​Certyfikat depozytowy – co to jest?

Certyfikaty depozytowe mogą być atrakcyjną alternatywą dla tradycyjnych lokat bankowych. Jak inwestorzy mogą dzięki nim wypracować wyższe ROI w zamian za czasowe zamrożenie kapitału?

Z tego artykułu dowiesz się m.in.

• Czym jest certyfikat depozytowy?
• Jakie są elementy certyfikatu depozytowego?
• Jakie są rodzaje certyfikatów depozytowych?
• Jak wycenić certyfikaty depozytowe?
• Jak inwestować w certyfikaty depozytowe?
• Jaka jest rola certyfikatów depozytowych?

​Certyfikat depozytowy – definicja

Certyfikat depozytowy, zwany również lokacyjnym, to instrument finansowy wydawany przez bank, który stanowi dowód złożenia depozytu o określonej wartości na ustalony okres. Jest to rodzaj lokaty terminowej, której posiadacz, zwany depozytariuszem, otrzymuje odsetki w zamian za przechowywanie środków finansowych w instytucji emitującej. Certyfikaty depozytowe mogą być emitowane zarówno w walucie krajowej, jak i obcej, a ich okres zapadalności może wynosić od kilku miesięcy do kilku lat^[1].

Certyfikaty depozytowe to zbywalne papiery wartościowe emitowane przez banki, które potwierdzają zdeponowanie określonej kwoty środków pieniężnych na ustalony okres.

Definicja certyfikatów depozytowych

W polskim kontekście certyfikat depozytowy jest zbywalnym papierem wartościowym, emitowanym przez bank, który zaświadcza o zdeponowaniu określonej kwoty środków pieniężnych na określony czas. Po upływie tego czasu bank zobowiązany jest do zwrotu zdeponowanej kwoty wraz z należnymi odsetkami. Są one jednym ze sposobów pozyskiwania środków przez banki^{[2] [3] [4]}.

W Polsce certyfikaty depozytowe regulowane są przez prawo bankowe^[5] i mogą być emitowane zarówno przez banki komercyjne, jak i banki spółdzielcze. Mogą występować w formie materialnej lub zdematerializowanej, a ich okres zapadalności może wynosić od kilku miesięcy do kilku lat. Certyfikaty te mogą być również przedmiotem obrotu na rynku wtórnym, co zwiększa ich płynność.

Pierwsze negocjowalne certyfikaty depozytowe zostały wprowadzone w 1961 roku przez City Bank of New York (obecnie Citibank). Ich popularność wzrosła w latach 60. i 70. XX wieku, kiedy to stały się jednym z głównych narzędzi stosowanych przez banki do zarządzania płynnością i pozyskiwania kapitału^{[6] [7]}. W kolejnych dekadach zyskały one na znaczeniu dzięki swojej elastyczności oraz możliwości handlu na rynku wtórnym. Są też szeroko stosowane na rynku międzynarodowym przez instytucje finansowe i inwestorów indywidualnych.

​Elementy certyfikatu depozytowego

Certyfikat depozytowy składa się z kilku elementów:

• Emitentem certyfikatu depozytowego jest zazwyczaj instytucja finansowa, najczęściej bank. Odpowiada on za przyjmowanie depozytu i zobowiązuje się do jego zwrotu wraz z należnymi odsetkami po upływie ustalonego okresu.
• Depozytariusz to osoba fizyczna lub prawna, która nabywa certyfikat depozytowy, składając swoje środki finansowe na określony czas w banku, żeby uzyskać zwrotu kapitału wraz z odsetkami po zakończeniu okresu trwania.
• Kwota depozytu to suma pieniędzy, którą depozytariusz deponuje w banku na podstawie certyfikatu depozytowego. Jest to nominalna wartość certyfikatu, która zostanie zwrócona po upływie terminu zapadalności.
• Okres trwania certyfikatu depozytowego to czas, na jaki środki są deponowane w banku. Może wynosić od kilku miesięcy do kilku lat, a w tym okresie depozytariusz nie może wycofać środków bez wcześniejszego rozwiązania umowy, co wiąże się z utratą części lub całości naliczonych odsetek.
• Oprocentowanie to stopa procentowa, według której nalicza się odsetki od złożonego depozytu. Może być stałe lub zmienne (w tym przypadku może być powiązane z określonymi wskaźnikami ekonomicznymi), ale zawsze określa się je w umowie.
• Odsetki to suma pieniędzy naliczana na podstawie oprocentowania i wypłacana depozytariuszowi jako zysk z posiadania certyfikatu depozytowego. Czas wypłaty zależy od zapisów umowy.
• Termin zapadalności to moment, w którym kończy się okres trwania certyfikatu depozytowego. W tym dniu bank jest zobowiązany do zwrotu kwoty depozytu wraz z naliczonymi odsetkami depozytariuszowi.
• Niektóre certyfikaty depozytowe mogą zawierać klauzulę umożliwiającą wcześniejszy wykup, czyli zwrot depozytu przed terminem zapadalności. Warunki wcześniejszego wykupu często wiążą się z naliczeniem kar lub utratą części odsetek.
• Niektóre certyfikaty można sprzedać na rynku wtórnym przed terminem zapadalności innym inwestorom.
• Certyfikat depozytowy to dokument prawny, więc musi spełniać określone wymagania regulacyjne i zawierać wszystkie niezbędne informacje dotyczące warunków depozytu, praw i obowiązków obu stron.

​Rodzaje certyfikatów depozytowych

W Polsce wyróżnia się następujące rodzaje certyfikatów depozytowych:

• Krótkoterminowe certyfikaty o stałym oprocentowaniu emituje się na okres od 1 miesiąca do 1 roku. Mają ustaloną stopą procentową na cały okres trwania certyfikatu.
• Długoterminowe certyfikaty o stałym oprocentowaniu emituje się na okres od 1 roku do 5 lat, z regularną wypłatą odsetek.
• Dyskontowe certyfikaty depozytowe emituje się po cenie niższej od ich wartości nominalnej, co oznacza, że inwestorzy kupują je z dyskontem i otrzymują pełną wartość nominalną przy wykupie.
• Certyfikaty depozytowe o zmiennej stopie procentowej wyróżniają się oprocentowaniem powiązanym z innymi stopami rynku pieniężnego, przez co może się ono zmieniać w trakcie trwania certyfikatu.

Na rynku światowym (głównie amerykańskim) istnieją jednak inne rodzaje; oto niektóre z nich:

• Standardowy certyfikat depozytowy ma stałą stopę procentową i określony termin zapadalności, zazwyczaj od kilku miesięcy do kilku lat, a także przewidują karę za wcześniejsze wycofanie środków.
• Certyfikaty depozytowe o wysokim oprocentowaniu (ang. high-yield certificate of deposit) oferują wyższe oprocentowanie niż standardowe i często są dostępne w bankach internetowych. Wymagają zazwyczaj dłuższego terminu zapadalności lub większej kwoty depozytu.
• Certyfikaty depozytowe Jumbo to charakterystyczny dla amerykańskiego rynku finansowego instrument finansowy, w którym wymaga się dużego minimalnego depozytu – zazwyczaj wynosi on co najmniej 100 000 USD. Oferują one nieco wyższe oprocentowanie niż standardowe certyfikaty, ale ich duże minimalne wymagania ograniczają ich dostępność.
• Certyfikaty depozytowe bez kary za wcześniejsze wycofanie (ang. no-penalty certificate of deposit, ale znane są też jako liquid certifacte of deposit, czyli płynne certyfikaty depozytowe) pozwalają wcześniej (tj. przed terminem zapadalności) wycofać wpłacone środki bez kary, ale oferują niższe oprocentowanie niż standardowe.
• Certyfikaty depozytowe z opcją podwyższenia oprocentowania (ang. bump-up certificate of deposit) pozwalają inwestorom zwiększyć oprocentowanie w trakcie trwania terminu, jeśli bank podniesie stopy procentowe, ale często zaczynają z niższym oprocentowaniem.
• Kroczące certyfikaty depozytowe (ang. step-up certificate of deposit) automatycznie zwiększają oprocentowanie na określonych etapach terminu.
• Zerokuponowe certyfikaty depozytowe (ang. zero-coupon certificate of deposit) sprzedaje się poniżej wartości nominalnej i nie wypłacają one okresowo odsetek. Zamiast tego inwestorzy otrzymują pełną wartość nominalną w momencie wykupu, co może być korzystne w przypadku długoterminowych celów oszczędnościowych.
• Wywoływalne certyfikaty depozytowe (ang. callable certificate of deposit) oferują wyższe oprocentowanie, ale bank ma prawo „odwołać” certyfikat przed terminem zapadalności, jeśli stopy procentowe spadną, co oznacza ryzyko wcześniejszego zakończenia inwestycji z mniejszym zwrotem.
• Wartość certyfikatów depozytowych denominowanych w walutach obcych zależy od kursów wymiany.
• Certyfikaty depozytowe z możliwością dokonywania dodatkowych wpłat (ang. add-on certificate of deposit) pozwalają dokonywać dodatkowych wpłat w trakcie trwania terminu, co może pomóc w budowaniu oszczędności.

​​Wycena certyfikatów depozytowych

Wycena wartości rynkowej certyfikatów depozytowych odbywa się na podstawie czynników, takich jak stopa procentowa, okres trwania, oraz warunki rynkowe. Certyfikaty mają jednak określoną wartość nominalną, którą zwraca się posiadaczowi po zakończeniu okresu zapadalności, wraz z naliczonymi odsetkami.

Podstawowym wzorem stosowanym do wyceny certyfikatu depozytowego jest wzór wartości przyszłej (FV – future value) kapitału złożonego na określony czas przy danej stopie procentowej. Wygląda on następująco:

FV = P × [1 + (r/n)]^nt

gdzie:

• P to wartość nominalna certyfikatu (kapitał początkowy),
• r to roczna stopa procentowa,
• n to liczba okresów kapitalizacji w roku,
• t to czas trwania inwestycji w latach.

Można to wyjaśnić na przykładzie. Załóżmy, że inwestor posiada certyfikat depozytowy o wartości nominalnej 10000 PLN, rocznej stopie procentowej 3%, z kwartalną kapitalizacją odsetek, na okres 3 lat. W takim przypadku obliczenia będą wyglądały następująco:

P = 10000 PLN

r = 0,03

n = 4

t = 3

Podstawiamy wartości do wzoru:

FV = 10 000 × [1 + (0,03/4)]^{4 × 3}

FV = 10 000 × 1 + 0,0075)¹²

FV = 10 000 × (1,0075)¹²

FV ≈ 10 000 × 1,093

FV ≈ 10 930 PLN

Wartość przyszła certyfikatu depozytowego po 3 latach wyniesie około 10930 PLN, więc zarobi on 930 PLN na odsetkach przez okres trwania certyfikatu.

Wycena certyfikatu depozytowego może też uwzględniać zmienne stopy procentowe, jeśli jest to certyfikat o zmiennym oprocentowaniu. W takich przypadkach wzór wymaga uwzględnienia zmian wartości stóp procentowych w różnych okresach.

W przypadku wcześniejszego wykupu certyfikatu depozytowego posiadacz może zostać obciążony karą za wcześniejsze wycofanie środków. Zazwyczaj wynosi ona określoną liczbę miesięcznych odsetek, co wpływa na ostateczną wartość certyfikatu. W tym wypadku wzór wygląda następująco:

FV = P × [1 + (r/n)]^nt – kara

gdzie kara to liczba miesięcznych odsetek utraconych z powodu wcześniejszego wycofania środków.

Załóżmy, że kara wynosi 6-miesięcznych odsetek. W takim przypadku od wartości przyszłej odejmujemy równowartość 6-miesięcznych odsetek:

Kara = P × r × (6/12)

Kara = 10 000×

0,03 × 0,5

Kara = 150 PLN

Nowa wartość przyszła po uwzględnieniu kary wyniesie:

FV = 10930 – 150

FV = 10780 PLN

W takim przypadku inwestor otrzyma 10 780 PLN, jeśli zdecyduje się wycofać środki przed terminem zapadalności.

​​Inwestowanie w certyfikaty depozytowe

Przed podjęciem decyzji o inwestycji należy dokładnie przeanalizować dostępne rodzaje certyfikatów depozytowych. Dobrze jest porównać różne ofert pod kątem oferowanego oprocentowania – banki internetowe często oferują wyższe stopy procentowe niż tradycyjne, co może zwiększyć zyski z inwestycji.

Okres trwania certyfikatu depozytowego jest kolejnym istotnym czynnikiem – krótkoterminowe oferują większą płynność, ale niższe oprocentowanie, podczas gdy długoterminowe mogą przynieść wyższe zyski, ale zamrażają kapitał na dłuższy czas. Przed wyborem należy zatem ocenić swoje potrzeby finansowe i możliwości dostępu do środków w przyszłości.

Trzeba również pamiętać, że certyfikaty depozytowe zazwyczaj zakładają kary za wcześniejsze wycofanie środków, więc przed podjęciem decyzji inwestycyjnej należy ocenić je pod kątem ryzyka i korzyści.

​​Rola certyfikatów depozytowych

Certyfikaty depozytowe ceni się przede wszystkim za ich stabilność i bezpieczeństwo. Jako instrumenty finansowe wydawane przez banki, są zazwyczaj objęte ubezpieczeniem depozytów, co oznacza, że inwestorzy mają gwarancję zwrotu środków do określonej kwoty nawet w przypadku bankructwa banku. Dzięki temu są atrakcyjną opcją dla konserwatywnych inwestorów.

W przeciwieństwie do zmiennych instrumentów finansowych, takich jak akcje czy fundusze inwestycyjne, certyfikaty depozytowe zazwyczaj oferują z góry ustalone stopy procentowe, które nie ulegają zmianie przez cały okres trwania depozytu. Minimalizuje to ryzyko związane z wahaniami rynkowymi, a dzięki różnorodnym terminom zapadalności można je dostosować do strategii inwestycyjnych różnych inwestorów.

Certyfikaty depozytowe mają też wady – jedną z głównych jest ograniczona płynność. Inwestycje w nie są zazwyczaj zamrożone na ustalony okres, a wcześniejsze wycofanie środków wiąże się z karą finansową, co może obniżyć oczekiwane zyski. W porównaniu do kont oszczędnościowych oferują też mniejszą elastyczność dostępu do funduszy. Nie wolno też zapominać, że gdy stopa inflacji przekracza oprocentowanie certyfikatu depozytowego, rzeczywista wartość oszczędności może się zmniejszać.