Rotacja pracowników: wzór. Jak ją obliczyć?

Dla wielu organizacji obliczenie wskaźnika rotacji pracowników jest pierwszym krokiem do zrozumienia, ile faktycznie tracą na fluktuacji kadr. Czy Twoja firma wie, ile kosztuje ją każde odejście? Czy mierzysz rotację pracowników w sposób, który pozwala podejmować świadome decyzje biznesowe?

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

• Jaki jest wzór na rotację pracowników?
• Jak obliczyć wskaźnik rotacji pracowników?

Jaki jest wzór na rotację pracowników?

Czy wiesz, że w polskich firmach produkcyjnych, gdzie rotacja pracowników na stanowiskach produkcyjnych wynosi 20%, a średnie roczne koszty pracodawcy na jednego pracownika to 87 000 zł, całkowite koszty rotacji w skali roku przekraczają 3 miliony złotych? To tylko przy założeniu najniższych kosztów rotacji na poziomie 30% rocznego wynagrodzenia^[1].

Wskaźnik rotacji pracowników (Employee Turnover Rate) to fundamentalny miernik w zarządzaniu zasobami ludzkimi, który określa, jak często pracownicy opuszczają organizację i są zastępowani nowymi osobami. Umiejętność prawidłowego obliczenia tego wskaźnika jest kluczowa dla każdego specjalisty HR, ponieważ dostarcza obiektywnych danych o stabilności zatrudnienia i efektywności strategii retencyjnych.

Michał Włodarczyk, Head of Customer Success

Ogólny wskaźnik rotacji pracowników oblicza się jako stosunek całkowitej liczby pracowników, którzy odeszli z firmy w danym okresie, do średniej liczby pracowników zatrudnionych w tym okresie. Wynik przedstawia się w formie procentowej, mnożąc otrzymaną wartość przez 100.

Wzór na rotację pracowników: Wskaźnik rotacji = (Liczba pracowników, którzy odeszli / Średnia liczba pracowników zatrudnionych) * 100%

Wzór ten jest zazwyczaj stosowany w interwałach miesięcznych, kwartalnych lub rocznych. W praktyce HR najczęściej wykorzystuje się pomiar roczny lub kwartalny, ponieważ dłuższa perspektywa czasowa pozwala zebrać większy zbiór danych i ukazać istotne wzorce, eliminując przypadkowe fluktuacje.

Szczegółowa formuła z wykorzystaniem średniej liczby pracowników

Aby precyzyjnie obliczyć wskaźnik rotacji pracowników, należy najpierw wyznaczyć średnią liczbę pracowników w badanym okresie. Oblicza się ją według wzoru:

Średnia liczba pracowników = (Liczba pracowników na początku okresu + Liczba pracowników na końcu okresu) / 2

Następnie stosuje się główny wzór:

Wskaźnik rotacji pracowników = (Liczba pracowników, którzy odeszli / Średnia liczba pracowników) * 100%

Wariant wzoru dla rotacji rocznej kroczącej

Jeśli rotacja jest mierzona na podstawie okresu kilkumiesięcznego i chcemy przeliczyć ją na wartość roczną, można zastosować formułę skalującą:

Wskaźnik rotacji rocznej = [(Ilość odejść w okresie / Średnia ilość zatrudnionych w okresie) (12 / Ilość miesięcy w okresie)] 100%

Inne wskaźniki powiązane z rotacją

Oprócz ogólnego wskaźnika rotacji pracownicy działów HR często wykorzystują bardziej szczegółowe metryki, które pozwalają na głębszą analizę fluktuacji kadr:

Wskaźnik stabilizacji – mierzy retencję pracowników z dłuższym stażem, pomijając tych z krótkim stażem i pracowników sezonowych. Oblicza się go jako:

Wskaźnik stabilizacji = (Liczba pracowników z stażem większym lub równym X lat / Całkowita liczba pracowników zatrudnionych przed okresem X) * 100%

Ten wskaźnik jest szczególnie użyteczny w firmach, które zatrudniają pracowników sezonowych, ponieważ pozwala ocenić retencję doświadczonej kadry bez zniekształceń wynikających z naturalnej rotacji sezonowej.

Wskaźnik “Rookie” – mierzy rotację w grupie pracowników, którzy przepracowali w firmie krótki czas (np. mniej niż 2 lata). Oblicza się go jako:

Wskaźnik "Rookie" = (Liczba nowych pracowników, którzy odeszli w określonym czasie / Ogólna liczba pracowników) * 100%

Wysoki wskaźnik “Rookie” może sygnalizować błędy w rekrutacji lub braki w onboardingu, co wymaga natychmiastowej interwencji. W mojej praktyce widziałem firmy, gdzie wskaźnik ten przekraczał 50%, co jednoznacznie wskazywało na fundamentalne problemy w procesie wprowadzania nowych pracowników.

Wskaźnik rezygnacji – stosunek liczby osób odchodzących z własnej woli (bez emerytury/renty) do całkowitej liczby zatrudnionych. Ten wskaźnik rotacji koncentruje się wyłącznie na rotacji dobrowolnej:

Wskaźnik rezygnacji = (Liczba dobrowolnych odejść / Całkowita liczba pracowników) * 100%

Wskaźnik zwolnień – stosunek liczby umów rozwiązanych z inicjatywy pracodawcy do liczby osób zatrudnionych:

Wskaźnik zwolnień = (Liczba zwolnień z inicjatywy pracodawcy / Całkowita liczba pracowników) * 100%

Ogólny indeks rotacji pozytywnej (PRI) – iloraz liczby nowoprzyjętych pracowników w określonym czasie do liczby pracowników ogółem:

PRI = (Liczba nowoprzyjętych pracowników / Liczba pracowników ogółem) * 100%

Jak obliczyć wskaźnik rotacji pracowników?

Obliczenie wskaźnika rotacji pracowników to proces, który wymaga systematycznego podejścia i precyzyjnych danych.

Zdefiniowanie ram czasowych

Najpierw należy określić przedział czasowy, dla którego ma być obliczana rotacja. Większość firm wylicza ten wskaźnik w skali miesięcznej, kwartalnej lub rocznej. Obliczenia roczne lub kwartalne są zalecane, ponieważ pozwalają zebrać większy zbiór danych, który ukazuje istotne wzorce. Krótsze okresy mogą być zniekształcone przez przypadkowe fluktuacje, np. sezonowe zwolnienia czy grupę pracowników kończącą umowy na czas określony w tym samym miesiącu.

Określenie całkowitej liczby separacji (odejść)

Należy zsumować całkowitą liczbę osób, które opuściły firmę w wybranym okresie. Odejścia powinny uwzględniać wszelkie formy “rozstania” (separacji), w tym:

• Rotację dobrowolną: rezygnacje, przejścia na emeryturę, relokacje, zmiana kierunku kariery
• Rotację przymusową: zwolnienia, redukcję etatów, zakończenie umów na czas określony

Kluczowe jest, aby nie pomijać żadnych odejść – każde z nich wpływa na średnią liczbę pracowników i ogólny obraz stabilności zatrudnienia.

Obliczenie średniej liczby pracowników

Aby uniknąć zniekształceń wynikających ze zmian zatrudnienia w trakcie okresu, należy obliczyć średnią liczbę pracowników zatrudnionych. Dzieląc liczbę pracowników na początku i końcu okresu, a następnie dzieląc przez dwa, otrzymujemy reprezentatywną wartość:

Średnia liczba pracowników = (Liczba pracowników na początku okresu + Liczba pracowników na końcu okresu) / 2

Zastosowanie wzoru i obliczenie wskaźnika

Następnie dzieli się całkowitą liczbę odejść przez średnią liczbę pracowników i mnoży przez 100, aby uzyskać wartość procentową.

Przykład 1: Firma produkcyjna – obliczenie rocznego wskaźnika rotacji

Firma produkcyjna XYZ chce obliczyć roczny wskaźnik rotacji pracowników 
za rok 2024.

Dane:
- Okres: 1 stycznia 2024 – 31 grudnia 2024
- Liczba pracowników na początku okresu: 250 osób
- Liczba pracowników na końcu okresu: 245 osób
- Liczba pracowników, którzy odeszli w ciągu roku: 28 osób

Obliczenia:

Krok 1: Obliczenie średniej liczby pracowników
Średnia liczba pracowników = (250 + 245) / 2
Średnia liczba pracowników = 495 / 2
Średnia liczba pracowników = 247,5 osób

Krok 2: Zastosowanie wzoru na wskaźnik rotacji
Wskaźnik rotacji = (28 / 247,5) * 100%
Wskaźnik rotacji = 0,1131 * 100%
Wskaźnik rotacji = 11,31%

Wynik: Roczny wskaźnik rotacji pracowników w firmie XYZ wynosi 11,31%.

Wskaźnik 11,31% oznacza, że w ciągu roku firma straciła nieco ponad jednego na dziesięciu pracowników. Jest to wynik nieznacznie powyżej optymalnego poziomu 10%, ale wciąż w akceptowalnym zakresie. Firma powinna jednak monitorować, którzy pracownicy odchodzą – jeśli są to kluczowi specjaliści (rotacja niepożądana), to nawet ten poziom może być problemem.

Przykład 2: Firma IT – obliczenie kwartalnego wskaźnika rotacji

Firma IT chce obliczyć wskaźnik rotacji pracowników 
dla pierwszego kwartału 2025 roku.

Dane:
- Okres: 1 stycznia 2025 – 31 marca 2025
- Liczba pracowników na początku okresu: 180 osób
- Liczba pracowników na końcu okresu: 192 osób
- Liczba pracowników, którzy odeszli w ciągu kwartału: 9 osób

Obliczenia:

Krok 1: Obliczenie średniej liczby pracowników
Średnia liczba pracowników = (180 + 192) / 2
Średnia liczba pracowników = 372 / 2
Średnia liczba pracowników = 186 osób

Krok 2: Zastosowanie wzoru na wskaźnik rotacji kwartalnej
Wskaźnik rotacji kwartalnej = (9 / 186) * 100%
Wskaźnik rotacji kwartalnej = 0,0484 * 100%
Wskaźnik rotacji kwartalnej = 4,84%

Krok 3: Przeliczenie na wskaźnik roczny (opcjonalnie)
Aby porównać z danymi rocznymi, można przemnożyć przez 4:
Wskaźnik rotacji rocznej (szacunkowy) = 4,84% * 4
Wskaźnik rotacji rocznej (szacunkowy) = 19,36%

Wynik: Kwartalny wskaźnik rotacji wynosi 4,84%, 
co w przeliczeniu na rok daje około 19,36%.

Kwartalny wskaźnik 4,84% może wydawać się niski, ale po przeskalowaniu na rok daje prawie 20%, co jest już na granicy akceptowalnego poziomu. Firma IT powinna szczególnie uważnie monitorować przyczyny rotacji pracowników, zwłaszcza w branży technologicznej, gdzie konkurencja o talenty jest szczególnie duża. Według badań branża technologii i mediów w Polsce charakteryzuje się rotacją na poziomie 12,9%^[2], więc wynik jest wyższy od średniej branżowej.