Kompletacja – co to jest i co obejmuje? 

W logistyce kompletacja jest jednym z najważniejszych procesów magazynowych. Co obejmuje i w jaki sposób pomaga w optymalizacji kosztów i budowaniu przewagi konkurencyjnej?

Z tego artykułu dowiesz się m.in.:

• Czym jest kompletacja?
• Czym są strefy kompletacji?
• Jakie są elementy kompletacji?
• Jakie są rodzaje kompletacji?
• Jakie są poziomy kompletacji?
• Jakie czynniki wpływają na efektywność kompletacji?

Kompletacja – definicja

Kompletacja to proces, który polega na zbieraniu, przygotowywaniu i zestawianiu określonych elementów, materiałów lub produktów w sposób zgodny z wcześniej ustalonymi wymaganiami lub zamówieniem.

W kontekście logistyki dotyczy najczęściej gromadzenia konkretnych produktów z magazynu w celu skompletowania zamówienia klienta, przy czym istotne jest zapewnienie zgodności pod względem ilości, rodzaju oraz jakości. Odgrywa ważną rolę w łańcuchu dostaw, ponieważ wpływa na terminowość realizacji zamówień oraz poziom zadowolenia odbiorców.

Kompletacja to proces zbierania i przygotowywania produktów lub materiałów zgodnie z zamówieniem, stanowiący kluczowy etap w łańcuchu dostaw, mający na celu zapewnienie dokładności, terminowości i satysfakcji klienta.

Definicja kompletacji

W szerszym ujęciu kompletacja może odnosić się także do innych dziedzin, takich jak montaż w przemyśle, gdzie oznacza zestawianie poszczególnych komponentów w celu utworzenia gotowego produktu. Niezależnie od obszaru zastosowania kompletacja wymaga precyzji, dokładności oraz efektywnej organizacji pracy, aby zapewnić prawidłowe i sprawne wykonanie zadania.

Strefy kompletacji

Strefa kompletacji to wyodrębniony obszary w magazynie lub zakładzie produkcyjnym przeznaczony do realizacji procesu kompletacji zamówień lub grupowania elementów w gotowe zestawy. Każda strefa składowania jest zorganizowana tak, by umożliwić szybkie zbieranie produktów, materiałów lub komponentów zgodnie z określonymi wcześniej kryteriami. Strefy są zazwyczaj dostosowane do specyfiki obsługiwanych produktów, charakterystyki zamówień oraz technologii używanych w procesie kompletacji.

Wyodrębnienie w magazynie strefy kompletacji pozwala zoptymalizować procesy logistyczne (wewnętrzne), ponieważ umożliwia równoczesne prowadzenie prac w różnych częściach magazynu lub zakładu. W większych magazynach strefy te mogą być przypisane do określonych grup produktów lub obszarów przechowywania. Dzięki temu kompletacje w magazynie staje się bardziej uporządkowana, co przyspiesza realizację zamówień.

Zastosowanie specjalnie przygotowanych stanowisk do kompletacji jest szczególnie istotne w przypadku dużych operacji logistycznych, w których ważne są zarówno płynność pracy, jak i możliwość szybkiego lokalizowania towarów. Strefy mogą być również wyposażone w odpowiednią infrastrukturę, taką jak przenośniki taśmowe, półki regałowe, systemy skanowania kodów czy urządzenia wspomagające transport.

Elementy kompletacji

Pierwszym elementem kompletacji jest identyfikacja towarów, co polega na dokładnym określeniu, jakie produkty lub komponenty są potrzebne do wykonania zamówienia. Proces ten wspierają często systemy informatyczne, takie jak WMS (ang. Warehouse Management System), które umożliwiają automatyczne generowanie list pobrań na podstawie zamówienia klienta.

Następnym elementem jest lokalizacja towarów, która wiąże się z szybkim odnajdywaniem produktów w magazynie. W tym celu wykorzystuje się etykiety, kody kreskowe lub systemy RFID, które umożliwiają precyzyjne zlokalizowanie towarów na regałach magazynowych.

Kolejnym etapem jest pobieranie towarów, podczas którego pracownik lub urządzenie (np. robot magazynowy) gromadzi produkty zgodnie z listą zamówień. W tej części ważne jest zachowanie dokładności oraz przestrzeganie zasad dotyczących obsługi produktów, szczególnie w przypadku towarów delikatnych, wymagających szczególnych warunków transportu lub przechowywania.

Sprawna kompletacja kończy się zestawianiem i grupowaniem towarów, co obejmuje układanie zebranych produktów tak, by bezpiecznie przetransportować je do miejsca docelowego lub dalej przetwarzać. Może to obejmować pakowanie, etykietowanie lub łączenie poszczególnych elementów w większe zestawy. Często wiąże się to z użyciem specjalistycznego sprzętu, takiego jak stoły pakujące czy urządzenia do automatycznego owijania.

Weryfikacja to ostatni element procesu kompletacji. Polega ona na sprawdzeniu, czy zebrane produkty odpowiadają zamówieniu pod względem rodzaju, ilości oraz jakości. W tym celu stosuje się różnorodne metody kontroli, od manualnej inspekcji po automatyczne systemy skanowania. Dopiero po pomyślnej weryfikacji zamówienie uznaje się za gotowe do wysyłki lub przekazania do kolejnych etapów procesu.

Rodzaje kompletacji

Kompletację towarów można podzielić na dwa główne rodzaje:

• Kompletacja od człowieka do towaru to tradycyjna metoda, w której to pracownik magazynu przemieszcza się po obszarze składowania, zbierając produkty z regałów zgodnie z listą zamówień. Sposób ten stosuje się w większości magazynów, które nie są zautomatyzowane, i opiera się na fizycznym przemieszczaniu się osoby zbierającej produkty. Zaletą tej metody jest prostota wdrożenia, a także niskie koszty początkowe, ponieważ nie wymaga skomplikowanej infrastruktury technicznej. Jej efektywność zależy jednak od organizacji magazynu – optymalizacja ścieżek przemieszczania oraz rozmieszczenia produktów może znacząco skrócić czas realizacji zamówień. Wadą jest wysoka pracochłonność oraz potencjalne zmęczenie pracowników przy dużych wolumenach zamówień lub w magazynach o dużej powierzchni.
• Metoda towar do człowieka to bardziej zaawansowana metoda, w której produkty są automatycznie dostarczane do stanowiska pracownika za pomocą systemów transportu, takich jak wózki widłowe, przenośniki taśmowe, roboty magazynowe czy karuzele magazynowe. W tym modelu pracownik pozostaje w jednym miejscu, a towar jest przemieszczany do niego, co wymaga inwestycji w infrastrukturę technologiczną, ale znacznie zwiększa efektywność pracy, skraca czas kompletacji i minimalizuje błędy. Jest to szczególnie przydatne w dużych centrach logistycznych lub w magazynach obsługujących wysoki wolumen zamówień, gdzie rotacja produktów jest wysoka, a szybkość realizacji zamówień jest ważnym czynnikiem.

Oprócz nich można też wyróżnić następujące rodzaje kompletacji:

Kompletacja jednostopniowa

Kompletacja jednoetapowa to proces, w którym wszystkie produkty wymagane do realizacji danego zamówienia są zbierane jednorazowo przez jednego pracownika lub urządzenie. Ten rodzaj sprawdza się w przypadku mniejszych zamówień lub gdy produkty znajdują się w bliskiej odległości od siebie w magazynie. Jego zaletą jest prostota organizacji, jednak przy dużej liczbie zamówień może powodować wydłużenie czasu realizacji.

Kompletacja wielostopniowa

Kompletacja wieloetapowa polega na podzieleniu procesu na kilka etapów, w ramach których różne osoby lub zespoły zbierają produkty z określonych stref magazynu. Po zakończeniu działań w poszczególnych strefach towary łączy się w pełne zamówienie. Taka metoda jest szczególnie przydatna w dużych magazynach, gdzie produkty są rozmieszczone na znacznych obszarach, a podział pracy umożliwia skrócenie czasu operacji.

Kompletacja strefowa

Kompletacja strefowa odnosi się do sytuacji, w której proces zbierania produktów jest zorganizowany w obrębie wyznaczonych stref magazynowych. Każda strefa odpowiada za określony asortyment, a pracownicy w niej zatrudnieni zajmują się wyłącznie kompletowaniem towarów z tego obszaru. Po zebraniu produktów z różnych stref są one łączone w jedno zamówienie. Taki sposób minimalizuje konieczność przemieszczania się pracowników, co zwiększa wydajność pracy.

Kompletacja falowa

Ta metoda polega na grupowaniu zamówień i realizowaniu ich w określonych przedziałach czasowych, zwanych falami. W ramach jednej fali zbiera się produkty dla kilku zamówień jednocześnie, co pozwala na zoptymalizowanie przemieszczania się pracowników po magazynie. Stosuje się ją, gdy liczba zamówień jest duża i konieczne jest ich skoordynowanie w określonych ramach czasowych, na przykład przed wysyłką.

Kompletacja automatyczna

Ta metoda kompletacji wykorzystuje technologie, takie jak systemy automatycznego transportu, roboty magazynowe czy systemy sortowania do realizacji procesu kompletacji. Eliminuje udział pracowników w większości działań, co zwiększa dokładność operacji wykonywanych w magazynie oraz tempo przygotowania zamówień. Jest to szczególnie skuteczne rozwiązanie w przypadku dużych wolumenów towarów i wysokiej rotacji produktów. Może też się przydać, gdy proces magazynowania odbywa się w ograniczonej przestrzeni magazynowej.

Kompletacja według trasy

Kompletacja według trasy (ang. Batch and Sort) to metoda, w której pracownicy kompletują produkty w partiach zgodnie z trasą, jaką muszą pokonać w magazynie. Metoda ta usprawnia przepływ materiałów i zmniejszająca czas potrzebny na zebranie produktów.

Poziomy kompletacji

Poziomy kompletacji odnoszą się do organizacji procesu zbierania produktów w magazynie, w zależności od układu przestrzennego regałów i sposobu dostępu do towarów.

Pierwszym poziomem procesy kompletacji zamówień jest kompletacja z poziomu podłogi, która polega na zbieraniu produktów przechowywanych na najniższej warstwie regałów lub bezpośrednio na podłożu. Jest to najłatwiejszy i najszybszy poziom dostępu, ponieważ pracownik nie musi korzystać z dodatkowych urządzeń, takich jak drabiny. Jest zwykle przeznaczony dla produktów o wysokiej rotacji, które są często pobierane.

Kolejnym poziomem jest kompletowanie zamówień z poziomu średniego, która obejmuje produkty przechowywane na wyższych półkach, ale nadal w zasięgu rąk pracownika. W tym przypadku konieczne jest stosowanie ergonomicznych narzędzi, takich jak wózki kompletacyjne lub przenośne drabiny. Poziom średni wykorzystuje się do przechowywania produktów, które nie wymagają tak częstego pobierania, jak produkty znajdujące się na poziomie podłogi.

Trzecim poziomem jest kompletacja zamówień z poziomu górnego, która obejmuje towary przechowywane na najwyższych półkach regałów magazynowych. Dostęp do nich wymaga użycia specjalistycznego sprzętu, takiego jak wózki widłowe, podesty ruchome lub systemy automatycznego transportu pionowego. Ten poziom kompletacji jest przeznaczony dla produktów o niskiej rotacji lub takich, które są przechowywane w magazynie w większych ilościach, a ich pobieranie odbywa się sporadycznie. Kompletacja z poziomu górnego jest bardziej czasochłonna i wymaga dodatkowego wysiłku organizacyjnego, dlatego towary na tym poziomie są często pobierane w sposób planowany.

Czynniki wpływające na efektywność kompletacji

Efektywność procesu kompletacji zależy od następujących czynników:

• Układ magazynu – rozmieszczenie regałów, ścieżek dostępu oraz stref kompletacji. Odpowiednia organizacja przestrzeni pozwala minimalizować czasu przemieszczania się pracowników i urządzeń. Przykładowo, produkty o wysokiej rotacji powinny znajdować się w łatwo dostępnych miejscach, blisko stref składowania.
• Systemy automatyzacji – przenośniki, roboty magazynowe czy rozwiązania towar do człowieka – zwiększają wydajność i precyzję. Zastosowanie systemów WMS (Warehouse Management System) umożliwia efektywne zarządzanie zapasami i lokalizacjami produktów.
• Dobrze przeszkoleni pracownicy, jasno zdefiniowane procedury oraz odpowiedni podział zadań eliminują przestoje i błędy w procesie. Wprowadzenie ergonomicznych narzędzi i wyposażenia również przyczynia się do poprawy komfortu pracy.
• Wymiary, waga, rodzaj opakowania oraz sposób przechowywania produktów determinują wybór odpowiednich metod i narzędzi kompletacji. Produkty ciężkie i o dużych gabarytach wymagają zastosowania specjalistycznych urządzeń, podczas gdy drobne towary mogą być zbierane ręcznie lub z wykorzystaniem sorterów.
• W magazynach o dużej liczbie zamówień, z których każde z nich składa się z wielu pozycji, konieczne jest stosowanie zaawansowanych metod kompletacji. Z kolei w przypadku mniejszych zamówień można zastosować prostsze i mniej czasochłonne metody.
• Wykorzystanie kodów kreskowych, etykiet RFID czy systemów głosowych pozwala na automatyczne rozpoznawanie produktów i lokalizacji.
• W okresach wzmożonego zapotrzebowania konieczne są zwiększenie liczby personelu, optymalizacja tras kompletacyjnych oraz dostosowanie metod pracy do aktualnych potrzeb.
• Weryfikacja zgodności zebranych produktów z zamówieniem pozwala na uniknięcie błędów i reklamacji, ale jednocześnie zbyt czasochłonny proces kontroli może spowalniać cały cykl operacyjny. Dlatego niezbędne jest wprowadzenie zautomatyzowanych systemów weryfikacji, które łączą szybkość i dokładność.

Kompletacja stanowi integralny element łańcucha dostaw, wpływając na terminowość dostaw, satysfakcję odbiorców oraz efektywność operacyjną magazynów. Dzięki dobrze zorganizowanemu procesowi kompletowania zamówień można zoptymalizować koszty oraz utrzymać płynność obsługi zamówień.