do potrzeb użytkowników. Dzięki temu projektanci mogą dostarczać produkty, które skutecznie łączą funkcjonalność z przyjemnością korzystania.