Ransomware: przykłady. Jak może wyglądać atak?

Historia ataków ransomware to droga od pierwszych prymitywnych wirusów blokujących ekran po wyrafinowane kampanie wykorzystujące sztuczną inteligencję – ewolucja zagrożeń pokazuje, jak dramatycznie wzrosła skala tego problemu.

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

• Jakie są najczęstsze metody ataków ransomware?
• Jakie są przykłady znanych ataków ransomware?

Jakie są najczęstsze metody ataków ransomware?

Współczesne ataki ransomware to wysoko zorganizowane operacje kryminalne, często wykorzystujące model Ransomware-as-a-Service, które generują miliardy dolarów strat rocznie. Polski rynek znalazł się w epicentrum tego zjawiska – nasz kraj zajmuje pierwszą pozycję globalnie pod względem wykrywania tego rodzaju złośliwego oprogramowania^[1]. Cyberprzestępcy dysponują szerokim spektrum taktyk, które można łączyć i dostosowywać do konkretnego celu:

Phishing i inżynieria społeczna

Phishing pozostaje główną bramą wejściową dla ataków ransomware – statystyki pokazują, że 94% złośliwego oprogramowania jest dostarczane przez wiadomości e-mail^[2]. To cyfrowy odpowiednik konia trojańskiego, który ukrywa swoje prawdziwe intencje pod maską zaufanej korespondencji.

Cyberprzestępcy tworzą fałszywe wiadomości e-mail podszywające się pod zaufane instytucje, dostawców energii, firmy kurierskie czy banki. Załączniki często zawierają pozornie niewinne dokumenty – faktury, umowy, raporty – które w rzeczywistości są nosicielami złośliwych aplikacji.

Nowoczesne kampanie phishingowe wykorzystują sztuczną inteligencję do personalizacji wiadomości i tworzenia deepfake’ów głosowych. Atakujący mogą teraz generować przekonujące nagrania podszywające się pod przełożonych, wyłudzając poufnych informacji od niczego nieświadomych pracowników.

Podejrzanych linków w wiadomościach prowadzą do zainfekowanych stron internetowych, które automatycznie pobierają złośliwe oprogramowanie. Złośliwych wiadomości e-mail stają się coraz bardziej wyrafinowane, imitując nie tylko wygląd, ale także styl komunikacji znanych organizacji.

Wykorzystywanie luk w zabezpieczeniach

Przestępcy systematycznie skanują internet w poszukiwaniu systemów z przestarzałym oprogramowaniem lub błędnymi konfiguracjami. Luki w zabezpieczeniach to cyfrowe okna pozostawione otwarte przez niedbałość lub brak świadomości administratorów.

Atak WannaCry wykorzystał lukę EternalBlue w systemach Microsoft Windows, która była znana i załatana, ale wiele organizacji zwlekało z instalacją aktualizacji. Regularne aktualizacje systemu operacyjnego mogłyby zapobiec 60% ataków ransomware^[3].

Szczególnie narażone są systemy, które nie otrzymują już wsparcia producenta. Używanie przestarzałego oprogramowania to jak pozostawianie drzwi zabezpieczonych zamkiem z XIX wieku w świecie nowoczesnych włamywaczy.

Publiczne aplikacje internetowe, serwery pocztowe i systemy zarządzania treścią stanowią atrakcyjne cele. Cyberprzestępcy wykorzystują automatyczne narzędzia do masowego skanowania i identyfikacji podatnych systemów na całym świecie.

Ataki na usługi zdalnego dostępu

Remote Desktop Protocol (RDP) i podobne usługi stały się głównym wektorem ataków, szczególnie po wzroście pracy zdalnej. Cyberprzestępcy skanują internet w poszukiwaniu otwartych portów RDP, następnie przeprowadzają ataki brute-force na słabe hasła.

W 2020 roku liczba ataków na RDP wzrosła o 768% w porównaniu z rokiem poprzednim^[4]. To dramatyczny wzrost, który pokazuje, jak pandemia COVID-19 wpłynęła na krajobraz zagrożeń cybernetycznych.

Słabe hasła i brak uwierzytelniania wieloskładnikowego czyni te systemy łatwym celem. Po uzyskaniu dostępu, atakujący mogą swobodnie poruszać się po sieci, eskalować uprawnienia i przygotowywać grunt pod finalne uderzenie ransomware.

Złośliwe załączniki w pozornie legalnych aktualizacjach oprogramowania to kolejna metoda infekcji. Cyberprzestępcy mogą skompromitować serwery aktualizacji lub podszywać się pod legalnych dostawców oprogramowania.

Drive-by downloads i inne metody

Ataki typu drive-by download to cyfrowe miny lądowe – infekcja następuje automatycznie podczas odwiedzania zainfekowanej strony internetowej, bez konieczności jakiejkolwiek interakcji ze strony użytkownika.

Złośliwa reklama (malvertising) wykorzystuje sieci reklamowe do dystrybucji ransomware. Nawet odwiedzanie renomowanych stron internetowych może prowadzić do infekcji, jeśli ich system reklamowy został skompromitowany.

Zainfekowane nośniki USB pozostawiane w miejscach publicznych to klasyczna metoda socjotechniczna. Ludzka ciekawość często przeważa nad ostrożnością – pracownicy podłączają znalezione pendrive’y do firmowych komputerów, nieświadomie otwierając furtkę dla cyberprzestępców.

Ataki na łańcuch dostaw są szczególnie niebezpieczne, ponieważ wykorzystują zaufane relacje biznesowe. Cyberprzestępcy kompromitują słabiej zabezpieczonych partnerów, by następnie dotrzeć do głównego celu przez „tylne drzwi”.

Współczesne ataki ransomware to precyzyjnie zaplanowane operacje wojskowe w cyberprzestrzeni. Przestępcy badają swoje cele, wybierają najskuteczniejsze metody ataku i działają z bezwzględną determinacją.

Borys Bednarek, Head of SEO & TL Performance Marketing

Jakie są przykłady znanych ataków ransomware?

Historia ataków ransomware to galeria cyfrowych katastrof, które na zawsze zmieniły oblicze cyberbezpieczeństwa. Każdy z wielkich ataków nauczył świat czegoś nowego o zagrożeniach i pokazał, jak daleko mogą sięgać konsekwencje niedostatecznej ochrony przed tym rodzajem złośliwego oprogramowania.

WannaCry – globalna pandemia cyfrowa (2017)

WannaCry to nazwa, która na zawsze zapisała się w annałach cyberprzestępczości. W maju 2017 roku ten atak rozprzestrzenił się jak cyfrowa pandemia, infekując ponad 200 000 komputerów w 150 krajach w ciągu zaledwie kilku dni^[5].

Atak wykorzystał lukę EternalBlue – narzędzie cyberszpiegowskie opracowane przez amerykańską Agencję Bezpieczeństwa Narodowego (NSA), które wyciekło do publicznej sieci. Ransomware żądał okupu w bitcoinach, blokując dostęp do kluczowych systemów na całym świecie.

Brytyjska służba zdrowia (NHS) poniosła największe straty – zainfekowanych zostało do 70 000 urządzeń, co doprowadziło do odwołania około 19 000 wizyt i procedur medycznych^[6]. Pacjenci byli ewakuowani, operacje odwoływane, a szpitale musiały wrócić do papierowej dokumentacji.

Globalne korporacje takie jak Nissan, Renault i FedEx zostały zmuszone do wstrzymania produkcji w swoich fabrykach. WannaCry pokazał, jak jeden atak może sparaliżować infrastrukturę krytyczną na skalę globalną, wywołując efekt domina w gospodarce światowej.

NotPetya – cyfrowa broń masowego rażenia (2017)

NotPetya początkowo wydawał się kolejnym wariantem ransomware, ale analiza pokazała jego prawdziwą naturę – był to wiper, oprogramowanie zaprojektowane do trwałego niszczenia danych. Atak miał charakter geopolityczny i był skierowany głównie przeciwko Ukrainie.

Złośliwe oprogramowanie rozprzestrzeniło się globalnie poprzez zainfekowane aktualizacje ukraińskiego oprogramowania księgowego M.E.Doc. W Ukrainie odnotowano 80% wszystkich infekcji, ale skutki odczuły firmy na całym świecie^[7].

Międzynarodowe korporacje poniosły gigantyczne straty: Maersk stracił około 300 milionów dolarów, FedEx ponad 400 milionów, a Merck ponad miliard dolarów^[8]. Globalne szkody oszacowano na 10 miliardów dolarów, czyniąc NotPetya jednym z najkosztowniejszych cyberataków w historii.

Atak pokazał, jak cyberbroń może wymknąć się spod kontroli i uderzyć w niewinne cele. NotPetya był ostrzeżeniem przed militaryzacją cyberprzestrzeni i konsekwencjami używania złośliwego oprogramowania jako narzędzia geopolitycznego.

Colonial Pipeline – sparaliżowanie infrastruktury krytycznej (2021)

Atak na Colonial Pipeline w maju 2021 roku pokazał, jak ransomware może wpłynąć na życie codzienne milionów ludzi. Największy operator rurociągów paliwowych w USA został zmuszony do całkowitego zamknięcia swojej sieci na sześć dni.

Grupa DarkSide wykorzystała skompromitowane dane logowania VPN, aby dostać się do sieci firmy. Atak spowodował niedobory paliwa na wschodnim wybrzeżu Stanów Zjednoczonych, kolejki na stacjach benzynowych i wzrost cen energii.

Colonial Pipeline zapłacił okup w wysokości 4,4 miliona dolarów w bitcoinach^[9]. Wydarzenie to wywołało debatę na temat płacenia okupu i jego wpływu na finansowanie dalszej działalności przestępczej.

FBI udało się odzyskać część okupu, pokazując, że płatności w kryptowalutach nie są całkowicie anonimowe. Incydent podkreślił krytyczne znaczenie zabezpieczenia infrastruktury energetycznej i transportowej.

LockBit – imperium Ransomware-as-a-Service

LockBit to jedna z najaktywniejszych grup ransomware działających w modelu RaaS (Ransomware-as-a-Service). Organizacja działa jak korporacja, oferując swoje narzędzia innym cyberprzestępcom w zamian za udział w zyskach.

Grupa była odpowiedzialna za setki ataków na organizacje na całym świecie, od szpitali po firmy technologiczne. LockBit stosował taktykę podwójnego wymuszenia – nie tylko szyfrował dane, ale także groził ich publikacją.

W lutym 2024 roku międzynarodowe organy ścigania przeprowadziły operację Cronos, która zakłóciła działalność grupy^[10]. Przejęto serwery, aresztowano podejrzanych i opublikowano dane o działalności organizacji.

Mimo sukcesów organów ścigania, LockBit kontynuuje działalność, pokazując wyzwania związane z walką z międzynarodowymi grupami cyberprzestępczymi działającymi w darknecie.

Ataki ransomware w Polsce – lokalne konsekwencje globalnego problemu

Polska stała się jednym z głównych celów ataków ransomware. Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi został zaatakowany w listopadzie 2022 roku, co zmusiło szpital do przejścia na papierową dokumentację i spowodowało opóźnienia w procedurach medycznych^[11].

Śląska Karta Usług Publicznych została sparaliżowana na niemal dwa tygodnie w lutym 2023 roku, utrudniając życie prawie 2 milionom mieszkańców regionu^[12]. System obsługujący płatności za transport publiczny i parkowanie został całkowicie zablokowany.

Laboratoria ALAB padły ofiarą grupy RA World w 2023 roku, co skutkowało wykradzeniem i publikacją danych medycznych kilkudziesięciu tysięcy pacjentów^[13]. Atak pokazał, jak ransomware może naruszyć prywatność najbardziej wrażliwych informacji.

Lotnicze Pogotowie Ratunkowe zostało zaatakowane w lutym 2022 roku, a cyberprzestępcy zażądali 390 tysięcy dolarów okupu^[14]. Systemy LPR były sparaliżowane przez ponad tydzień, co mogło wpłynąć na akcje ratunkowe w całym kraju.

Kaseya – atak na łańcuch dostaw (2021)

Atak na Kaseya w lipcu 2021 roku pokazał nową wymiar zagrożeń – ataki na dostawców usług IT mogą wpłynąć na tysiące końcowych klientów jednocześnie. Grupa REvil wykorzystała lukę w oprogramowaniu Kaseya VSA, używanym przez dostawców usług zarządzanych (MSP).

Pojedynczy atak dotknął ponad 1000 firm na całym świecie^[15]. Cyberprzestępcy zażądali 70 milionów dolarów okupu za uniwersalny klucz deszyfrujący. Incydent podkreślił krytyczne znaczenie zabezpieczenia łańcucha dostaw IT.

Atak spowodował zamknięcie sklepów szwedzkiej sieci Coop, ponieważ systemy kas były zarządzane przez zainfekowanego dostawcę usług. Pokazało to, jak nowoczesne organizacje są zależne od zewnętrznych dostawców technologii.

Kaseya współpracował z organami ścigania i udało się uzyskać uniwersalny klucz deszyfrujący, który został udostępniony ofiarom za darmo. Ten rzadki sukces pokazał znaczenie międzynarodowej współpracy w walce z cyberprzestępczością.