Testy użyteczności – czym są, kiedy je przeprowadzać?

Testy użyteczności odgrywają istotną rolę w procesie tworzenia produktów cyfrowych. Bez względu na to czy pracujemy nad aplikacją mobilną, stroną internetową czy oprogramowaniem, ich celem jest jedno – sprawić, aby doświadczenia użytkowników były jak najbardziej intuicyjne i komfortowe. Skuteczność testów użyteczności zależy jednak od wielu czynników: momentu ich przeprowadzenia, narzędzi, jakie wykorzystamy oraz sposobu, w jaki zbieramy i analizujemy dane.

Z tego artykułu dowiesz się:

• Czym są testy użyteczności?
• Jakie są przykłady testów użyteczności?
• W jakich sytuacjach należy przeprowadzić testy użyteczności?
• Jak przeprowadzić testy użyteczności?

Testy użyteczności – definicja

Testy użyteczności pozwalają na zebranie danych o interakcjach użytkowników, co umożliwia poprawę funkcjonalności, nawigacji oraz ogólnej użyteczności produktu.

Testy użyteczności to proces oceny produktu lub usługi cyfrowej poprzez obserwację rzeczywistych użytkowników podczas wykonywania zadań.

Definicja testów użyteczności

Ich celem jest zidentyfikowanie problemów, które mogą wpływać na łatwość obsługi i satysfakcję z korzystania z danego rozwiązania.

Przykłady testów użyteczności

Testy użyteczności można przeprowadzać na różne sposoby, zależnie od etapu rozwoju produktu i celów badania:

Testy z moderatorem (testy klasyczne)

Użytkownik wykonuje zadania pod okiem moderatora, który obserwuje jego działania, zadaje pytania wyjaśniające i ewentualnie kieruje przebiegiem testu. Moderator może reagować na problemy, wyjaśniać wątpliwości i zadawać pytania, aby lepiej zrozumieć motywacje użytkownika.

Testy bez moderacji (zdalne testy samodzielne)

Użytkownicy przeprowadzają testy samodzielnie, bez bezpośredniego nadzoru. Ich działania są monitorowane przy pomocy narzędzi do nagrywania ekranu i śledzenia interakcji. Umożliwia to testowanie w naturalnym środowisku użytkownika i na różnych urządzeniach.

Testy A/B

Testy A/B to porównanie dwóch wersji tego samego elementu interfejsu lub produktu. Użytkownicy są losowo przydzielani do testowania jednej z wersji, co pozwala sprawdzić, która z nich jest bardziej efektywna lub lepiej odpowiada oczekiwaniom użytkowników. Często stosowane w testach stron internetowych, np. porównanie dwóch wersji strony głównej.

Testy pięciosekundowe (5-second test)

Użytkownikowi pokazuje się projekt (np. stronę lub interfejs) przez 5 sekund, po czym prosi się go o opisanie, co zapamiętał lub jakie elementy zwróciły jego uwagę. Ten test pomaga ocenić, jak szybko użytkownicy rozumieją główną treść strony i czy kluczowe informacje są widoczne na pierwszy rzut oka.

Testy kart (Card Sorting)

Użytkownicy otrzymują zestaw kart, które przedstawiają różne elementy lub kategorie strony internetowej. Ich zadaniem jest zorganizowanie kart w grupy według własnej logiki. Card sorting pomaga zrozumieć, jak użytkownicy postrzegają strukturę informacji, co jest przydatne przy projektowaniu struktury i nawigacji na stronie internetowej.

Testy “na papierze” (Paper Prototype Testing)

Testy “na papierze” to testowanie prototypu na wczesnym etapie, gdzie zamiast działającego interfejsu użytkownikom przedstawia się papierowe szkice lub rysunki. Użytkownicy wykonują zadania, jakby korzystali z prawdziwego produktu, a badacz ręcznie symuluje zmiany w interfejsie. To szybki sposób na sprawdzenie podstawowych koncepcji przed zainwestowaniem w rozwój technologiczny.

Testy pierwszego kliknięcia (First Click Test)

Użytkownikom przedstawia się stronę internetową lub aplikację i prosi ich o wykonanie pierwszego kliknięcia w celu realizacji zadania. Test ma na celu ocenę czy użytkownicy intuicyjnie znajdują właściwy element, aby rozpocząć działanie, np. znalezienie przycisku “Dodaj do koszyka”.

Testy dziennika (Diary Studies)

Użytkownicy przez dłuższy czas korzystają z produktu i dokumentują swoje wrażenia, napotkane problemy oraz codzienne interakcje. Pozwala to na analizę zachowań użytkowników w ich naturalnym środowisku i lepsze zrozumienie, jak produkt wpływa na ich codzienne życie.

Każdy z tych testów dostarcza różnych rodzajów informacji, a ich wybór zależy od celu badania i etapu rozwoju produktu.

Sytuacje, w których należy przeprowadzić testy użyteczności

Testy użyteczności powinny być przeprowadzane na różnych etapach procesu tworzenia produktu, aby w pełni wykorzystać ich potencjał i poprawić jakość końcowego rozwiązania. Najważniejsze momenty, kiedy warto je realizować, to:

Faza badań i wczesnego projektowania

Na samym początku, kiedy produkt jest jeszcze na etapie koncepcji, testy użyteczności mogą pomóc zrozumieć potrzeby użytkowników i sprawdzić czy wybrane założenia projektowe są trafne. Można tu zastosować testy papierowych prototypów lub wczesnych makiet, by szybko uzyskać feedback i wprowadzić zmiany bez dużych nakładów finansowych. 

Faza prototypowania

W momencie, gdy istnieje już działający prototyp lub wstępna wersja produktu, testy użyteczności stają się niezwykle wartościowe. Pomagają zidentyfikować problemy związane z nawigacją, logiką interfejsu użytkownika czy efektywnością wykonywania zadań przez użytkowników. Im szybciej zostaną zidentyfikowane, tym łatwiej i taniej można je poprawić.

Przed wdrożeniem produktu

Przed oficjalnym wypuszczeniem produktu na rynek warto przeprowadzić testy użyteczności na ostatecznej wersji, aby upewnić się, że wszystko działa zgodnie z oczekiwaniami użytkowników. Na tym etapie można skupić się na bardziej zaawansowanych testach, takich jak testy A/B, aby sprawdzić, które rozwiązania działają lepiej.

Po wdrożeniu (testy ciągłe)

Testy użyteczności nie kończą się po wdrożeniu produktu. W miarę jak produkt jest używany przez rzeczywistych użytkowników, zbierane dane mogą wskazać dalsze problemy lub obszary do optymalizacji. Regularne przeprowadzanie testów, szczególnie po wprowadzeniu nowych funkcji lub zmian w interfejsie, pozwala na utrzymanie wysokiej jakości doświadczeń użytkowników (User Experience).

W trakcie iteracyjnego rozwoju

W przypadku produktów rozwijanych metodą iteracyjną, gdzie zmiany są wprowadzane stopniowo, testy użyteczności powinny być wykonywane regularnie, po każdej większej aktualizacji. Pomaga to utrzymać kierunek rozwoju zgodny z potrzebami użytkowników oraz szybko reagować na pojawiające się problemy.

Przed wprowadzeniem nowych funkcji

Gdy produkt jest już na rynku, ale planowane jest wprowadzenie nowych funkcji, warto wcześniej przetestować je pod kątem użyteczności. Może to zapobiec wprowadzeniu zmian, które pogorszyłyby doświadczenia użytkowników lub uczyniłyby produkt trudniejszym w obsłudze.

Przeprowadzanie testów użyteczności

Przeprowadzenie testów użyteczności wymaga starannego planowania i strukturyzacji procesu, aby uzyskać wartościowe dane. Podstawowe kroki to:

• Określenie celów testu – na początku definiuje się, co ma zostać zbadane — na przykład czy użytkownicy są w stanie zrealizować określone zadania, jak intuicyjna jest nawigacja lub czy produkt spełnia ich oczekiwania.
• Wybór odpowiednich użytkowników – testy użyteczności najlepiej przeprowadzać z udziałem reprezentatywnych użytkowników, czyli takich, którzy będą korzystać z produktu po jego wdrożeniu. Najczęściej dobiera się niewielką grupę (5-8 osób), co pozwala na wykrycie większości problemów związanych z użytecznością.
• Stworzenie scenariuszy zadań – uczestnikom testu daje się konkretne zadania do wykonania, które odzwierciedlają rzeczywiste scenariusze korzystania z produktu, np. “Zarejestruj się na stronie” lub “Znajdź produkt i dodaj go do koszyka”.
• Przeprowadzenie testu – testy mogą być przeprowadzane na różne sposoby – osobiście, z moderatorem (który obserwuje użytkownika i zadaje pytania) lub zdalnie, gdzie użytkownicy samodzielnie korzystają z produktu, a ich działania są monitorowane.
• Obserwacja i zbieranie danych – podczas testów zbiera się informacje o tym, jak użytkownicy radzą sobie z zadaniami. Ważne jest, aby zwracać uwagę na trudności, błędy czy momenty zawahania. Dodatkowo, pomocne może być nagrywanie ekranu i dźwięku, aby lepiej analizować interakcje.
• Analiza wyników – zebrane dane są analizowane, aby zidentyfikować problemy, z jakimi spotykają się użytkownicy, a także określić, które aspekty produktu działają poprawnie.
• Wdrożenie poprawek – na podstawie wyników testów wprowadza się odpowiednie zmiany, poprawiając użyteczność produktu i minimalizując błędy, które mogłyby wpłynąć na doświadczenia przyszłych użytkowników.

Testy użyteczności można przeprowadzać na różnych etapach projektowania, od prototypów po gotowe produkty, aby zapewnić, że rozwiązanie będzie intuicyjne i przyjazne dla użytkowników.

Testy użyteczności powinny być integralną częścią procesu projektowania, zarówno przed wdrożeniem, jak i po nim. Ich regularne przeprowadzanie pozwala na ciągłe doskonalenie produktu i lepsze dopasowanie go do potrzeb użytkowników.