Koszt alternatywny – co to jest i jak go obliczyć? 

Zrozumienie kosztów alternatywnych pozwala dokonywać bardziej świadomych i efektywnych wyborów, maksymalizując tym samym potencjalne korzyści z dostępnych zasobów. Jest to podstawowy element racjonalnego podejmowania decyzji w warunkach ograniczoności zasobów.

Z tego artykułu dowiesz się:

• Czym jest koszt alternatywny?
• Jakie są powody obliczania kosztów alternatywnych?
• Jak obliczyć koszt alternatywny?
• Jakie są przykłady kosztów alternatywnych?

Koszt alternatywny – definicja

Koszty alternatywne, znane również jako koszt utraconych możliwości, odnoszą się do wartości najlepszej alternatywy, z której rezygnuje się, decydując się na daną opcję. Ich analiza nie ogranicza się tylko do aspektów finansowych; obejmuje również czas, produkcję, a nawet zadowolenie. Czas spędzony na naukę nowej umiejętności to koszt alternatywny związany z rezygnacją z możliwości spędzenia tego czasu na innej aktywności, na przykład oglądaniu ulubionego serialu^{[1] [2]}.

Koszt alternatywny to wartość najlepszej z niewykorzystanych alternatyw, którą trzeba poświęcić, aby dokonać określonego wyboru.

Definicja kosztu alternatywnego.

Koszt alternatywny może być obliczany i analizowany w różnych kontekstach – od osobistych decyzji po wybory przedsiębiorstw i polityki gospodarczej. Inwestowanie w nową technologię przez daną firmę sprawia, że ponosi ona koszty alternatywne, rezygnując z możliwości zainwestowania tych samych środków w rozwój innego segmentu działalności^{[3] [4]}. 

Powody obliczania kosztów alternatywnych

Obliczanie kosztu alternatywnego przydaje się zarówno w życiu osobistym, jak i w biznesie, ponieważ pomaga zrozumieć, co traci się, wybierając jedną opcję zamiast innej. Dzięki temu można lepiej ocenić, co naprawdę jest kosztem podjęcia określonej decyzji. Nie chodzi tu tylko o pieniądze, ale też o czas, możliwości czy inne zasoby, które można byłoby wykorzystać inaczej.

W przypadku firm koszty alternatywne pozwalają lepiej planować i decydować, na co najlepiej wydać dostępne środki, aby przyniosły jak największe korzyści. Jeśli organizacja decyduje, czy zainwestować w nową technologię, czy w szkolenie pracowników, analiza kosztu alternatywnego pomoże wybrać opcję, która przyniesie większą wartość.

W życiu prywatnym koszty alternatywne mogą pomóc w podejmowaniu decyzji inwestycyjnych, takich jak inwestowanie w edukację czy zakup domu. Dzięki temu ludzie mogą dokonywać wyborów, które lepiej odpowiadają ich potrzebom i celom życiowym – jest to sposób na mądre zarządzanie tym, co się posiada.

Obliczanie kosztu alternatywnego

Obliczanie kosztu alternatywnego^{[5] [6] [7]} rozpoczyna się od zidentyfikowania wszystkich dostępnych opcji kosztowych związanych z daną decyzją biznesową. Rozważając zatrudnienie nowego pracownika, alternatywy mogą obejmować szkolenie obecnego pracownika lub outsourcing. Należy dokładnie oszacować koszty związane z każdą opcją, uwzględniając zarówno wydatki krótko-, jak i długoterminowe – mogą one obejmować na przykład wydatki na szkolenie, wynagrodzenia, czy koszty związane z wyborem i oceną podwykonawców. Same koszty alternatywne można obliczyć według wzoru:

Koszt alternatywny = koszt najbliższej alternatywy – koszt wybranej opcji

Następnie należy obliczyć koszty związane z wybraną opcją. W przypadku zatrudnienia nowego pracownika będą to:

• wynagrodzenia,
• ubezpieczenia,
• koszty rekrutacji,
• inne wydatki.

Jeżeli koszt zatrudnienia nowego pracownika wynosi 20 000 zł, a koszt szkolenia obecnego pracownika to 10 000 zł, koszt alternatywny zatrudnienia nowego pracownika wynosi 10 000 zł.

Można to też pokazać na przykładzie inwestycji. Załóżmy, że pewna osoba posiada 100 000 zł i dwie opcje inwestycyjne:

• Inwestycja w akcje, która przyniesie roczny zwrot w wysokości 8%.
• Inwestycja w obligacje, która przyniesie roczny zwrot w wysokości 5%.

Jeśli osoba zdecyduje się na opcję A, koszt alternatywny to wartość, jaką mogłaby przynieść opcja B, czyli inwestycja w obligacje. Można to obliczyć następująco:

Zwrot z opcji A (akcje) = 100 000 zł × 0,08 = 8000 zł

Zwrot z opcji B (obligacje) = 100 000 zł × 0,05 = 5000 zł

W takiej sytuacji koszt alternatywny inwestycji w akcje (opcja A) to zwrot, jaki można by było uzyskać z obligacji (opcja B), czyli 5000 zł; jeśli dana osoba wybierze opcje A, straci możliwość zarobienia 5000 zł, które mogłaby uzyskać, inwestując w opcję B. Działa to też odwrotnie – jeśli dana osoba wybierze opcję B, koszt alternatywny wyniesie 8000 zł, ponieważ straci ona możliwość inwestycji w opcję A.

Ostatni krok polega na porównaniu kosztów alternatywnych związanych z każdą opcją, wybierając tę, która oferuje najkorzystniejszy stosunek kosztów do przewidywanych korzyści. Taki sposób szacowania pozwala na świadome zarządzanie zasobami i optymalizację decyzji ekonomicznych w kontekście ograniczeń finansowych i operacyjnych przedsiębiorstwa.

Przykłady kosztów alternatywnych

Koszty utraconych możliwości są obecne w wielu codziennych decyzjach, zarówno w życiu prywatnym, jak i zawodowym. Rozważmy młodych ludzi stojących przed wyborem między kontynuowaniem edukacji a rozpoczęciem pracy. Decyzja o pójściu na studia wiąże się z rezygnacją z zarobków, które mogliby uzyskać, pracując w tym czasie. Z drugiej strony decyzja o odłożeniu edukacji na rzecz pracy może wiązać się z utratą przyszłych możliwości zawodowych dostępnych dla osób z wyższym wykształceniem.

Można też to pokazać na przykładzie z biznesu – przedsiębiorca, który zdecyduje się wypłacić dywidendy akcjonariuszom, rezygnuje z możliwości reinwestowania tych środków w rozwój firmy. Choć w krótkim okresie może to zadowolić akcjonariuszy, w dłuższej perspektywie firma może stracić na możliwościach rozwoju i konkurencyjności.

Koszty utraconych możliwości przypominają, że każda decyzja niesie ze sobą nie tylko bezpośrednie konsekwencje, ale również cień tego, co nie zostało wybrane. Poznanie wyniku dokonanego wyboru umożliwia głębszą analizę wyborów i zmusza do przemyślenia nie tylko zysków, ale i strat. Podjęcie decyzji inwestycyjnej skutkuje poniesieniem kosztu alternatywnego przez osobę, która danego wyboru dokonała. Uświadamianie sobie alternatywnych ścieżek może prowadzić do bardziej świadomych, zrównoważonych i ostatecznie satysfakcjonujących decyzji.

Bibliografia: 

• Mark Skousen, Narodziny współczesnej ekonomii, Warszawa: Fijorr Publishing, 2012, s. 256, ISBN 978-83-89812-89-6. 
• David L. Green, The Quarterly Journal of Economics. 
• Murray N. Rothbard, Anne-Robert-Jacques Turgot. Zwięzły, przejrzysty, genialny, [w:] Randall G. Holcombe, 15 wielkich austriackiej szkoły ekonomii, Wrocław: Fijorr Publishing, 2019, s. 66-67.