Venture capital – co to jest i jak działa? Lista funduszy venture capital

Venture capital stanowi kluczowy filar wsparcia dla innowacyjnych start-upów, umożliwiając im szybki rozwój i realizację ambitnych projektów.

Z tego artykułu dowiesz się:

• Czym jest venture capital?
• Jakie są rodzaje venture capital?
• Czym venture capital różni się od innych form finansowania?
• Jak działają fundusze venture capital?
• Kim są beneficjenci funduszy venture capital?
• Jak nawiązać współpracę z funduszem venture capital?
• Jakie są ograniczenia funduszy venture capital?
• Co można zyskać dzięki funduszom venture capital?

Venture capital – definicja

Venture capital (VC) to forma finansowania, która jest dostarczana przez inwestorów do start-upów i młodych firm, które mają potencjał do szybkiego wzrostu, ale także wiążą się z wysokim ryzykiem. Często nie mają one dostępu do tradycyjnych źródeł finansowania, takich jak kredyty bankowe czy emisja akcji na giełdzie, a VC pozwala im zdobyć kapitał potrzebny do rozwoju w zamian za udział własnościowy w przedsiębiorstwie.

Historia venture capital (VC) jest bogata i różnorodna, a jej korzenie sięgają dawnych czasów, choć współczesna forma VC zaczęła się kształtować dopiero w XX wieku. Interesujące porównanie między XIX-wiecznym przemysłem wielorybniczym a współczesnym venture capital zostało przedstawione przez profesora Toma Nicholasa z Harvardu. Wielorybnictwo było opłacalnym, ale ryzykownym przedsięwzięcie, podobnym do dzisiejszych start-upów, które potrzebują kapitału na rozpoczęcie działalności^[1].

Finansowanie prywatnych przedsiębiorstw było zwykle domeną zamożnych jednostek i rodzin, takich jak Morgan, Rockefellerowie czy Vanderbildowie. W późniejszym okresie, w ramach rewolucji przemysłowej, bogaci inwestorzy finansowali rozwój takich technologii jak maszyna do przędzenia „spinning Jenny” oraz budowę linii kolejowych, które połączyły miasta na terenie Stanów Zjednoczonych.

Współczesny venture capital zaczął kształtować się po II wojnie światowej, a kluczowy moment to rok 1946, kiedy to powstały pierwsze firmy venture capital – American Research and Development Corporation (ARDC) oraz J.H. Whitney & Company. ARDC, założone przez Georges’a Doriot’a, profesora Harvard Business School, było pionierskie w tym sensie, że pozyskiwało kapitał z funduszy inwestycyjnych, towarzystw ubezpieczeniowych i uniwersytetów, co było przełomem w stosunku do wcześniejszych modeli finansowania, które polegały głównie na pozyskiwaniu kapitału od zamożnych rodzin lub banków^[2].

Arthur Rock, inwestor, zasłynął z finansowania Fairchild Semiconductor, co miało ogromny wpływ na rozwój przemysłu półprzewodnikowego i technologicznego w Dolinie Krzemowej, stanowiąc kamień milowy w historii venture capital.

Fundusz venture capital to instytucja finansowa inwestująca kapitał w młode, innowacyjne firmy o dużym potencjale wzrostu.

Definicja venture capital.

Venture capital ewoluowało przez dekady, przechodząc przez różne fazy, od „Pierwszej Fali” w latach 60. i 70. XX wieku, kiedy to inwestycje skupiały się głównie na ekspansji firm, do „Czwartej Fali”, charakteryzującej się globalizacją, rozwojem technologii i coraz większą różnorodnością modeli finansowania.

Rodzaje venture capital

Venture capital (VC) można podzielić na kilka etapów inwestycji, a każdy etap odnosi się do różnych faz rozwoju przedsiębiorstwa. Oto główne rodzaje:

• Pre-seed/Seed – ten etap inwestycji odnosi się do bardzo wczesnych faz życia start-upu. Często firma nie ma jeszcze pełnego produktu ani stałych dochodów. Inwestycje w tej fazie są zazwyczaj stosunkowo niskie i są przeznaczone na rozwój koncepcji, prototypów lub testowanie rynku. Odznacza się też bardzo wysokim ryzykiem, a wiele start-upów nie przechodzi pozytywnie przez ten etap.
• Early-stage/Start-up – na tym etapie firma może mieć już działający produkt i pewne dochody, ale nie jest jeszcze rentowna. Inwestycje w tej fazie są przeznaczone na rozwijanie produktu, budowanie zespołu i rozpoczęcie działań marketingowych. Ryzyko wciąż pozostaje wysokie, ale jest nieco niższe niż w fazie seed.
• Series A, B, C (itd.) – to kolejne rundy finansowania dla rozwijających się firm. Każda kolejna runda zwykle oznacza większą inwestycję, ponieważ firma rośnie i potrzebuje więcej kapitału na ekspansję. Środki mogą być przeznaczone na skalowanie, ekspansję międzynarodową lub rozwijanie nowych produktów. Z każdą rundą ryzyko maleje, ale nadal istnieje.
• Late-stage/Growth – na tym etapie firma jest już dobrze ugruntowana na rynku i ma stałe źródło dochodów. Inwestycje w tej fazie są przeznaczone na dalszą ekspansję, przejęcia innych firm lub przygotowanie do wejścia na giełdę. Ryzyko jest niższe niż we wcześniejszych etapach, ale nadal istnieje.
• Mezzanine/Bridge financing – to rodzaj finansowania przeznaczony dla firm, które planują wejść na giełdę lub zostać przejęte w najbliższej przyszłości. Pomaga ono w przejściu od finansowania VC do publicznego rynku kapitałowego. W tym wypadku ryzyko jest znacznie niższe, ponieważ firma jest na krawędzi dużego przełomu finansowego.
• Corporate VC – duże korporacje często mają własne jednostki venture capital, które inwestują w startupy. Te inwestycje są często motywowane nie tylko zyskiem, ale także strategicznymi korzyściami, takimi jak dostęp do nowych technologii. Ryzyko zależy od strategii korporacji i profilu inwestycyjnego.

Venture capital a inne formy finansowania

Venture capital to tylko jedna z wielu form finansowania dostępnych dla przedsiębiorstw, zwłaszcza dla tych w początkowych fazach rozwoju. Inne to między innymi:

• Kredyty bankowe to tradycyjne pożyczki udzielane przez banki. W odróżnieniu od VC kredyty muszą być spłacone w określonym czasie, zazwyczaj wraz z odsetkami. Banki zazwyczaj wymagają zabezpieczeń i dokładnie analizują zdolność kredytową firmy przed udzieleniem pożyczki.
• Duże firmy mogą pozyskiwać kapitał poprzez emisję akcji na giełdzie. W przeciwieństwie do VC, gdzie inwestorzy kupują udziały bezpośrednio od firmy, emisja akcji pozwala inwestorom indywidualnym i instytucjonalnym na zakup udziałów na otwartym rynku.
• Aniołowie biznesu to indywidualni inwestorzy, którzy inwestują własne środki w młode firmy, podobnie jak VC. Zazwyczaj angażują mniejsze kwoty i często odgrywają bardziej aktywną rolę w kierowaniu firmą.
• Crowdfunding pozwala przedsiębiorcom zbierać pieniądze bezpośrednio od ludzi, którzy wierzą w ich projekt. Istnieją różne platformy crowdfundingowe, które umożliwiają gromadzenie kapitału w zamian za nagrody, udziały czy nawet pożyczki.
• Niektóre firmy kwalifikują się do otrzymania grantów dotacji od rządów czy organizacji non-profit. W przeciwieństwie do VC czy kredytów bankowych, dotacje nie muszą być zwracane.

Zależności między tymi formami finansowania są złożone. Często firmy korzystają z kilku źródeł jednocześnie, w zależności od ich potrzeb i sytuacji. Na przykład start-up może najpierw uzyskać finansowanie od anioła biznesu, a następnie, gdy osiągnie pewien poziom rozwoju, zwrócić się o kapitał do funduszu venture capital. Później, gdy firma będzie już duża i stabilna, może zdecydować się na wejście na giełdę i pozyskanie kapitału poprzez emisję akcji.

Działanie venture capital

Venture capital działa poprzez inwestowanie kapitału w młode, dynamicznie rozwijające się firmy, które mogą szybko się rozwinąć, ale inwestycja wiąże się z wysokim ryzykiem. Fundusze venture capital pochodzą od różnych inwestorów – instytucji, osób prywatnych i korporacji. Gdy fundusz VC decyduje się zainwestować w start-up, dokonuje tego w zamian za udziały w firmie.

Proces inwestycyjny zaczyna się od fazy due diligence, podczas której fundusz dokładnie analizuje potencjał start-upu, jego zespół, rynek, produkt i finanse. Jeśli analiza jest pozytywna, fundusz VC zaczyna negocjować warunki inwestycji z założycielami firmy. Po ich uzgodnieniu i zainwestowaniu kapitału fundusz VC staje się współwłaścicielem firmy i często otrzymuje miejsce w radzie nadzorczej, dzięki czemu może wpływać na strategiczne decyzje.

Celem funduszu VC jest osiągnięcie jak najwyższej stopy zwrotu z inwestycji, więc oczekuje on, że w ciągu kilku lat firma znacząco zwiększy swoją wartość, co pozwoli sprzedać udziały z zyskiem. Może to nastąpić poprzez drugą rundę inwestycji z udziałem innego funduszu, sprzedaż udziałów na giełdzie (w ramach oferty publicznej) lub sprzedaż całej firmy innemu przedsiębiorstwu.

W trakcie trwania inwestycji fundusz VC często dostarcza start-upowi nie tylko kapitału, ale również wsparcia w postaci wiedzy, doświadczenia i kontaktów oraz pomaga w rekrutacji kluczowych członków zespołu i nawiązywaniu partnerstw biznesowych.

Beneficjenci funduszy venture capital

Beneficjentami funduszy venture capital (VC) są różne podmioty, które korzystają z ich działalności bezpośrednio lub pośrednio. Start-upy i przedsiębiorcy są głównym celem inwestycji VC. Dzięki nim uzyskują kapitał niezbędny do rozwoju, skalowania i ekspansji swojego biznesu. Mogą tworzyć nowe miejsca pracy, oferować konkurencyjne wynagrodzenia i korzyści, co przekłada się na korzyści dla pracowników. Mogą także szybciej wprowadzać innowacyjne produkty i usługi na rynek.

Inwestorzy w fundusze VC, czyli osoby prywatne, instytucje finansowe, fundusze emerytalne i inne podmioty, które inwestują swoje środki w funduszach VC, beneficjentami stają się, gdy fundusze osiągają wysoką stopę zwrotu z inwestycji. W miarę rozwoju startupów finansowanych przez VC zwiększa się ich zapotrzebowanie na produkty i usługi innych firm, co może prowadzić do wzrostu biznesu dla dostawców, partnerów biznesowych i innych podmiotów współpracujących.

Współpraca z funduszami venture capital

Aby przyciągnąć uwagę funduszu venture capital, start-up musi opracować przemyślany biznesplan, który jasno przedstawia model biznesowy, prognozy finansowe, rynek docelowy i strategię wzrostu. Kluczowe jest również posiadanie kompetentnego zespołu, ponieważ inwestorzy często podkreślają, że inwestują w ludzi. Wiele firm stara się także stworzyć Minimum Viable Product (MVP) przed zwróceniem się o finansowanie, co daje inwestorom pewność, że koncepcja nadaje się do realizacji.

Kiedy start-up jest gotowy do prezentacji, ważny jest aktywny networking poprzez uczestnictwo w branżowych konferencjach i spotkaniach. Wielu inwestorów ceni sobie rekomendacje od zaufanych źródeł, dlatego warto również korzystać z wprowadzenia przez osoby z branży.

Jeśli fundusz jest zainteresowany, następnym krokiem jest prezentacja, czyli pitch. Podczas tego spotkania start-up powinien jasno przedstawić swoją wizję, wartość dodaną produktu oraz potencjał rynkowy. Jeśli prezentacja zostanie odebrana pozytywnie, fundusz przystąpi do etapu due diligence, czyli dokładnego zbadania wszystkich aspektów działalności start-upu, od finansów po technologię i zespół. Jeśli również ten etap zakończy się pozytywnie, rozpoczną się negocjacje warunków inwestycji – jest to skomplikowany proces, w którym warto korzystać z pomocy specjalistów, zwłaszcza prawników specjalizujących się w transakcjach VC.

Po udanej inwestycji współpraca między start-upem a funduszem VC nie kończy się – przedstawiciel funduszu często dołącza do rady nadzorczej. Często współpraca trwa do momentu, gdy fundusz VC będzie chciał zrealizować zysk z inwestycji, co nazywa się „wyjściem”. Może to polegać na sprzedaży udziałów innemu inwestorowi, wejściu firmy na giełdę czy sprzedaży całego start-upu. Zarówno fundusz, jak i założyciele powinni być przygotowani na takie scenariusze i współpracować, aby osiągnąć korzystny wynik dla obu stron.

Ograniczenia venture capital

Finansowanie venture capital nie jest dostępne dla wszystkich firm – fundusze VC zwykle szukają firm o dużym potencjale wzrostu i znacznych zwrotach z inwestycji. Firmy działające w mniej atrakcyjnych sektorach mogą mieć trudności z pozyskaniem takiego finansowania. Współpraca z VC wiąże się też z pewnymi kompromisami. Przedsiębiorcy często muszą oddać część udziałów w swojej firmie, co oznacza rozcieńczenie swojego pakietu akcyjnego. Mogą też stracić pewną kontrolę nad kierunkiem rozwoju firmy, zwłaszcza jeśli przedstawiciel funduszu dołącza do rady nadzorczej.

Fundusze VC mają też specyficzne oczekiwania dotyczące zwrotu z inwestycji. Często oczekują, że firma przyniesie wielokrotny zwrot w określonym czasie, co może wywierać presję na firmę, by dążyła do szybkiego wzrostu, niekiedy kosztem stabilności czy długoterminowej strategii. Warto też podkreślić, że nie wszystkie inwestycje VC kończą się sukcesem.

Zalety venture capital

Dzięki venture capital firmy mogą uzyskać dostęp do znaczących środków finansowych, co pozwala im na szybsze skalowanie i rozwój. Ta forma finansowania jest często bardziej dostępna dla start-upów niż tradycyjne kredyty bankowe, zwłaszcza dla firm, które nie mają jeszcze solidnych przychodów czy zysków. Współpraca z funduszami VC przynosi też dodatkowe korzyści w postaci doświadczenia, wiedzy i kontaktów inwestorów. Może również zwiększyć wiarygodność i widoczność firmy. Bycie związanym z renomowanym funduszem VC może przyciągać uwagę mediów, klientów i innych inwestorów.

Fundusze VC mogą również wspierać przedsiębiorców w trudnych czasach, pomagając w przetrwaniu kryzysów czy przewodząc przez skomplikowane negocjacje. Warto również wspomnieć, że venture capital pozwala przedsiębiorcom podzielić się ryzykiem z inwestorami. Start-upy to przedsięwzięcia o wysokim ryzyku, więc posiadanie partnera, który jest gotowy wspierać firmę finansowo i doradzać w kluczowych kwestiach, może być nieocenione.

Lista funduszy venture capital

Rynkowy ekosystem venture capital (VC) w Polsce i za granicą jest zróżnicowany, a zarówno polskie, jak i międzynarodowe fundusze VC odgrywają ważną rolę w finansowaniu innowacyjnych przedsiębiorstw na różnych etapach ich rozwoju.

LT Capital, SMOK Ventures, Movens Venture Capital, i Market One Capital znalazły się na czele listy najaktywniejszych polskich funduszy VC w 2022 roku^[3]. Z kolei Innovation Nest otworzył listę największych aktywnych funduszy venture capital w Polsce w 2022 roku^[4]. Do innych funduszy venture capital w Polsce można zaliczyć:

• Aligo Capital Sp z o.o. inwestuje w firmy z obszarów medycyny, chemii czy OZE.
• Black Pearls Advisory S.A. z siedzibą w Gdańsku, który specjalizuje się w inwestycjach typu smart money, które polegają na kompleksowym wsparciu. Inwestuje głównie w firmy poprawiające jakość życia, ale ma w swoim portfolio firmy z branży kosmicznej.
• eFund S.A. skupia się na inwestycjach w firmy z branż, takich jak IT czy biotechnologia, które planują działać w Dolinie Krzemowej.
• European Venture Investment Group S.A. wywodzi się z Europejskiego Centrum Doradztwa Finansowego i inwestuje w firmy we wczesnej fazie rozwoju, ale wymaga od nich minimalnej stopy zwrotu na poziomie 30% rocznie.
• Experior Venture Fund utworzony z Krajowym Funduszem Kapitałowym i pozyskujący środku ze Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy skupia się na spółkach technologicznych i inwestuje w mniejszościowe pakiety akcji.
• Giza Polish Ventures skupia się na inwestycjach przejawiających potencjał międzynarodowy i koncentruje się na branżach związanych z technologiami i nauką.
• Infini Sp. z o.o. inwestuje w projekty badawcze wyróżniające się potencjałem rynkowym i modelem biznesowym.
• IQ Partners z siedzibą w Warszawie wspiera głównie start-upy z obszarów e-commerce czy IT. Zainwestował m.in. w Prowly czy Antyweb.
• MCI Management S.A to jeden z największych funduszy VC w Europie Środkowej. Wspiera głównie startupy technologiczne oraz związane z ochroną środowiska.
• Online Venture Sp. z o.o. inwestuje wyłącznie w projekty wyróżniające się jasną wizją rozwoju oraz posiadające gotowy do ich realizacji zespół. Wspiera głównie biznesy z branży cyfrowej.
• Prometheia Capital to wrocławski fundusz inwestycyjny, który oprócz wsparcia finansowego oferuje także wsparcie merytoryczne początkującym przedsiębiorcom.
• SATUS Venture Sp. z o.o. wspiera projekty we wczesnych fazach rozwoju i koncentruje się na branżach, takich jak biotechnologia czy ICT.
• SpeedUp Venture Capital Group, działający w Poznaniu fundusz, który inwestuje w ryzykowne projekty na podstawie m.in. siły zespoły czy potencjału rynkowego. Zainwestował w firmy, takie jak Legimi, StarBroker czy Legimi.
• TechMind Fund Sp z o.o. oferuje nie tylko wsparcie finansowe, ale również merytoryczne w postaci pomocy w wyborze modelu biznesowego czy networkingu.
• Vertigo Investments to warszawski dom inwestycyjny skoncentrowany na spółkach wykazujących przychody do 50 milionów złotych rocznie, ale inwestuje również w mniejsze firmy.

Z kolei pośród międzynarodowych funduszy venture capital można wymienić Sequoia Capital, Accel, i New Enterprise Associates – to jedne z przodujących międzynarodowych funduszy venture capital, które inwestują w innowacyjne start-upy na całym świecie^[5]. Także fundusze takie jak Andreessen Horowitz czy Lightspeed Venture Partners są znane ze swoich znaczących inwestycji w innowacyjne przedsiębiorstwa w Stanach Zjednoczonych, a ich renoma na rynku VC jest wysoko ceniona^[6].