Derywaty kredytowe – czym są?

Ryzyko i niepewność są w świecie finansów na porządku dziennym. W takiej sytuacji derywaty kredytowe pozwalają lepiej zarządzać ryzykiem i zabezpieczają inwestorów przed niewypłacalnością dłużnika.

Z tego artykułu dowiesz się:

• Czym są derywaty kredytowe i jaka jest ich historia?
• Jakie są cechy charakterystyczne derywatów kredytowych?
• Jakie są rodzaje derywatów kredytowych?
• Jakie są zastosowania derywatów kredytowych?
• Jakie są ograniczenia derywatów kredytowych?
• Jakie są korzyści z derywatów kredytowych?

Derywaty kredytowe – definicja i historia

Derywaty kredytowe to instrumenty finansowe, umożliwiające zarządzanie ryzykiem kredytowym. Działają one poprzez jego transfer z jednej strony na drugą, bez konieczności transferu faktycznych aktywów podstawowych. Do tego typu instrumentów zalicza się między innymi swap ryzyka kredytowego oraz sekurytyzację.

Derywaty kredytowe to instrumenty finansowe, które pozwalają na transfer ryzyka kredytowego między stronami, bez konieczności przenoszenia bazowych aktywów.

Definicja derywatów kredytowych

W latach 90. XX wieku instytucje finansowe zaczęły poszukiwać metod zarządzania ryzykiem kredytowym. Jedną z nich był swap ryzyka kredytowego, który został zastosowany w 1994 roku przez Blythe Masters^[1]. Ich popularność rosła wraz z globalizacją rynków finansowych i zwiększoną potrzebą zarządzania ryzykiem w sposób bardziej złożony i zróżnicowany^[2]. Rozwój rynku przyspieszył na początku XXI wieku, dzięki innowacjom finansowym oraz deregulacji rynków finansowych. Derywaty pozwoliły inwestorom nie tylko zabezpieczać się przed ryzykiem, lecz także spekulować na temat przyszłych zmian w zdolności kredytowej emitentów dłużnych papierów wartościowych^[3].

Rozwój rynku derywatów kredytowych nie był pozbawiony problemów – kryzys finansowy w 2008 roku uwypuklił ryzyka związane z brakiem przejrzystości i złożonością tych instrumentów, a także problem nadmiernej dźwigni finansowej i niewystarczającej regulacji. W odpowiedzi wprowadzono szereg reform, w tym regulacje dotyczące raportowania i centralnego rozliczania niektórych rodzajów derywatów^[4].

Cechy charakterystyczne derywatów kredytowych

Podstawową cechą derywatów kredytowych jest możliwość przeniesienia ryzyka kredytowego z jednej strony na drugą, bez konieczności fizycznej wymiany aktywów podstawowych. Umożliwiają one też stosowanie lewarowania, co daje możliwość osiągania znaczących zysków przy relatywnie niewielkim nakładzie kapitałowym i sprawia, że derywaty są ryzykowane, ale atrakcyjne dla spekulantów.

Derywaty kredytowe charakteryzują się wysokim stopniem złożoności i często są dostosowywane do indywidualnych potrzeb i oczekiwań stron transakcji, co może prowadzić do problemów z oceną ich wartości i ryzyka. Generalnie uznaje się je za mniej płynne niż tradycyjne aktywa finansowe, ale niektóre ich rodzaje (np. swap ryzyka kredytowego) mogą wyróżniać się wysoką płynnością.

Rodzaje derywatów kredytowych

Oto niektóre z najpowszechniejszych rodzajów derywatów kredytowych:

• Swap ryzyka kredytowego (CDS, credit default swap) to umowa, w ramach której kupujący płaci sprzedającemu cykliczną opłatę w zamian za ochronę w przypadku niewypłacalności lub innego zdarzenia kredytowego, dotyczącego referencyjnego dłużnika. Jeśli do niego dojdzie, sprzedający wypłaca kupującemu kompensatę, zwykle równą różnicy między wartością nominalną a zaktualizowaną wartością instrumentu dłużnego.
• Credit Default Swap Indexes (indeksy CDS) to instrumenty bazujące na koszyku CDS-ów, obejmujących wiele emitentów.
• Koszykowe swapy ryzyka kredytowego (basket credit default swaps), podobnie jak indeksy CDS, bazują na grupie dłużników, ale różnią się od nich tym, że zdarzenie kredytowe i wynikająca z niego wypłata może być związana z pierwszym, drugim lub innym konkretnym zdarzeniem niewypłacalności w koszyku, w zależności od warunków umowy.
• W ramach total return swap (swap całkowitej stopy zwrotu), jedna strona (beneficjent) otrzymuje całość zysków oraz strat z bazowego aktywa lub indeksu (w tym odsetki i dywidendy, a także zyski kapitałowe) od drugiej strony (płatnika) w zamian za płatność stałej lub zmiennej stopy procentowej.
• Forwardy kredytowe to umowy terminowe, w ramach których strony wymieniają określone płatności wynikające ze zmiany spreadu kredytowego bazowego aktywa w przyszłym terminie.
• Opcje kredytowe oferują kupującemu opcji prawo, ale nie obowiązek, kupna (opcja call) lub sprzedaży (opcja put) określonego ryzyka kredytowego za ustaloną cenę (cenę wykonania) w określonym czasie w przyszłości.
• Syntetyczne sekurytyzacje kredytowe to struktury finansowe, wykorzystujące derywaty kredytowe do tworzenia nowych papierów wartościowych z istniejących zobowiązań kredytowych, efektywnie transferując ryzyko kredytowe do inwestorów.

Zastosowania derywatów kredytowych

Jednym z najpowszechniejszych zastosowań derywatów kredytowych jest zabezpieczenie przed ryzykiem niewypłacalności kontrahenta. Inwestorzy i instytucje kredytujące wykorzystują na przykład swapy ryzyka kredytowego do zabezpieczenia przed ryzykiem, że emitent obligacji, w którą zainwestowali, nie będzie w stanie spełnić swoich zobowiązań finansowych – kupujący otrzymuje ochronę, a w przypadku niewypłacalności emitenta, odszkodowanie.

Derywaty kredytowe wykorzystuje się też do spekulacji. Inwestorzy mogą je nabywać w celu osiągnięcia zysków z ruchów cenowych bez konieczności posiadania bazowego aktywa. Jeśli inwestor przewiduje pogorszenie się zdolności kredytowej firmy, może kupić CDS na dany dług, co w przypadku pogorszenia jej ratingu kredytowego prowadzi do wzrostu wartości CDS.

Derywaty kredytowe wykorzystuje się także do celów inwestycyjnych, m.in. dywersyfikacji portfela inwestycyjnego i zarządzania ryzykiem finansowym, a także operacyjnym. Przykładowo, firma eksportująca towary może używać derywatów do zabezpieczenia przed ryzykiem niewypłacalności zagranicznych kontrahentów. Także rządy i instytucje publiczne mogą z nich korzystać do zarządzania ryzykiem kredytowym, związanym z długiem publicznym oraz do optymalizacji kosztów finansowania.

Ograniczenia derywatów kredytowych

Derywaty kredytowe zawsze wiążą się z ryzykiem, że jedna ze stron transakcji nie wywiąże się ze swoich zobowiązań. Nie wolno też zapominać, że skomplikowane powiązania między kontrahentami mogą przyczynić się do ryzyka systemowego, a niewypłacalność jednej strony może spowodować efekt domina i podważyć stabilność finansową rynku.

Kolejnymi ograniczeniami są nieprzejrzystość i skomplikowana struktura derywatów kredytowych. Nie tylko sprawiają, że zarządzanie i wycena wymagają zaawansowanych modeli matematycznych i statystycznych, lecz także utrudniają dokładną ocenę wartości i ryzyka, co może prowadzić do niedoceniania ryzyka – w czasie kryzysu finansowego w 2008 roku niezrozumienie złożoności niektórych derywatów kredytowych przyczyniło się do globalnych turbulencji na rynkach finansowych.

Korzyści z derywatów kredytowych

Derywaty kredytowe ceni się za ich zdolność efektywnego transferu i zarządzania ryzykiem kredytowym oraz możliwość dostosowania do konkretnych potrzeb i oczekiwań klienta. Dzięki nim można tworzyć strategie inwestycyjne, zarządzania ryzykiem oraz spekulacyjne, które nie byłyby możliwe do realizacji przy użyciu bardziej tradycyjnych instrumentów finansowych.

Derywaty kredytowe docenia się także za możliwość lewarowania inwestycji – poprzez stosunkowo niski koszt wejścia w porównaniu do potencjalnej wartości kontraktu pozwalają one realizować strategie z wysokimi dźwigniami finansowymi, co może prowadzić do dużych zysków, ale wiąże się z dużym ryzykiem. Dają też dostęp do rynków i ekspozycji, które inaczej byłyby trudne do osiągnięcia dla niektórych inwestorów.