User Centered Design – co to jest?

User Centered Design stawia użytkownika w centrum procesu projektowego. Jakie są zasady tej metodyki projektowania i w jaki sposób koncentracja na potrzebach, oczekiwaniach i kontekście użytkownika pomaga tworzyć produkty i usługi intuicyjne i funkcjonalne?

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

• Czym jest User Centered Design?
• Jakie są zależności między User Centerd Design a Human Centered Design?
• Jakie są zasady User Centered Design?
• Jakie są dobre praktyki w User Centered Design?
• Jakie są zastosowania User Centered Design?
• Jakie są korzyści z User Centered Design?

User Centered Design – definicja

User Centered Design, czyli projektowanie zorientowane na użytkownika, to metodyka tworzenia produktów, systemów i usług, w której priorytetem jest uwzględnienie potrzeb, oczekiwań oraz ograniczeń końcowego użytkownika. W jego ramach stosuje się różnorodne techniki i narzędzia, żeby zrozumieć użytkowników – badania jakościowe i ilościowe, wywiady, obserwacje czy analiza zachowań^{[1] [2] [3]}.

User Centered Design to metoda projektowania, w której kluczowym celem jest tworzenie rozwiązań dostosowanych do potrzeb i doświadczeń użytkowników poprzez ich aktywne zaangażowanie na każdym etapie procesu.

Definicja User Centered Design

Projektowanie odbywa się w iteracyjnych cyklach – prototypy są testowane i ulepszane na podstawie uzyskanych informacji zwrotnych od użytkowników. Dzięki temu powstają produkty, które są nie tylko funkcjonalne, ale również dostosowane do specyficznych potrzeb odbiorców, co wynika z założenia, że użytkownik powinien być integralną częścią procesu projektowego, ponieważ w ten sposób można zmniejszyć ryzyko tworzenia rozwiązań trudnych w użyciu, niewydajnych lub niespełniających oczekiwań rynku^{[4] [5] [6]}.

User Centered Design a Human Centered Design

User Centered Design (UCD) i Human Centered Design (HCD) to koncepcje projektowe, które mają wspólny cel: tworzenie rozwiązań dostosowanych do potrzeb ludzi. Są ze sobą blisko spokrewnione i często stosowane zamiennie, ale istnieją między nimi subtelne różnice.

User Centered Design koncentruje się przede wszystkim na końcowym użytkowniku konkretnego produktu lub usługi i skupia się na analizie potrzeb, oczekiwań i zachowań osób, które będą korzystać z danego rozwiązania.

Human Centered Design operuje w szerszym kontekście – obejmuje nie tylko użytkowników końcowych, lecz także wszystkie osoby, które mogą być w jakikolwiek sposób związane z projektem, w tym interesariuszy, członków zespołu projektowego oraz społeczności, które mogą odczuwać jego efekty. Uwzględnia również aspekty społeczne, kulturowe i środowiskowe, rozszerzając zakres projektowania na całościowe doświadczenie człowieka, a nie tylko na użytkowanie konkretnego produktu czy usługi. W ten sposób dąży do uwzględnienia złożonego ekosystemu, w którym działa produkt, oraz jego wpływu na szeroką grupę odbiorców.

Zasady User Centered Design

Oto najważniejsze zasady UCD^{[7] [8] [9]}:

• Proces projektowania rozpoczyna się od dogłębnego poznania użytkowników, ich oczekiwań, celów, ograniczeń oraz środowiska, w którym będą korzystać z produktu – żeby jest określić, prowadzi się badania użytkowników, takie jak wywiady, obserwacje czy analiza zachowań. Tylko pełne zrozumienie kontekstu pozwala na stworzenie rozwiązania, które rzeczywiście odpowiada na potrzeby użytkownika.
• Bezpośrednie włączanie użytkowników w różne etapy projektowania jest jedną z podstaw UCD. Ich opinie i doświadczenia stanowią cenne źródło informacji, które pomagają identyfikować problemy i odpowiadać na nie tak, by adresowały rzeczywiste potrzeby użytkowników.
• Prototypy poddaje się systematycznym testom, ulepszeniom i dostosowaniom na podstawie uzyskanych informacji zwrotnych – minimalizuje to ryzyko wprowadzenia na rynek produktu niedostosowanego do użytkowników.
• Wszystkie decyzje projektowe powinny być podejmowane na podstawie danych i obserwacji użytkowników. Priorytetem jest stworzenie rozwiązania, które spełnia zarówno funkcjonalne, jak i emocjonalne potrzeby odbiorców, a to wymaga ciągłego odniesienia do ich perspektywy.
• Produkty powinny być projektowane tak, aby były dostępne dla jak najszerszego grona użytkowników, w tym osób z różnorodnymi ograniczeniami fizycznymi, poznawczymi czy technologicznymi. Zakłada to również dostosowanie projektu do zróżnicowanych kontekstów kulturowych i społecznych.
• Każdy etap projektu powinien być poddawany ocenie z punktu widzenia użytkownika, żeby wykrywać potencjalne problemy i wprowadzać usprawnienia.

Dobre praktyki w User Centered Design

Jedną z podstaw UCD jest wczesne i regularne zaangażowanie użytkowników w proces projektowy. Dzięki temu można poznać i zrozumieć ich perspektywy, potrzeb oraz ograniczeń od samego początku, a to minimalizuje ryzyko błędnych założeń projektowych. Wywiady, grupy fokusowe, obserwacje czy analiza danych behawioralnych pozwalają gromadzić wiarygodne informacje na temat użytkowników i ich kontekstu.

Decyzji projektowe dobrze jest powiązać z wynikami badań użytkowników – wszelkie założenia powinny być oparte na dowodach, a nie na intuicji projektantów. Wymaga to jednak konsekwentnego dokumentowania i analizowania danych zbieranych na każdym etapie procesu.

Poza użytkownikami warto też angażować wszystkie inne strony – zespół projektowy, zarząd spółki, interesariuszy, inne działy firmy – w dyskusje na temat wyników badań i decyzji projektowych. Dzięki temu można utrzymać spójność wizji.

Warto jeszcze raz podkreślić, że tworzenie prototypów oraz regularne testy z użytkownikami pozwalają wykrywać problemy, zanim staną się kosztowne lub trudne do rozwiązania. Iteracje powinny być jednak krótkie, a informacje zwrotne od użytkowników jasno dokumentowane.

W projektowaniu należy uwzględniać nie tylko funkcjonalność i estetykę rozwiązania, ale również emocjonalne reakcje – projekt powinien budować pozytywne doświadczenia użytkowników (User Experience), wykraczając poza minimalne wymagania użyteczności, aby tworzyć rozwiązania przyjemne i satysfakcjonujące w użyciu.

Nie wolno zapominać, że użytkownicy oczekują interfejsów intuicyjnych, łatwych do zrozumienia i przewidywalnych w działaniu. W tym celu projektanci powinni stosować ustalone wzorce projektowe oraz standardy ułatwiające nawigację i redukujące obciążenie poznawcze (cognitive load) użytkownika (szczególnie pomocne będzie tu m.in. prawo Hicka).

Nieodzownym elementem jest także uwzględnienie realnych ograniczeń użytkowników, takich jak czas, dostępne zasoby technologiczne czy poziom wiedzy, które należy uwzględnić w projekcie i gotowym produkcie.

Pomocne w UCD mogą być narzędzia wspierające proces projektowy, takie jak mapy empatii, mapy ścieżek użytkownika czy persony sprzedażowe – pomagają one zespołom projektowym w wizualizacji potrzeb i zachowań użytkowników, co ułatwia podejmowanie decyzji zgodnych z ich oczekiwaniami.

Na koniec należy podkreślić, że nawet po wdrożeniu produktu warto zbierać informacje zwrotne od użytkowników, ponieważ dzięki temu produkt pozostaje zgodny z wymaganiami użytkowników w dłuższej perspektywie czasowej. Zdefiniowanie KPI, takich jak czas wykonania zadania, wskaźnik błędów użytkowników czy poziom satysfakcji, pozwalają obiektywnie ocenić wyniki projektu i jego dopasowania do potrzeb użytkowników.

Zastosowania User Centered Design

UCD jest intensywnie wykorzystywane w projektowaniu interfejsów użytkownika dla aplikacji cyfrowych, stron internetowych czy systemów informatycznych – dzięki tej metodyce powstają rozwiązania bardziej intuicyjne, funkcjonalne i przyjazne dla użytkowników.

UCD stosuje się też w projektowaniu produktów fizycznych – urządzeń elektronicznych czy elementy wyposażenia wnętrz. W takich przypadkach pomaga projektantom uwzględniać zarówno ergonomię, jak i sposób interakcji użytkownika z produktem.

W sektorze usług User Centered Design wspiera projektowanie doświadczeń użytkownika (ang. user experience design) w różnych kontekstach, takich jak usługi bankowe, transportowe, medyczne czy edukacyjne. Poprzez analizę ścieżek użytkownika i identyfikację punktów kontaktu, organizacje mogą eliminować potencjalne bariery w procesach, żeby stworzyć satysfakcjonujące doświadczenia.

W muzeach, na lotniskach czy w miejsca pracy projektanci uwzględniają założenia UCD i potrzeby różnych grup użytkowników, tworząc przestrzenie, w których użytkownicy mogą poruszać się w sposób naturalny i intuicyjny.

Korzyści z User Centered Design

Jednym z największych atutów User Centered Design jest poprawa użyteczności tworzonych rozwiązań – dokładne zrozumie potrzeb, zachowań i oczekiwań użytkowników sprawia, że produkty łatwiejsze w obsłudze oraz zmniejsza liczbę błędów podczas ich użytkowania. Warto też podkreślić, że produkty projektowane z myślą o rzeczywistych potrzebach użytkowników są bardziej adekwatne do ich oczekiwań, a to buduje pozytywne doświadczenia i wzmacnia lojalność wobec marki lub organizacji.

Iteracyjny charakter UCD i testowanie prototypów z rzeczywistymi użytkownikami umożliwiają szybką identyfikację obszarów wymagających poprawy, co zmniejsza ryzyko kosztownych błędów i prowadzi do optymalizacji kosztów projektowania. Wpływa to również na konkurencyjność organizacji – doświadczenie użytkownika decyduje o wyborze produktu, więc organizacje, które stosują UCD, zyskują przewagę na rynku i mogą skuteczniej zarządzać swoim budżetem projektowym.

UCD promuje tworzenie produktów inkluzywnych, które mogą być wykorzystywane przez osoby z różnymi ograniczeniami fizycznymi, poznawczymi czy technologicznymi. Organizacje dzięki temu mogą docierać do szerszej grupy użytkowników oraz budować swój pozytywny wizerunek jako firmy dbającej o różnorodność i równość.